موضوع هواپیماهای زمینگیر که پارکینگ فرودگاه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند، از دوسال پیش تاکنون به معضلی برای مدیران هوایی تبدیل شده است. این هواپیماها که عمدتا از بوئینگ‌های‌ام دی و فوکر هستند، ظرفیت جابه‌جایی مسافران حمل و نقل هوایی را به‌شدت کاهش داده‌اند و زیان زیادی را به شرکت های هواپیمایی وارد کرده‌اند، چرا که سرمایه این شرکت‌ها مدت‌ها است که در گوشه فرودگاه خاک می‌خورد.

به گفته مقامات مسئول سازمان هواپیمایی کشوری، ۱۱۰ فروند هواپیمای زمینگیر در ناوگان هوایی ایران وجود دارد که حدود ۷۰ فروند از این هواپیماها قابل بازگشت به ناوگان حمل و نقل هوایی هستند؛ به شرط آنکه قطعات مورد نیاز برای این هواپیماها تامین شود اما تاکنون با وجود توافقنامه هایی که میان ایران و ۱+۵ بسته شده، هنوز خبری از ارسال قطعه یا تعمیر این هواپیماها نیست.

آمارها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۳، ۱۰۶ فروند، در سال ۱۳۸۴، ۱۱۳ فروند هواپیما، درسال ۱۳۸۵، ۱۲۰ فروند، درسال ۱۳۸۶، ۱۴۱ فروند، درسال ۱۳۸۷، ۱۷۶ فروند، درسال ۱۳۸۸، ۲۰۱ فروند، در سال ۱۳۸۹، ۱۹۷ فروند، درسال ۱۳۹۰، ۲۰۶ فروند، در سال ۱۳۹۱، ۲۲۳ فروند و درسال ۱۳۹۲، ۲۵۴ فروند هواپیما در ناوگان هوایی ایران وجود داشت که سیر صعودی ورود ناوگان هوایی را در سال‌های ۱۳۸۸ به بعد نشان می‌دهد.

در واقع با افزایش تحریم‌ها بر علیه ایران، روند واردات هواپیما از مبادی مختلف شدت گرفت که این هواپیماها عمدتا با عمر بالای ۱۰ سال بودند و ایران که به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانست به‌طور مستقیم هواپیما را از شرکت‌های مربوطه خریداری کند، این هواپیماها را به‌صورت غیرمستقیم تهیه کرد. اما موضوعی که مطرح شده، این است که تعداد زیادی از ناوگان زمینگیر ایران را این هواپیماهای دست چندم تشکیل می‌دهند که به دلیل نبود قطعه زمینگیر شده‌اند.

در همین حال، ورود ناوگان هوایی به کشور از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۲ نشان می‌دهد که واردات هواپیما به کشور حدود ۱۰۰ درصد در این سال‌ها افزایش داشت، البته در این مدت تعداد زیادی از این هواپیماها هم زمینگیر شده بودند مانند هواپیماهای توپولف که ۶ سال پیش به دلیل عدم ایمنی کافی به یک‌باره زمینگیر شدند و شرکت ایران ایرتور که بیشترین توپولف را در اختیار داشت، با مشکلات زیادی روبه‌رو شد. هرچند که به نظر می‌رسد برای پاسخگویی به نیاز متقاضیان، این تعداد از هواپیماها وارد کشور شدند اما این موضوع که نیاز کشور با هواپیماهای دست چندم که در آستانه بازنشستگی هستند، پاسخ داده شود، نوعی از بین بردن سرمایه ملی به شمار می‌رود، چرا که پس از گذشت کمتر از ۵ سال این هواپیماها زمینگیر شده و دیگر کارایی لازم را ندارند.

مذاکرات بی‌نتیجه ایران با ایرباس و بوئینگ

باوجود اینکه اعلام شده ۷۰ درصد از این هواپیماها قابلیت بازگشت به ناوگان فعال کشور را دارند اما باید این موضوع را در نظرگرفت که زمانی این هواپیماها امکان استفاده دارند که کشورهای سازنده حاضر به تامین قطعات آنها باشند؛ موضوعی که تاکنون هم اجرایی نشده است.

از سوی دیگر، در حال حاضر که کل هواپیماهای کشور ما به اندازه ۳ ایرباس ۳۸۰ قیمت ندارد، دولت چه برنامه‌ای را برای ورود ناوگان خواهد داشت در حالی که هنوز مفاد توافقنامه ایران با کشورهای ۱+۵ هم اجرایی نشده و شرکت بوئینگ در این مدت فقط یک دفترچه راهنما را در اختیار ایرلاین‌های ایرانی قرار داده است، چرا که براساس این توافقنامه قرار بود قطعات هواپیما و تعمیر موتور تعدادی از هواپیماهای بوئینگ از سوی این شرکت انجام شود. همچنین برای هواپیماهای ایرباس هم در یکسال گذشته تلاش‌هایی از سوی دولت انجام گرفته است اما هنوز خبری از اجرای این مذاکرات نیست.

در واقع عباس آخوندی که خرداد امسال به فرانسه سفر کرد، در این سفر موضوعاتی را برای ورود ایرباس به ایران و تامین قطعات از سوی این شرکت هواپیمایی مطرح کرد، همچنین دو ماه پس از سفر آخوندی، لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه به ایران آمد و حتی دیداری هم با وزیر راه و شهرسازی در ساختمان شهید دادمان داشت اما هنوز پس از گذشت بیش از ۳ ماه از حضور وی در ایران، خبری از قطعات و هواپیماهای ایرباس در ایران نیست. قرار است هفته آینده حسن روحانی رئیس جمهور سفری را به کشور فرانسه داشته باشد، باید منتظر ماند و دید که آیا در این سفر نظر شرکت ایرباس برای همکاری با ایران جلب می‌شود یا نه؟

خرید لیزینگی هواپیما

چندی پیش وزیر راه و شهرسازی گفت: در بحث ناوگان حمل و نقل دست ما کاملا باز است و از هر روشی که سرمایه‌گذار پیشنهاد کند می‌توانیم با او همکاری کنیم که شامل ایجاد شرکت‌های مشترک ایرانی خارجی، اجاره به شرط تملیک، فروش مستقیم و... می‌شود.

عباس آخوندی ادامه داد: اگر بخواهیم به دنبال خرید هواپیما برویم این امکان برای کشورمان فراهم نیست چون برای توسعه ناوگان هوایی دور و متوسط برد، ۴۰۰ فروند و برای توسعه ناوگان هوایی کوتاه برد با هدف استفاده در فرودگاه‌های کوچک داخلی نیز حداقل ۱۰۰ فروند و در مجموع ۵۰۰ فروند هواپیما نیاز است که با یک حساب سرانگشتی مجموعا ۵۰ میلیارد دلار برای تامین آنها نیاز داریم؛ در حالی که این میزان پول اصلا در ایران وجود خارجی ندارد؛ بنابراین به سراغ روش اجاره به شرط تملیک (لیزینگ) رفته‌ایم. او با بیان اینکه مذاکراتی در این خصوص با کشورهای سازنده هواپیما داشته‌ایم و آقای ظریف هم در جریان است، گفت: امیدواریم اتفاقات خوبی در این زمینه در سال ۲۰۱۶ رخ دهد.