سال‌های زیادی از زمانی که تابلوی «سرزمین طلای سفید» را از سردر استان گلستان پایین کشیدند نمی‌گذرد. استانی که کشاورزی محور اقتصاد آن بود و پنبه هم حرف اول کشاورزی آن را می‌زد؛ آنقدر این محصول کشاورزی رونق داشت که بسیاری از تجار داخلی و خارجی زمان برداشت به این منطقه رفت و آمد می‌کردند.

کارخانه‌های پنبه پاک کنی، صنایع وابسته و مبادلات فراوان این محصول پرسود، زندگی ساکنان دشت گرگان را شیرین می‌گذراند. اما با گذشت زمان رفته رفته کشاورزی استان به جای حمایت، به حاشیه رفت. در این میان پنبه بیشترین ضربه را خورد و کم کم از گردونه اقتصاد استان خارج شد تا جایی که اکنون مهمترین مراکز اقتصادی آن زمان که محل خرید و فروش پنبه بود تبدیل به خرابه شده است. مشکلات متعددی باعث شد تا کشاورزان دیگر رقبتی برای کشت پنبه نداشته باشند. نبود حمایت‌های لازم برای کاشت پنبه از یک سو و حمایت از دیگر محصولات از سوی دیگر باعث شد تا عملاً پنبه صرفه اقتصادی برای کشاورزان نداشته باشند.

البته بازارهای جهانی هم در سیاست‌های دولت تأثیر گذاشت و به نوعی باعث شده هزینه واردات از هزینه تولید کمتر باشد. ولی باید توجه کرد که کشت پنبه در دنیا بسیار مورد توجه است و دولت‌ها به همین دلیل حمایت‌های ویژه ای از کشاورزان خود می‌کنند. گلستان استان کم آبی است و هر ساله مقدار زیادی از ذخایر زیرزمینی آن برای محصولات پر آب از بین می‌رود؛ خاک آن نیز رو به کاهش کیفیت است، لذا انتظار از مسئولان این است که تدابیر ویژه تری برای کشت پنبه داشته باشند. کشاورزان دغدغه‌های زیادی برای کاشت پنبه دارند. سود کم نسبت به سایر محصولات بخصوص محصولات با مصرف آب بالا و هزینه‌های زیاد مانند نیروی انسانی، آب‌بها، اجاره بها و قیمت بذر و نهاده‌ها از جمله چالش‌های پیش روی کشاورزان است. از سوی دیگر تجهیزات فرسوده و استفاده نکردن از علم و تکنولوژی روز در کاشت و برداشت پنبه باعث شده تا کشاورزان میل به سمت محصولات راحت‌تر با سود بیشتر داشته باشند.

سطح زیر کشت پنبه گلستان بیش از ۵۰ درصد کاهش یافت

رییس اداره پنبه و دانه‌های روغنی جهاد کشاورزی گلستان، با بیان این که برنامه ریزی امسال وزارتخانه برای کشت ۲۰ هزار هکتار پنبه در استان بود، گفت: به دلیل خشکسالی، کاهش منابع آبی و کاهش آب رودخانه‌ها و قرار گرفتن اکثر مزارع پنبه در شمال استان، سطح زیر کشت استان به ۹ هزار هکتار کاهش پیدا کرد. علی موسی خانی، با بیان این که از ابتدای شهریور برداشت پنبه در استان آغاز شد، اظهار کرد: پیش بینی ما این است که ۱۸ هزار تن خرید و برداشت وش را در استان داشته باشیم و بیشترین سطح زیر کشت ما نیز در شهرستان‌های گنبد و آق قلا است. وی تصریح کرد: با توجه به کاهش منابع آبی، سیاست وزارتخانه این است که پنبه را به عنوان کشت جایگزین در استان معرفی کند و به همین دلیل هم چند سالی است ارقام جدید زودرس در استان معرفی شده‌اند و قابلیت این را دارند که بعد از گندم و کلزا کشت بشوند. وی با اشاره به اینکه موسسه تحقیقات پنبه برای سال جدید رقم‌هایی را ور برنامه  معرفی دارد، گفت: ارقامی مانند «لطیف» که ارقام زودرس محسوب می‌شوند و طول زمان رسیدن آن ۱۲۵ روزه است هم در سال جاری معرفی‌شده است.

خرید ۱۰ دستگاه ماشین‌آلات برداشت پنبه در گلستان

موسی خانی در خصوص برداشت مکانیزاسیون پنبه اظهار کرد: عمده برداشت ما در پنبه به‌صورت دستی است ولی در نظر داریم ماشین‌های برداشت مکانیزه پنبه را وارد استان کنیم.

وی از اقدامات دولت برای تأمین اعتبار خرید ۱۰ دستگاه ماشین برداشت مکانیزه پنبه خبر داد و گفت: ۵۰ درصد هزینه خرید این ماشین را دولت به‌صورت کمک بلاعوض پرداخت می‌کند، مابقی را به‌صورت ۶۰ درصد تسهیلات و باقی‌مانده از محل آورده خود کشاورز باید تأمین شود. رییس اداره پنبه و دانه‌های روغنی استان در ادامه بابیان این‌که تاکنون و پس از اعلام به شهرستان‌ها ۶ متقاضی برای خرید ماشین‌آلات برداشت پنبه ثبت‌نام کرده‌اند، گفت: پرونده برای این 6 نفر تشکیل‌شده است و هزینه خرید هر دستگاه طبق بررسی‌ها ۴۵۰ میلیون تومان است.

کشت پنبه صرفه اقتصادی ندارد

موسی خانی خاطرنشان کرد: با توجه به هزینه بالای تولید کشت پنبه در حال حاضر اقتصادی نیست و طی سال های اخیر در مزارعی کشت می‌شود که امکان کشت محصول دیگری در آن نیست. وی با تأکید بر این‌که دولت باید برای افزایش انگیزه کشاورزان برای این کشت، قیمت تضمینی آن را افزایش دهد خاطرنشان کرد: یک‌چهارم هزینه‌های کشت پنبه مربوط به برداشت آن است که با مکانیزه کردن برداشت می‌توان هزینه‌های تولید را بسیار کاهش داد. دولت باید برای افزایش انگیزه کشاورزان برای کشت پنبه، قیمت تضمینی آن را افزایش دهد. با توجه به هزینه‌های بالای کشت نیازمند این است که طی پنج سال افزایش قیمت تضمینی را داشته باشد تا بتوان از آن به‌عنوان کشت اقتصادی نام برد

وی با بیان این‌که محصول پنبه نیاز به آب کمی دارد، گفت: امسال قیمت تضمین پنبه دو هزار و ۵۵۰ تومان تخمین زده‌شده است که نسبت به سال گذشته قیمت آن ۱۶ درصد افزایش داشته است. ولی با توجه به هزینه‌های بالای کشت نیازمند این است که طی چهار تا پنج سال افزایش قیمت تضمینی را داشته باشد تا بتوان از آن به‌عنوان کشت اقتصادی نام برد. موسی خانی در خصوص طرح «نجات پنبه» بیان کرد: این طرح توسط یک گروه تخصصی تهیه‌شده است و برای اجرا تنها اداره جهاد کشاورزی مسئول نیست بلکه اتاق بازرگانی، اداره صنعت و معدن و تجارت و همه مسئولان ذی‌ربط استان باید برای اجرای آن کوشش کنند. رییس اداره پنبه و دانه‌های روغنی جهاد کشاورزی گلستان گفت: در محصولات صنعتی مانند پنبه باید همه حلقه‌های تولید، صنایع بالادستی، کارخانه‌های پنبه‌پاک‌کنی، روغن‌کشی، الیاف نخ و غیره همه زنجیروار به هم متصل باشند و نقش خود را در این زنجیره خوب ایفا کنند. به همین دلیل صرفاً کاشت پنبه به‌تنهایی مشکلی حل نمی‌کند و اگر هرکدام از حلقه‌های این زنجیره لنگ بزند با مشکلاتی مواجه می‌شویم و اجری طرح نجات پنبه هم میسر نیست. وی پنبه را محصول موردنیاز صنعت نساجی دانست و گفت: پنبه سبب اشتغال‌زایی در کشور نیز می‌شود. افزون بر کارآفرینی و پاسخ به نیاز صنعت نساجی، محصول نهایی تولیدشده از پنبه ارزش‌افزوده بالایی دارد.

دولت برای واردات پنبه تعرفه وضع کند

وی بابیان این‌که از پنبه‌دانه روغن خوراکی گرفته‌شده و از کنجاله آن نیز در دامداری‌ها استفاده می‌شود، بیان کرد: در کل می‌توان گفت یک‌چهارم هزینه پنبه هزینه برداشت این محصول است و این در حالی است که در تمام دنیا محصولات کشاورزی ازجمله پنبه موردحمایت مستقیم قرار می‌گیرد، اما در کشورمان شرایط به‌گونه‌ای است که کارخانه‌های نساجی ترجیح می‌دهند به‌جای استفاده از پنبه‌ای که در کشورمان تولید می‌شود، این محصول را وارد کنند.

وی تصریح کرد: برای تشویق کشاورزان به کشت پنبه، دولت باید برای واردات این محصول به کشور تعرفه در نظر بگیرد و با تسهیل در برداشت مکانیزه، هزینه کشاورزان را کاهش داده و از آن‌ها حمایت کند.

با این حال طی هفته گذشته و با توجه به مشکلات فراوان کشاورزان پنبه کار گلستان، استاندار گلستان وعده داد در صورت نیاز ، مسائل و مشکلات فراروی فعالیت‌های تحقیقاتی پنبه به‌منظور حل مشکلات تولیدی و صنعتی این محصول در استان را به رییس جمهور و یا سایر اعضای دولت منتقل می‌کند تا در رفع آن شتاب لازم داده شود.

حسن صادقلو در بازدیدی که از ایستگاه تحقیقات پنبه هاشم آباد در گرگان داشت از رییس موسسه تحقیقات پنبه کشور درخواست کرد تا به صورت مکتوب مسائل و مشکلات کشت پنبه و نیازهای محققان برای رونق کشت را ارائه تا پیگیری لازم برای رفع آن صورت گیرد. رییس موسسه تحقیقات پنبه کشور نیز با ارائه گزارشی از وضعیت مقایسه ای کشت این محصول گفت: برخی کشورهای دنیا با اهمیت دادن به کشت پنبه و حمایت از آن اقتصاد کشورشان را رشد داده‌اند. قربانعلی روشنی یکی از مشکلات پنبه کاران را حمایت بیش از حد از محصولات رقیب برشمرد و گفت: اگر حمایت‌ها از کشت پنبه افزایش یابد و در پی آن کمیته مشورتی ملی و استانی نیز فعال شود، می‌توان کشت آن را رونق داده و اقتصادی کرد. حالا چشم کشاورزان گلستان منتظر پیگیری های صادقلو است تا وعده های اعلام شده از سوی وی رنگ و بوی حقیقت به خود بگیرد و دوباره تابلوی «به سرزمین طلای سفید خوش آمدید» در ورودی استان گلستان نصب شود.