در این میان برخی از مناطق ایران به‌دلیل عبور کمربندها و محورهای مواد معدنی همچون کانی‌های فلزی و با ارزش ذخایر معدنی ارزشمندی را در خود جای داده‌اند که از جمله این نمونه‌های می‌توان به اصفهان اشاره کرد. آنچه در این میان مهم است توجه و برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری و برداشت ذخایر معدنی ارزشمند و تبدیل آن به محصولات نهایی و ایجاد ارزش‌افزوده است. البته برای رسیدن به این اهداف باید زیرساخت‌ها و منابع انرژی را در اختیار داشت. کارشناسان و فعالان این حوزه بر این باورند که در اختیار داشتن تجهیزات و فناوری‌های روز کمک شایانی برای استفاده بهینه از ذخایر ارزشمند معدنی خواهد بود.

900 معدن در یک استان

اسرافیل احمدیه، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان درباره معادن این استان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: استان اصفهان ۹۰۰ معدن دارد که از نظر تعداد، به‌طور تقریبی در رتبه نخست کشور قرار گرفته است. میزان استخراج مواد معدنی این استان نیز رقمی افزون‌بر ۴۰میلیون تن در سال بوده و در این بخش نیز در رتبه سوم ایران جای گرفته است. بیشترین معادن استان اصفهان سنگ‌های تزئینی هستند و در کنار آن حدود ۲هزار واحد سنگبری یعنی بیش از یک‌سوم سنگبری‌های کشور در این استان قرار دارد.
وی درباره نوع بهره‌برداری و استفاده از سنگ‌های تزئینی و نما خاطرنشان کرد: با توجه به وجود واحدهای سنگبری، می‌توان گفت در بحث فرآوری این دسته از کانی‌های معدنی که از ارزش بالایی برخوردارند استان اصفهان حرف نخست را می‌زند. به گونه‌ای که از دیگر نقاط کشور هم سنگ‌های‌خام را برای فرآوری به این استان می‌آورند. رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان به بحث صادراتی محصولات معدنی این استان همچون سنگ‌های تزئینی اشاره کرد و گفت: به‌طور قطع بخشی از سنگ‌های فرآوری شده صادر می‌شود.

اما آنچه در این میان مهم است نداشتن نگاه جدی برای صادرات سنگ‌های تزئینی است زیرا محصولات تولیدی به‌دلیل قدیمی بودن، دستگاه‌هایی که برای فرآوری و برش سنگ‌های تزئینی در کشور فعالند آنچنان که باید از کیفیت لازم برخوردار نیستند. تحریم‌ها نیز مزید بر علت شده تا امکان واردات فناوری‌ها و تجهیزات نوین را با مشکل روبه‌رو کند. حال با رفع تحریم‌ها می‌توان به ارتقای فناوری در این صنعت امیدوار شد.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه ایران جزو ۵ کشور دارای ذخایر سنگ‌های تزئینی در جهان است و استخراج بالایی در این حوزه دارد، با سرمایه‌گذاری و تولید محصولات باکیفیت می‌تواند زمینه را برای صادرات و ایجاد ارزش‌افزوده فراهم کند. البته دیگر ذخایر معدنی استان اصفهان شامل معادن فلزی مانند طلا، سرب و روی و مصالح ساختمانی است. لازم به یادآوری است که عمده معادن این استان در دست بخش خصوصی بوده و تنها یک یا ۲ معدن در اختیار دولت است.

احمدیه همچنین درباره صنایع معدنی استان اصفهان گفت: با توجه به کمبود آب، باید در مناطقی که هم از لحاظ منابع آبی غنی هستند و هم انرژی‌های مورد نیاز این صنعت را در اختیار دارند، صنایع فولادی را احداث کرد. در مناطقی همچون سواحل خلیج‌فارس که ظرفیت‌های بسیار بالای منابع آبی و انرژی را در اختیار دارد، می‌توان نسبت به راه‌اندازی صنایع فولادی اقدام کرد. ضمن آنکه دسترسی به آب‌های آزاد می‌تواند راهی برای صادرات و جابه‌جایی محصولات معدنی باشد.

محورهای سرب و روی در اصفهان

بهروز برنا، معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی درباره ذخایر و ظرفیت‌های معدنی استان اصفهان اظهار کرد: استان اصفهان را می‌توان جزو استان‌های معدنی با ظرفیت بالا در ایران دانست. محور مهم سرب و روی ایران که بخش بزرگی از آن در اصفهان قرار گرفته «ملایر-اصفهان» نام دارد که بیش از ۱۶۰ اندیس، کانسار و ذخیره معدنی در آن جای گرفته است.

وی ادامه داد: اصفهان به‌عنوان یکی از استان‌ها در زمینه سنگ نما مطرح است. وجود بیش از ۵ نوع سنگ تزئینی همچون تراورتن، مرمریت، چینی، مرمر و گرانیت در کشور و قرارگرفتن ذخایر معدنی قابل‌توجهی از این دست کانی در اصفهان سبب شده تا فعالیت‌های بسیاری از جمله فرآوری سنگ‌های تزئینی در آن انجام شود. کمربند «ارومیه-دختر»، پهنه ایران مرکزی و پهنه «سنندج –سیرجان» و باریکه‌ای از زاگرس، همگی از اصفهان عبور می‌کنند و هر کدام از آنها با داشتن ذخایر معدنی مشخصی، معروف شده‌اند. ذخایر پراکنده سنگ‌آهن مگنتیت از منطقه نیاسر کاشان تا نطنز و همچنین در ایران مرکزی که پهنه انارک در آن قرار دارد، سبب شده تا ترکیبی از مواد معدنی مختلف در اصفهان دیده شود. برنا افزود: ذخایر طلای موته، دلیجان، خمین و کوه‌دُم منطقه زَواره در اردستان، باعث شده اصفهان یکی از استان‌های طلایی کشور به‌شمار آید. البته صنایع معدنی برای معدن طلای موته و تولید شمش طلا از دیگر امتیازات این استان است.

او ادامه داد: ذخایر کبالت در ایران محدود است اما در منطقه لاجورد قمصر کاشان، تالمسی و مس‌کنی کبالت دیده می‌شود. در منطقه چاه پلنگ‌شمالی ذخایر آهن و در خود چاه پلنگ قلع و تنگستن یافت می‌شود. همچنین به‌طور کلی مجموعه‌ای از ذخایر فلزی از مس تا کبالت در اصفهان وجود دارد.

معاون اکتشافات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی عنوان کرد: بخشی از افیولیت‌ها که مواد معدنی همچون کرومیت، منیزیت، آزبست و تالک را در خود جای داده، در نایین اصفهان دیده می‌شود. از لحاظ سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی نیز ذخیره‌هایی با تنوع بالا در اصفهان موجود است.

او بر این باور است استان اصفهان رنگین‌کمانی از مواد معدنی است. وجود مواد معدنی همچون منگنز به عنوان یکی از کانی‌های ارزشمند و ذخایری از ماده معدنی «میکا» از دیگر امتیازات معدنی این استان است. لازم به یادآوری است فعال بودن تمامی معادن این استان‌ها سبب شده که رتبه نخست کشوری از لحاظ فعالیت‌های معدنکاری را به‌دست آورد. برنا گفت: بهترین ذخایر سنگ‌های تراورتن در محلات واقع است که آن نیز از دیگر نقاط قوت اصفهان است. این استان به‌عنوان یکی از شهرهای صنعتی ایران شناخته شده و علاوه بر معدنکاری، در حوزه صنایع معدنی هم فعال است که از نمونه‌های آن فولادسازی و همچنین مجموعه بزرگ سنگ‌آهک پیربکران است. در این میان برخی از مواد اولیه برای صنایع فولادی همچون دولومیت از معادن استان تامین
می‌شود.

برنا افزود: معادن ایران‌کوه جزو ذخایر بزرگ سرب و روی اصفهان به شمار می‌آید. ذخایر سرب و روی همراه با آنتیموان منطقه پیران و نجف‌آباد، ذخایر طلا دره‌بید و کُنهران و عسگران، «گردنه رُخ» به‌عنوان محلی بسیار مساعد برای تشکیل سرب و روی، همگی در کنار دیگر موارد یادشده، باعث شده تا اصفهان از لحاظ معدنی و صنعتی جایگاه مناسبی داشته باشد.