یکی از این مواد معدنی که در صنایع مختلف همچون فروآلیاژها و فولادسازی کاربرد دارد، منگنز است. هم‌اکنون بازار این کانی حال خوشی ندارد و تولید این کانی که جزو فلزات ارزشمند به شمار می‌آید در بازار داخلی ایران با چالش‌ها و مشکلاتی روبه‌رو است. تغییرات و نوسانات قیمتی از یکسو و نبود تقاضا برای سنگ منگنز از سوی دیگر سبب شده تا معدنداران منگنز در نقاط مختلف کشور انگیزه برای ادامه کار را از دست بدهند. در این میان ایجاد رقابت سالم در بازار و شفاف شدن قیمت‌ها و همچنین استفاده نکردن از فرومنگنزهای وارداتی شاید بتواند به بازگشت رونق و ثبات به بازار عرضه و تقاضای منگنز کمک کند.

ذخایر ضعیف برای تولید منگنز

عمده‌ترین کاربرد سنگ معدنی منگنز بعد از فرآوری و تبدیل به فرومنگنز در صنعت فولادسازی است و علاوه بر فولادسازی در برخی از صنایع دیگر نیز کاربردهای جزئی‌تری دارد. معادن منگنز مختلفی در کشور وجود دارد که بزرگترین آنها معدن منگنز ونارچ در قم است. همچنین ذخایر بزرگی از منگنز در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و کردستان نیز وجود دارد، اما عیار منگنز «ونارچ» قم پایین بوده و فولادسازان به‌طور عمده برای تامین منگنز موردنیاز خود اقدام به واردات می‌کنند و در همین حال منگنز تولیدی ایران نیز به چین صادر می‌شود. هم‌اکنون کارخانه ذوب‌آهن اصفهان از بزرگترین مصرف‌کنندگان منگنز در کشور است.

معدن منگنز در کشور افریقایی گابن نیز دارای بهترین نوع عیار منگنز در دنیا یعنی بین ۵۰ تا ۵۴ درصد است که به ایران هم صادر شده است. سیداحمد آقاحسینی، کارشناس ارشد زمین‌شناسی درباره وضعیت بازار منگنز ایران در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: ایران از نظر تشکیل کانی منگنز که به عنوان خوراک در تولید سیلیکو و فرومنگنز استفاده می‌شود بسیار ضعیف است و دلیل آن ساختار زمین‌شناسی ایران است زیرا از نظر زمین‌شناسی ذخایر ضعیفی برای تولید منگنز با عیار بالا دارد.

وی با تاکید بر اینکه شرایط تشکیل این ماده معدنی باارزش آنچنان که باید در ایران فراهم نیست، بیان کرد: منگنز کاربردی در تولید محصولات باید عیاری بیش از ۲۸درصد داشته باشد. چند سال پیش قیمت منگنز به شدت افزایش پیدا کرد و معدنداران به قیمت بسیار گزاف سنگ‌های منگنز را به کارخانه‌های فرآوری می‌فروختند. آقاحسینی افزود: افزایش سنگ منگنز مرغوب مورد نیاز برای کارخانه‌های فرآوری و نداشتن طراحی صحیح کارخانه‌های فرومنگنز برای تولید اسمی و تولید واقعی باعث شد تا معدنداران نتوانند خوراک مورد نیاز آنها را تامین کنند. اما آنچه باعث افزایش قیمت بود نیاز کارخانه‌ها به مواد اولیه بود که سبب می‌شد واسطه‌ها و معدنداران قیمت‌های خود را افزایش دهند و این موضوع تا ۲ سال گذشته ادامه داشت. با توجه به قیمت فولاد در کشور تولید فرومنگنز برای کارخانه‌های تولیدکننده با صرفه اقتصادی همراه بود.

این کارشناس زمین‌شناسی درباره وضعیت کنونی منگنز در ایران گفت: در ۲ سال اخیر با واردات فرومنگنز به کشور و پرداخت نشدن بدهی کارخانه‌های فرومنگنز به‌طور تقریبی قیمت این محصول برای هر تن آن از ۶ میلیون و ۲۰۰هزار تومان به حدود ۳میلیون و ۴۰۰ هزار تومان یعنی کمتر از ۵۰درصد قیمت آن رسیده است. از طرفی علاوه‌برکاهش شدید قیمت که باعث شده رغبتی برای خرید سنگ وجود نداشته باشد، عرضه سنگ منگنز نیز افزایش یافته است. به گونه‌ای که شاهد دپوی سنگ منگنز در معادن هستیم که تقاضایی برای آنها وجود ندارد.

او بر این باور است که شرایط امروزی برای معدنداران این سنگ با ارزش مناسب نیست و آنها به سوی ورشکستگی می‌روند. درواقع رقابت ناسالم، واسطه‌گری، نبود بازار رقابتی سالم و شرایط نامناسب و هزینه‌های بالای معدنداری سبب شده تمایل چندانی برای ادامه فعالیت در این معادن وجود نداشته باشد. آقاحسینی درباره اینکه آیا امکان صادرات سنگ منگنز در ایران وجود دارد، گفت: در حال حاضر مشکلی برای صادرات این کانی وجود ندارد اما سنگ منگنز موجود در ایران عیار دقیقی نداشته و برای صادرات مناسب نیست. در واقع می‌توان گفت که بیشتر واردکننده سنگ منگنز هستیم تا صادرکننده آن.

کاهش قیمتی منگنز به نسبت کم بوده است

سیاوش کریم زاده ساروی، کارشناس معدن و مدیر بازرگانی شرکت «کاوش زمین فخرجهان» نیز درباره منگنز و چگونگی شرایط آن در ایران گفت: قیمت کلوخه منگنز نسبت به سنگ‌آهن روند بهتری داشته و به‌طور تقریبی بین ۱۵تا۲۰درصد کاهش داشته است. اگر بخواهیم درباره میزان عرضه و تقاضا در بازار ایران صحبت کنیم باید گفت که تغییر تولیدات ۲کارخانه فرومنگنز درکشور و تولید فروسیلیکو باعث شده تا تقاضا کاهش یافته و اثر منفی بر معادن منگنز داشته باشد.

او به عواملی که قیمت منگنز در نسبت با آن مشخص می‌شود، اشاره کرد و گفت: قیمت این کانی بیشتر براساس میزان آهن موجود در آن تعیین می‌شود(مقدار مفید fe در منگنز ۵درصد است). هم‌اکنون بسیاری از معادن منگنز در سبزوار، بیرجند و ایرانشهر وجود دارد اما از درخواست خرید این محصول با قیمت منطقی خبری نیست. به این ترتیب فعالیت واحدهای مختلفی مانندیک واحدکوره ۱۰۰تنی درعنبرآباد نیز با ظرفیت کامل وجود ندارد. کریم‌زاده ساروی بیان کرد: روند قیمت و تقاضای این محصول در بازار جهانی نیز همانند دیگر کالاهای مصرفی در صنعت فولاد است.

قیمت منگنز در سراشیبی

تحلیل‌ها و بررسی‌ها نشان می‌دهد قیمت منگنز روند کاهشی در پیش گرفته اما همچنان معدنداران و صاحبان این کانی در مقابل این موضوع از خود مقاومت نشان می‌دهند. از طرفی شرایط بازار خرید این محصول نیز به گونه‌ای است که تولیدکنندگان فروآلیاژی تمایلی برای خرید این کانی نداشته و تنها خریدار منگنز، ذوب‌آهن اصفهان است و این امر باعث به وجود آمدن شرایط نامساعد برای تولیدکنندگان سنگ منگنز شده است.

براساس آمارهای موجود رقم‌های متفاوتی برای سنگ منگنز اعلام شده است. به عنوان مثال قیمت هر تن منگنز با عیار ۳۵ تا ۴۰ درصد ۱۲ هزار تومان به ازای هر عیار درصد است و بهای عیارهای زیر ۳۰ درصد به ۹هزار تومان می‌رسد. این در حالی است که در برخی از استان‌ها قیمت‌های متفاوتی وجود دارد و منگنز با عیار ۳۰ تا ۳۲ درصد از ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان به ۱۱هزار تومان، سنگ منگنز ۳۳ تا ۳۵درصد ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان، منگنز با عیار ۳۶ تا ۳۸ درصد و ۳۹ تا ۴۱ درصد به ترتیب به ۱۲ و ۱۳ هزار تومان رسیده است. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که در استان خراسان، معدنداران منگنز تاکنون قیمت‌های خود را تغییر نداده و ثباتی که در سال قبل بر معادن حاکم بود هم‌اکنون برقرار است.

قیمت‌های مطرح شده گواه این موضوع است که در نقاط مختلف کشور قیمت‌های متفاوتی برای سنگ منگنز با عیارهای مختلف وجود دارد. این در حالی است که براساس اخباری که به گوش می‌رسد در نخستین روز نوامبر امسال، شاهد تضعیف بازار این محصول در بیشتر کشورها خواهیم بود. تاجران چینی نیز در این میان به دنبال کاهش قیمت‌ها و تنظیم نرخ‌ها پیش از رسیدن محموله‌های جدید به بنادر این کشور هستند. گفتنی است بازار در صنایع پایین‌دستی آلیاژ منگنز نیز با مازاد عرضه و تولید روبه‌رو است و این موضوع مانع دیگری بر سر راه قیمت‌های منگنز خواهد بود.