با نگاهی دقیق‌تر شاید بتوان گفت افزایش مصرف محصولات پلاستیکی در هر کشور، شاخصی بر رشد صنایع تکمیلی پتروشیمی آن به شمار می‌آید و برای شاهدی بر این مدعا نیز می‌توان از امریکا و تایوان به عنوان نمونه نام برد؛ اما آنچه در این میان نگاه‌ها را به سوی خود جلب کرده، نقش کشورهای در حال توسعه مانند چین است که با ذکاوت و ریزبینی به تصاحب بازارهای آینده این صنعت چشم دوخته‌اند.

در میزگرد تخصصی «الزامات و چشم‌انداز توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی» که در حاشیه نخستین همایش بین‌المللی سیاست‌های صنعتی و تجاری برای توسعه صادرات و اشتغال در محل مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما برگزار شده بود، امان‌الله امانپور، مشاور بین‌المللی صنایع پتروشیمی در شرکت‌های اروپایی و خاورمیانه به سخنرانی پرداخت و گفت: در بازارهای نوظهور رشد صنایع زمانی اتفاق می‌افتد که درآمد مصرف‌کنندگان به میزانی برسد که بتواند در تولید محصولات و صنایع مختلف به طرز قابل توجهی تغییر ایجاد کند.

رشد صنایع تکمیلی پتروشیمی بیانگر افزایش مصرف پلاستیک است

امانپور با بیان اینکه کشورهای امریکا و تایوان به عنوان بزرگترین بازار مصرف پلاستیک جهان به شمار می‌روند، اظهار کرد: رشد صنایع تکمیلی پتروشیمی در کشورها بیانگر افزایش سرانه مصرف پلاستیک در اقتصادهای در حال توسعه است و اگر بخواهیم جزئی‌تر به این مسئله نگاه کنیم تولید لمینت و پوشاننده‌های کف، فرش، موکت، خدمات دامپزشکی و لاستیک خودرو از جمله کالاهایی هستند که بیشترین مصرف مواد شیمیایی را به خود اختصاص داده‌اند.

وی مواد اولیه کم‌هزینه، بهره‌وری بالا، نوآوری پیوسته در کالا و خدمات و رشد در بازار مصرف خدمات صنعتی را از جمله عواملی عنوان کرد که سبب رشد شرکت‌ها در زنجیره ارزش شیمیایی می‌شود و با اشاره به کاربرد این مواد در صنعت افزود: در بخش‌های صنعتی و تجاری نیز در زمینه طراحی صنعتی، آبکاری فلزات، صنایع چوبی و تولیدی بیشترین مواد شیمیایی را استفاده می‌کنند.

راهکارهای خلاقانه اروپا برای صنایع تکمیلی پتروشیمی

مشاور بین‌المللی صنایع پتروشیمی در شرکت‌های اروپایی و خاورمیانه، بیشترین مصرف مواد پلاستیکی جهان را در تولید بطری‌های پلاستیکی (بین ۷۰ تا ۸۰ درصد) و کمترین مصرف را در قوطی‌های فلزی (کمتر از ۱۰ درصد) عنوان و خاطرنشان کرد: اروپا راهکارهای خلاقانه و نوآورانه‌ای را برای صنایع تکمیلی پتروشیمی اتخاذ کرده که این راهکارها به صنایع شیمیایی اجازه ایجاد ارزشی فراتر از پرداخت سنتی به ازای هر تن توسط عرضه‌کننده را می‌دهد.

امانپور با بیان اینکه کشورهای ترکیه، مکزیک، اندونزی، مالزی، عربستان، کره‌جنوبی، امارات، ویتنام، شیلی، کلمبیا و افریقای جنوبی از ظرفیت‌های مناسبی برای رشد صنایع تکمیلی پتروشیمی برخوردار هستند افزود: باید دیگر کشورها به این کشورها توجه ویژه‌ای کرده و از راهکارهای آنها برای توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی استفاده کنند.  وی با اشاره به شرکت موفق «بی‌ای‌اس‌اف» در زمینه صنایع تکمیلی پتروشیمی‌گفت: این شرکت بر ارتباط هوشمند کارخانه‌های تولیدی، جریان انرژی و زیرساخت تمرکز دارد و راهکاری برای اینکه مشتریان هوشمندانه با یکدیگر در ارتباط باشند تدوین کرده است. این زنجیره به عنوان یک راهبرد، ارزش مناسبی را بین مواد شیمیایی اولیه تا کالاهای با ارزش‌افزوده بالا ایجاد می‌کند.

مشاور بین‌المللی صنایع پتروشیمی در شرکت‌های اروپایی و خاورمیانه با بیان اینکه محصول جانبی یک کارخانه می‌تواند به عنوان ماده اولیه کالای دیگری استفاده شود، اظهار کرد: در راهکاری که از سوی شرکت موفق «بی‌ای‌اس‌اف» اتخاذ شده است انرژی کمتری مصرف و کالاها با کیفیت بهتری تولید و منابع اولیه ذخیره می‌شود.

در این راهبرد انرژی و مواد خام ذخیره شده و آلاینده‌ها و هزینه‌های لجستیکی کاهش می‌یابد و این هم‌افزایی سبب می‌شود که شرکت «بی‌ای‌اس‌اف» رقابت‌پذیری خود را در دنیا حفظ و مشتریان و مصرف‌کنندگان بیشتری را جذب کند. امانپور تصریح کرد: یکی دیگر از نقاط قوت این شرکت آن است که به تولید، نیروی کار، مشتریان و کسب فناوری‌های جدید اهمیت ویژه‌ای می‌دهد به‌طوری‌که هدف تولیدی این شرکت ایجاد زنجیره‌های ارزش چندگانه است که باعث سودآوری بیشتر و کاهش استفاده از مواد خام و هزینه‌ها می‌شود و علاوه بر این، آموزش نیروی انسانی متخصص، ارتباط نزدیک با بازار و مشتریان و استفاده از مهندسان خبره و متخصص از دیگر عوامل موفقیت این شرکت بزرگ بوده است.

تجربه جهانی در خوشه‌های صنایع تکمیلی پتروشیمی

مشاور بین‌المللی صنایع پتروشیمی در شرکت‌های اروپایی و خاورمیانه با بیان اینکه تشکیل صنعت شیمیایی اروپا تاریخی ۲۰۰ ساله دارد، تصریح کرد: در سند چشم‌انداز این صنعت در اروپا فقط مسئله تولید مقرون به‌صرفه محصول شیمیایی بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی مطرح نیست بلکه شبکه‌ای از تمام افراد لازم است که در برنامه‌ریزی و تولید تا مصرف این محصولات نقش دارند. اینها اهرم‌هایی هستند که می‌توانند ما را به پیروزی یا شکست برسانند. این شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری خارجی بررسی می‌کنند که آیا بازار هدف این خصوصیات را دارد یا نه تا برای سرمایه‌گذاری مشترک انتخاب شود.

وی با اشاره به اینکه عربستان ۲۰ سال پیش از لحاظ صنعتی از ایران عقب‌تر بود اما اکنون با اتخاذ برنامه‌ای اصولی، حمایت دولت از بخش خصوصی و راه‌اندازی خوشه‌ها به موفقیت‌هایی رسیده است گفت: خوشه‌های این کشور بر استانداردهای تولیدی و رقابت‌پذیری، توسعه سرمایه‌گذاری و تجارت بین‌الملل، نوآوری، تحقیق و توسعه مهارت‌های حرفه‌ای و زیرساخت‌های تولیدی تمرکز دارند. امانپور در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نقش خوشه‌ها در رشد صنایع از جمله صنایع تکمیلی پتروشیمی افزود: خوشه‌های صنعتی با ارائه چارچوبی به بنگاه‌ها، آنها را تشویق به جذب منابع و سرمایه خارجی، ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی می‌کنند. خوشه‌ها می‌توانند شامل شرکت‌هایی با زنجیره ارزش و بهره‌مندی از فناوری کالا و نیروی کار مشترک در تمامی مناطق جغرافیایی باشند و می‌توانند به صنایع کشورها خدماتی مانند خدمات مالی، لجستیک و آموزش ارائه دهند و سبب افزایش نوآوری از طریق ارتقای فناوری نیروی کار ماهر، تعاملات و بازار صادرات شوند.

مشاور بین‌المللی صنایع تکمیلی پتروشیمی در شرکت‌های اروپایی و خاورمیانه با اشاره به نمونه‌های موفق بین‌المللی در این زمینه اظهار کرد: خوشه‌ها به ۲دسته تولیدی و خدماتی تقسیم می‌شوند و در دسته‌بندی کلی کشورهای هند، دوبی و نروژ دارای خوشه‌های موفق خدماتی و کشورهای ایرلند، آلمان، عربستان، سنگاپور و ژاپن دارای خوشه‌های موفق تولیدی هستند و بهترین راهکار برای توسعه صنعت در همه کشورها، یادگیری و مطالعه فعالیت‌های موفق موجود در کشورهای دیگر، متناسب‌سازی این رویکردها با توجه به نیازهای داخلی و در پیش گرفتن رویکرد اقتصاد صادرات‌محور است.