قدیم‌ترها، عزاداری‌ها خرج چندانی نداشت.

اهالی یک محل، دور هم جمع می‌شدند و یک نفر که صدای بهتری داشت، دم می‌گرفت و نوحه‌خوانی می‌کرد.

دیگران هم، محزون، سینه‌کش دیوارهای کاهگلی می‌ایستادند و بر سینه می‌زدند.

عزادارن، لباس سیاهی داشتند که سال‌ها در عزای امام(ع) بر تن می‌کردند و هیات محله‌شان، یک علم داشت که سال‌ها در مراسم‌شان وجود داشت. نه از سنج و دمام خبری بود، نه از انواع و اقسام علم و کتل و علامت.

هیات‌های امروزی

سنگفرش میدان 15 خرداد تا ناصرخسرو، راسته فروشندگان پرچم و بیرق را در خود جا داده است.

اینان در طول سال کارشان همین است که پرچم بفروشند، اما با فرارسیدن ماه محرم، فروششان منحصر می‌شود به بیرق و پرچم‌های سیاه، سرخ و سبز.

پیراهن مشکی و انواع و اقسام دیگر ادوات عزاداری را هم عرضه می‌کنند.

به مغازه‌شان که وارد می‌شوی، یک گوشه دسته‌های لباس عزا را می‌بینی و آن سوتر، دسته‌های زنجیر را که در جعبه‌ای چوبی تلنبار شده‌اند.

طبل‌های بزرگ با مارک‌ها و اسم‌های مختلف و هر کدام ساخت جایی غیر از ایران، گوشه‌ای دیگر کنار هم ردیف شده‌اند.

برای برپایی تکیه، برزنت هم دارند و فروشنده ادعا می‌کند، حالا حالاها عمر می‌کند. «هیکل» برای حمل علامت، سنج و دمام، پرهای رنگی، کلاهخود، زره و شمشیر برای تعزیه و بسیاری وسایل خرد و کلان دیگر، وسایلی هستند که هر هیاتی برای عزاداری، آنها را خریداری می‌کند. « بازار فروش لوازم هم به برکت امام (ع) داغ است». این را قاسم می‌گوید که بیرون از مغازه ایستاده و بازار گرمی می‌کند.

قیمت‌ها در بازار عزا

امیرحسین 9 ساله، دست در دست پدر وارد مغازه می‌شوند. کودک یک زنجیر برمی‌دارد، پدر قیمتش را می‌پرسد و فروشنده هم مجال می‌یابد تا قیمت‌ها را فهرست کند: « ببین عمو، اون زنجیرها، بچگونه اس، از 13 تومن داره تا 20 تومن و برو تا 30 تومن. جنس تا جنس توفیر داره. بزرگانه‌اش هم از 30 تومن داره تا 70 تومن.» قیمت دیگر وسایل را من از فروشنده می‌پرسم.

فهرست‌وار قیمت می‌دهد: قیمت فروش سنج برنجی از جفتی 20 هزار تومان تا 100 تومان متغیر است.

طبل هم در سایز 120 در 100 با جنس استیل قیمتی حدود 230 تا 250 هزار تومان دارد و جنس آهنی همین سایز هم با قیمتی معادل 200 هزار تومان فروخته می‌شود.

سایز بزرگ‌تر طبل که 160 در 100 می‌شود، در نوع باریکش قیمتی حدود 300 تا 320 هزار تومان دارد و نوع پهن تر آن هم به مبلغ 500 تا 550 هزار تومان به فروش می‌رود. طبل‌های بچه‌گانه هم از 7000 تومان تا 20000 تومان قیمت خورده است.

لباس مشکی هم بر اساس جنس از 30 هزار تومان تا 70 هزار تومان قیمت دارد. «هیکل» که با آن علامت را حمل می‌کنند، قیمتی معادل 60 تا 450 هزار تومان دارد. البته اگر از چرم مرغوب باشد، قیمت آن تا 600 هزار تومان هم می‌رسد.

اما علم، بنا بر اینکه چه تعداد تیغه دارد، قیمتش تفاوت دارد.

علم در بازار تهران تیغه‌ای 180 تا 220 هزار تومان و پر آن بین 3 تا 50 هزار تومان به فروش می‌رسد.

به عنوان مثال قیمت متوسط یک علم 20 تیغه حدود پنج میلیون تومان است. پرهای رنگارنگ در دسته‌های 10 تایی، جایی 120 هزار تومان به فروش می‌رسد و جای دیگری 300 هزار تومان.

این پرها که به پر طاووس معروفند، از آفریقای‌جنوبی، سوریه و لبنان وارد می‌شوند. پرچم‌ها هم در ابعاد 90 در 150 در رنگ بندی‌های متفاوت و انواع جنس، از 15 هزار تومان تا 25 هزار تومان قیمت متفاوت دارد.

تعزیه نیز بخشی از مراسم محرم است که لباس‌های آن، بنابر نوع و کیفیت آن قیمت‌های متفاوتی دارد اما کلاهخود آن از 200 هزارتومان تا یک میلیون و 200 هزار تومان به فروش می‌رسد.
لباس‌های عربی بچه‌گانه، شامل دشداشه، چفیه و سربند، از دستی 25 هزار تومان تا 45 هزار تومان قیمت دارد.

لباس شیر هم در این ماه با وجود قیمتی معادل 200 هزار تومان، مشتری خود را دارد. قیمت کمربند علم نیز بنابر جنس و کیفیت کار از 30 تا 150 هزار تومان متفاوت است.

بازار در قرق اجناس چینی!

از قاسم می‌پرسم، چرا قیمت «هیکل»هایی که می‌فروشی اینقدر با هم فرق دارد؟ هیکل را برمی دارد و نشانم می‌دهد: «این چینی است.

قیمتش هم 60 تومن بیشتر نیست، ولی این یکی از جنس مرغوب مشهده، قیمتش 500 تومن هم بیشتره.»فروشنده‌ای صادقانه می‌گوید کمربندهایش چینی است.

فرد دیگری می‌گوید لباس‌های مشکی‌اش و پرچم و بیرق‌هایش کار چین است. در این میان، طبل‌فروشی ادعا می‌کند که طبل‌هایی که می‌فروشد ژاپنی است.

بر اساس آمارهای منتشر شده از گمرک، واردات طبل از کشور چین با شماره تعرفه 92060000 در شش ماهه اول امسال در حدود سه هزار و 716 کیلوگرم به ارزش ریالی 88 میلیون و 136 هزار ریال، معادل سه هزار و 403 دلار بوده‌ است.

امارات متحده عربی بعد از چین بزرگ‌ترین مبدا طبل‌های وارداتی به ایران است که از این کشور به وزن دو هزار و 971 کیلوگرم طبل به ارزش ریالی 235 میلیون و 338 هزار ریال معادل 9 هزار 180 دلار وارد شده است.

هلند هم سومین کشور صادرکننده طبل به ایران در نیمه اول سال جاری بوده که از این کشور 934 کیلوگرم طبل به ارزش 70 میلیون و 231 هزار ریال معادل دو هزار و 701 دلار به بازار ایران وارد شده‌ است.

پس از آن نیز ترکیه 360 کیلوگرم طبل را با ارزش 52 میلیون و 133 هزار ریال معادل ارزش دلاری یک هزار و 960 دلار به ایران فروخته‌ است.

آلمان نیز از این بازار سهمی را کسب کرده و 241 کیلو‌گرم طبل با ارزش 12 میلیون و 519 هزار معادل ارزش 492 دلار به ایران صادر کرده‌ است.

بنابراین مجموع طبل‌های وارد‌شده به ایران در شش ماهه نخست سال جاری ارزشی معادل 458 میلیون و 359‌هزار ریال معادل 17 هزار و 736 دلار داشته است.

تولیدات داخلی

قدیم‌ترها که هنوز چشم بادامی‌ها، به هر بازاری، مربوط و نامربوط، سرک نکشیده بودند، در هیات‌های عزا، صدای «طبل مشهدی» شنیده می‌شد؛ طبلی که هم چوب آن و هم پوست آن، حاصل عشق و غم و هنر ایرانی بود و چه حزنی داشت آن نوای کوبنده‌اش.

این طبل این روزها، در عزاداری‌های محرم غایب است و اگر یافت هم شود، قیمتی بیشتر از رقبای چینی‌اش ندارد. مرغوب‌ترین آن، حدود 440 هزار تومان قیمت دارد. از پیراهن‌ها، علم وکتل‌ها گرفته تا بیرق‌ها و کتیبه‌ها و حتی پرچم‌ها، چینی شده‌اند و این در حالی است که ایران خود، دارای صنعت نساجی‌ای مدرن و معتبر است.

توجه به چرخه تولید، در بازار محصولات مرتبط با ایام محرم، می‌تواند به عزاداری‌های ما، غرور ملی را نیز اضافه کند.