ماه مه سال 2012 آخرین باری بود که ایران توانست رنگ و بوی رتبه دوم اوپک در تولید نفت خام را با تولید 3میلیون و 138هزار بشکه نفت خام در روز نصیب خود کند. پس از آن در ماه‌های بعد تولید نفت خام ایران به واسطه جدی‌شدن تحریم‌ها با افت شدید مواجه شده و عراق توانست به راحتی مقام دوم را که به شکل سنتی در اختیار ایران قرار داشت به چنگ آورد. طبق بررسی‌ها از گزارش‌های ماهانه اوپک در ژوئن، جولای و آگوست 2012 نشان می‌دهد درحالی که ایران در ماه ژوئن با بیش از 188هزار بشکه کاهش تولید مواجه شد، عراق بلافاصله تولید نفت خام خود را 62هزار بشکه در روز افزایش داده و مدال نقره را از آن خود کرد.

در ادامه این روند در ماه جولای ایران باز هم با 173هزار بشکه کاهش تولید روبه‌رو شد و عراق از فرصت به وجود آمده برای افزایش 115هزار بشکه‌یی تولید نفت خام خود استفاده کرد. در این ماه مقام سومی نیز به واسطه افزایش 26هزار بشکه‌یی تولید نفت خام کویت از کف ایران رفت و کابوس تحریم‌ها بیش از پیش ابعاد مختلف خود را بر اقتصاد متکی به نفت ایران نشان داد. اکنون از آن روزها بیش از 3سال گذشته و طبق تازه‌ترین گزارش ماهانه اوپک که با عنوان گزارش ماه نوامبر منتشر شده است، ایران درحالی با تولید 2میلیون و 874 هزار بشکه‌یی در مقام چهارم ایستاده که کشورهای عربستان، عراق و امارات اول تا سومین تولید‌کننده‌های نفت اوپک بوده‌اند.

همانطور که در در جدول روبه‌رو قابل مشاهده است، مقایسه‌یی میان تولید نفت اعضای اوپک در ماه اخیر با آخرین ماه قبل از تحریم ها نشان می‌دهد عراق با افزایش بیش از یک‌میلیون بشکه‌یی در تولید نسبت به ژوئن 2012 مهم‌ترین کشوری بوده که در اوپک سهم ایران را گرفته است. بعد از عراق، امارات با افزایش بیش از 300هزار بشکه‌یی تولید طی این 3سال و عربستان نیز با افزایش حدود 200هزار بشکه‌یی دیگر کشورهایی هستند که انگشت اتهام کاهش تولید در وضع فعلی به سوی آنها نشانه می‌رود. به نوعی در وضعیتی که بازار نفت با مازاد عرضه حدود یک‌میلیون و 500 هزار بشکه‌یی مواجه بوده و ایران قصد بازگشت به سطوح قبلی تولید را دارد. این کشورها مهم‌ترین گزینه برای کنار کشیدن و بازکردن جا برای ایران محسوب می‌شوند. طبق محاسبات گروه انرژی روزنامه تعادل، تولید نفت خام ایران در ماه اخیر نسبت به ماه مه‌2012 (جدی شدن تحریم‌های نفتی) 9درصد کاهش را تجربه کرده است.

پیش‌بینی مهم اداره اطلاعات انرژی امریکا درباره ایران

در چنین وضعیتی اداره اطلاعات انرژی امریکا در گزارش 10نوامبر خود پیش‌بینی مهمی را مطرح کرده است. این نهاد در گزارش خود با اشاره به اینکه تولید نفت خام اوپک به طور کلی در سال 2016 معادل 900هزار بشکه افزایش خواهد داشت به مساله بسیار مهم «زمان اجرایی شدن رفع تحریم‌های نفتی علیه ایران» اشاره کرده و نوشته است: «درحالی که هنوز فاکتورهای نامطمئن زیادی در مورد زمان برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران وجود دارد، اداره اطلاعات انرژی امریکا این فرضیه را در نظر گرفته است که نیمه دوم سال 2016 این اتفاق عملی خواهد شد.»

اداره اطلاعات انرژی امریکا در ادامه گزارش خود آورده است که در نتیجه این اتفاق عرضه نفت خام ایران به طور متوسط 200هزار بشکه در روز افزایش یافته و در پایان سال 2016 به 3میلیون و 300هزار بشکه در روز خواهد رسید. اداره اطلاعات انرژی امریکا در گزارش چشم‌انداز کوتاه‌مدت انرژی خود همچنین ظرفیت تولید نفت خام ایران پس از برداشته شدن تحریم‌ها را 3میلیون و600هزار بشکه در روز در نظر گرفته که از سطح فعلی این ظرفیت 800هزار بشکه بالاتر قرار خواهد گرفت.

اوپک 2016 جرقه‌‌ای برای انفجار

به این ترتیب درحالی که ایران اکنون طبق منابع ثانویه اوپک 2میلیون و 874هزار بشکه در روز تولید نفت دارد 6 ماه پس از برداشته شدن تحریم‌ها خواهد توانست تولید نفت خام خود را 426هزار بشکه افزایش دهد.

افزایشی که تقریبا با وعده 500 هزار بشکه‌یی بیژن زنگنه مطابقت دارد. اگر در چنین وضعیتی لیبی نیز بتواند خود را به سطوح سابق که یک میلیون بشکه از وضع فعلی بالاتر بوده، برساند به طور قطع جنجالی میان اعضای اوپک برای باز کردن بازار به نفع ایران و لیبی درخواهد گرفت.