ترجمان فاصله میان «تولید» با «ظرفیت» در ادبیات اقتصادی «فرصت سرمایه‌گذاری» است. اگر بخواهیم به این عبارت استناد کنیم باید روز دوشنبه را روزی سرنوشت‌ساز در برداشتن نخستین گام برای کاهش این فاصله در صنعت نفت و گاز ایران نامید. روزی برای گفتن و شنیدن حرف‌هایی که چند سال در گلوی صنعت نفت ایران گیر کرده بود. دومین روز از مراسم رونمایی از قراردادهای نفتی که توانسته بود «قراردادهای نفت ایران» را به صدر موتور جست‌وجوی گوگل تبدیل کند؛ به «معرفی طرح‌های سرمایه‌گذاری» اختصاص داشت. طرح‌هایی که با گذشت هر سال از تحریم‌ها، امید به تزریق سرمایه را بیش از پیش از دست می‌دادند و حالا مقابل چشم نمایندگان 137شرکت خارجی برای جذب سرمایه به نمایش درآمدند؛ گفت‌وگو با بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی که در شماره‌های بعدی به چاپ خواهد رسید، نشان می‌دهد؛ مراسم معرفی طرح‌ها توانسته است گروه‌هایی را برای مذاکره جدی با ایران به خود جذب کند. گزارش از روز دوم این مراسم که در 2 بخش «ظرفیت‌های بخش خصوصی» و معرفی 52 طرح سرمایه‌گذاری صنعت نفت در «خشکی»، «دریا» و «طرح‌های اکتشافی» برگزار شد را در ادامه می‌خوانید.

فصل مشترک اظهارات بسیاری از مسوولان رده بالای جمهوری اسلامی در روز اول قراردادها، تبیین این مساله بود که ایران سال 1394 با ایران سال 1376 از منظر «توانایی داخلی» تفاوت‌های جدی پیدا کرده است؛ تخصیص 6 کرسی ابتدایی روز دوم قراردادها به نمایندگان بخش خصوصی نیز از دیدگاه بسیاری در راستای این اظهارات تلقی شد. غلامرضا منوچهری، مشاور وزیر نفت و عضو کمیته بازنگری قراردادهای نفتی رییس نشستی بود که در آن سعی شده بود؛ گروه‌های مختلف بخش خصوصی بتوانند صدای خود را به گوش سرمایه‌گذاران خارجی برسانند.

ایرانی‌‌های صرفه‌جو!

مهرداد مترجمی، عضو هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های مهندسی و پیمانکاری نفت، گاز و پتروشیمی (اپِک) نخستین کسی بود که با نیم ساعت تاخیر پشت تریبون قرار گرفت. او ابتدا درباره موفقیت‌های حاصل ‌شده در پروژه‌های میان‌دستی و پایین‌دستی در فاصله سال‌های 2011 تا 2014 یعنی سال‌های تحریم سخنرانی کرد و درباره موفقیت فاز 12 پارس جنوبی گفت:«مدیریت این پروژه بسیار متفاوت بود. مدیر این پروژه از کنسرسیوم‌های ایرانی و خارجی در این پروژه استفاده کرده است. سهم شرکت‌های خارجی، سهم بزرگی نبوده اما در جایگاه درستی مورد استفاده قرار گرفته‌اند و در نتیجه حضور آنها مفید و موثر بوده است.»

مترجمی در ادامه به پیمانکاران ایرانی و پتانسیل‌های آنها پرداخت. او تاکید کرد که شرکت‌های داخلی از آنجا که با قیمت پایین مواجه هستند، ناچارند در مصرف خود بسیار صرفه‌جو باشند و هزینه‌های اضافی که در قبل داشته‌اند را حذف کنند. علاوه بر آن، او به تجربیات گسترده پیمانکاران ایرانی اشاره و تاکید کرد که شرکت‌های خارجی در این زمینه‌ها می‌توانند از شرکت‌های ایرانی استفاده ببرند. البته این عضو اپک در ادامه سخنان خود تاکید کرد که شرکت‌های ایرانی نیز در مقابل انتظاراتی از شرکت‌های خارجی دارند. مهم‌ترین انتظار ایرانی‌ها طبق گفته مترجمی، انتقال تکنولوژی‌های جدید در بخش مهندسی و سایر بخش‌هاست.

چیتای ایرانی

رضا پدیدار، رییس انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران (استصنا) دومین نفری بود که سخنان خود را برای حاضران در سالن اجلاس سران ادا کرد. پدیدار درحالی که عینکی برای خواندن مطالب خود به چشم زده بود و از پشت آن به مخاطبان نگاه می‌کرد، گفت:«ما به شرکت‌های خارجی که قصد سرمایه‌گذاری در ایران را دارند این اطمینان را می‌دهیم که می‌توانند از طریق بستری که اتاق بازرگانی فراهم کرده در ایران فعالیت کنند.» پدیدار اکثر تجهیزاتی که در انجمن ساخته می‌شود را یکی‌یکی برشمرد و به مزیت‌های آنها در برابر محصولات خارجی اشاره مختصری کرد. توربین‌های گازی، تجهیزات سرچاهی و تجهیزات دکل حفاری ازجمله مواردی بود که رییس استصنا به صورت مختصر نام برد. او درباره پارس جنوبی گفت:«با افتخار اعلام می‌کنم که 67 درصد تجهیزات مورد نیاز پارس جنوبی در داخل کشور تولید و نصب شده است.» او در پایان ارائه خود از لفظ «چیتای ایرانی» برای انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران استفاده کرد و گفت: «این هم چیتای ایران»!

به داخلی‌ها اعتماد کنیم

فشردگی برنامه باعث می‌شد که سخنرانان با سرعت از جزییات عبور کنند و به صورت کلی برنامه‌های خود را در 12دقیقه اعلام و انجمن یا شرکت خود را معرفی کنند. سعید مهتدی، رییس انجمن سازندگان تجهیزات صنعتی ایران (استصا) سخنران بعدی نشست پنجم کنفرانس تهران بود. انتظارات و توقعات سازندگان از قراردادهای جدید نفتی موضوعی بود که مهتدی در سخنان خود به آن پرداخت. او ابتدا مطابق عرف، انجمن مربوطه‌اش را معرفی کرد سپس به این مساله پرداخت که اهمیت دادن به مسائل زیست‌محیطی خوب است اما باید برای توجه به مسائل زیست‌محیطی، تکنولوژی ارتقا پیدا کرده و به روز شود. او در پایان سخنان خود اظهار کرد: «آی‌پی‌سی یک موقعیت خوبی را فراهم آورده است. ما باید به سازندگان داخلی اعتماد کنیم تا سطح دانش آنها از این طریق افزایش پیدا کند.»

یک مدیر وقت شناس

حسن هاشمی، رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های مهندسی و ساخت صنایع نفت و نیرو درحالی که دو دست خود را در دو سوی تریبون قرار داده بود صحبت‌های خود را از روی متنی که آماده کرده بود، آغاز کرد. پیکسل مربوط به انجمن روی کت هاشمی می‌درخشید. او که ظاهرا نخستین فردی بود که اسلایدهای خود را همراه با عکس آماده کرده به معرفی انجمن شرکت‌های مهندسی و ساخت صنایع نفت و نیرو پرداخت. طبق گفته‌های هاشمی 9000نفر در انجمن مهندسی و ساخت استخدام شده و مشغول به کار هستند. او همچنین تاکید کرد که این انجمن تاکنون پروژه‌هایی با ارزش 15میلیارد دلار در مجموع انجام داده و این توانایی را دارد که تا 28میلیارد دلار پروژه در آینده انجام دهد. این تحصیلکرده انگلستان صحبت‌های خود را با این جمله به پایان رساند:«ما توانایی‌های بسیاری داریم و می‌توانیم همکار خوبی برای شرکت‌های خارجی باشیم.»

پیشرفت ایران در حفاری

محمد ایروانی، رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های حفاری نفت و گاز ایران صحبت‌های خود را به دو قسمت عمده تقسیم کرد. بخش نخست توانمندی شرکت‌های داخلی در صنعت نفت و گاز و بخش دوم مروری بر بازار بخش حفاری و شرکت‌های فعال در این حوزه بود. ایروانی ابتدا اشاره‌یی به تاریخ دور ایران و نخستین حفاری افقی در زمین یعنی کاریز در فلات مرکزی ایران حدود 3هزار سال پیش کرد. او در صحبت‌های خود تاکید کرد که تا پیش از انقلاب اسلامی، شرکت‌های خارجی در بخش حفاری ایران فعال بوده‌اند اما از انقلاب اسلامی به بعد شاهد حضور شرکت‌های ایرانی نیز در این عرصه هستیم.

از تجارت نفت چه خبر؟

آخرین نفری که در این نشست ادای سخنرانی کرد یکی دیگر از چهره‌های تقریبا شناخته ‌شده کشور بود. پدرام سلطانی نایب رییس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران به جای پرداختن به مشکلات «مهندسی» صنعت نفت به مشکلات«تجاری و بازرگانی» که در اکثر نقاط دنیا نیز خاستگاه مشکلات صنعت نفت است، پرداخت. او نخستین کسی بود که در ابتدای سخنان خود برای ادای احترام به میهمانان خارجی به زبان انگلیسی به آنها خوشامد گفت سپس به فارسی سخنان خود را ارائه کرد. سلطانی با کراوات آبی‌رنگی که به تن داشت درباره مزیت‌های بخش خصوصی صحبت کرد و به انعطاف بخش خصوصی در اجرای پروژه‌ها، عدم محدودیت در بخش خصوصی(درحالی که بخش دولتی با آن مواجه است) افزایش بهره‌وری، توجه به الزمات محیط‌زیستی و خروج کامل بخش خصوصی از تحریم‌ها ازجمله این مزیت‌ها بود.

 معرفی طرح‌ها

حدود ساعت 11صبح و درحالی که هر لحظه به ولع سرمایه‌گذاران خارجی برای شنیدن از تمام آن‌ چیزی که به خاطرش به ایران سفر کرده‌اند، اضافه می‌شود؛ بالاخره نخستین نشست«معرفی طرح‌های سرمایه‌گذاری» با ریاست عبدالمحمد دلپریش، مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران آغاز شد.

تمرکز روی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در میدان‌های خشکی در این بخش بود. طبق گفته دلپریش حدود 75درصد تولید نفت خام ایران و 55درصد گاز در بخش خشکی صورت می‌گیرد. به این ترتیب بخش عمده تولید نفت ایران در پهنه خشکی کشور است.

3 مخزن نفتی و گازی در مناطق نفتخیز

حمید دریس، مدیر امور فنی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب نخستین کسی بود که سخنان خود را آغاز کرد. نماینده شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب با اشاره‌ به سه مخزن که پتانسیل‌های بالایی برای افزایش تولید دارند، اظهار کرد که این سه مخزن مکانیسمی دارند که جای کارهای زیادی در زمینه EOR و IOR ایجاد می‌کنند.

دریس تاکید کرد که مخزن بنگستان اهواز 37 میلیارد بشکه ظرفیت دارد که 1.2 میلیارد بشکه از آن برداشت شده ‌اشت. تولید این مخزن در حال حاضر 180 هزار بشکه تولید بالفعل است، اما برنامه‌ریزی‌ها بدین قرار است که تا سال آینده تولید به 231 هزار بشکه در روز برسد. به این ترتیب پتانسیل و ظرفیت انجام کار روی این مخزن زیاد است.

مخزن بنگستان منصوری دیگر مخزنی بود که دریس به آن پرداخت. در این میدان لرزه‌نگاری سه‌بعدی صورت گرفته‌ است که نشان از 15میلیارد بشکه نفت درجا دارد.

سه مخزنی که دریس معرفی کرد 70میلیارد بشکه ظرفیت نفت دارند و فرصت خوبی برای سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌روند. مخازن گازی نوع دیگری بود که به آن اشاره شد. دریس به مخزن گازی کارون بنگستان اشاره کرد که براساس اظهارات او طبق برآوردها باید 120هزار فوت مکعب در روز گاز تولید کند که اکنون در این وضعیت نیست. در حال حاضر تنها لرزه‌نگاری دوبعدی در این مخزن صورت گرفته است و جای کار بسیاری دارد.

7 میدان نفتی، 5میدان گازی و یک پالایشگاه در مرکز ایران

سیدصالح هندی مدیر برنامه‌ریزی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران دومین نفری بود که پشت تریبون قرار گرفت. او به‌صورت منظم و برنامه‌ریزی شده، سه بسته را ارائه کرد. بسته نخست بسته میدان‌های نفتی، دوم بسته میدان‌های گازی و سومین بسته نیز بسته‌یی متفاوت برای یک میدان گازی بزرگ در غرب کشور و بخش پایین‌دستی به اسم پالایشگاه ایلام بود. بسته‌های نفتی بیشتر در غرب کشور و بسته میدان‌های گازی اغلب در جنوب کشور بودند. مدیر برنامه‌ریزی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران تاکید کرد که این سه بسته به این دلیل ارائه می‌شوند که فرصت رقابتی خوب و مناسبی ایجاد شود و شرکت‌ها با اندازه‌های مختلف بتوانند وارد شوند. بسته اول، میدان‌های نفتی بود که مشتمل بر هفت میدان است. طبق گفته هندی، همه این میدان‌ها تولید دارند و تولید آنها در حال حاضر 100هزار بشکه در روز است اما ظرفیت آنها 170هزار تا 200هزار است. در بسته دوم، پنج میدان گازی معرفی شد. چهار مورد از این پنج میدان هنوز توسعه نیافته‌اند و تنها میدان «آغار» در حال تولید است که نیاز دارد وارد فاز دوم شود. هندی یادآور شد که انتظار می‌رود این میدان‌ها 2000میلیون فوت مکعب در روز تولید گاز داشته باشند. میدان بزرگ گازی «تنگه‌ویژال» نیز آخرین موردی بود که هندی به آن اشاره کرد. این میدان در غرب کشور وجود دارد، با شرایط مخزنی خاص که سازند گاز است. این میدان 8تی‌سی‌اف گاز درجا دارد.  کلام آخر مدیر برنامه‌ریزی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران این بود که علاوه بر موقعیت میدان‌های مطرح‌ شده، موقعیت‌های خوبی در جنوب استان فارس ایجاد شده است. پالایشگاه‌هایی خوب به‌همراه زیرساخت‌های خوبی در آن بخش وجود دارد. اگر شرکتی بتواند با تغییراتی که در میدان ایجاد می‌کند ارزش افزوده ایجاد کند، می‌تواند به فرصت خوبی برای سرمایه‌گذاری تبدیل شود.

6 میدان از پازل تولید 4 میلیون‌بشکه‌ای ایران

کرامت بهبهانی مجری طرح آزادگان شرکت مهندسی و توسعه نفت، سخنران بعدی در نشست معرفی طرح‌های نفتی خشکی ایران بود. بهبهانی اشاره کرد که بسته سرمایه‌گذاری شرکت اروند شامل 6میدان است. طبق گفته بهبهانی، یکی از مهم‌ترین قطعات پازل تولید 4میلیون بشکه‌یی ایران همین میدان‌ها هستند. او اظهار کرد: «یک واحد 165هزار بشکه‌یی در این بخش راه‌اندازی شده است که در سال‌های تحریم ایجاد شده است.» او در ادامه به تشریح مختصر این میدان‌های نفتی پرداخت. نخستین میدان، میدان «سوسنگرد» است که در فاصله 45کیلومتری اهواز قرار دارد. میدان دوم میدان «جُفیر» است که واحد 165هزار بشکه‌یی در آن قرار دارد. میزان نفت درجای این میدان 3514میلیون بشکه در روز خواهد بود. سومین میدان، «سپهر» نام دارد. این میدان در سال2011 کشف شده و جای کار بسیاری دارد. میدان «بند کرخه» چهارمین میدان است که شرکت توسعه نفت اقدامات خوبی روی آن انجام داده و داده‌های خوبی از این میدان به دست آورده است. طبق پیش‌بینی‌ها این میدان می‌تواند 15هزار بشکه در روز تولید داشته باشد. میدان «سهراب» آخرین میدان در بسته سرمایه‌گذاری شرکت توسعه نفت بود که در سال2012 کشف شده و در دست مطالعات دقیق‌تر است. پیش‌بینی اولیه برای این میدان 5هزار بشکه در روز است.

4 میدان نفتی خشکی

رضا نوشادی سرپرست مهندسی ساختمان شرکت نفت و گاز اروندان آخرین نفری بود که به معرفی بسته‌های خود پرداخت. نوشادی به معرفی چهار میدان نفتی خشکی کشور پرداخت. نخست میدان آزادگان جنوبی بود که فاز اول آن در حال ساخت است. لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی دومین موردی بود که نوشادی اطلاعاتی را در‌مورد آن ارائه کرد. این بخش یکی از مهم‌ترین میدان‌ها به‌شمار می‌رود که به چهار بخش زیرین تقسیم شده است. این بخش‌ها A1، A2، B و C نام دارند. حفاری 9چاه در این بخش کامل شده است. میدانی نفتی «چنگوله» سومین میدانی بود که نوشادی معرفی کرد. این میدان در سال1999 کشف شده و از 6چاه نفتی تولیدی برخوردار است. آخرین میدانی که در این نشست توسط سرپرست مهندسی ساختمان شرکت نفت و گاز اروندان معرفی شد، میدان «دارخوین» بود که سومین فاز آن مدنظر است. این میدان 31چاه تولیدی و 6چاه تزریقی دارد. در پایان این بخش از نشست دلپریش به‌عنوان رییس نشست تاکید کرد که این اطلاعات به‌صورت کلی  ارایه شده است اما در فرآیند مذاکرات و مناقصات به‌صورت جزیی اطلاعات دراختیار شرکت‌ها قرار خواهد گرفت.

خروج شبهه‌برانگیز فرزاد B ‌از لیست آی‌پی‌سی

نشستی که ظهر روز دوم کنفرانس تهران برگزار شد به معرفی طرح‌های نفتی دریایی پرداخت. کریم زبیدی معاون بررسی طرح‌های منابع هیدروکربوری مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی و مسوول میادین مشترک شرکت ملی نفت ایران ریاست این نشست را به‌عهده داشت. برخی میادین دریایی با کشورهای حوزه خلیج‌فارس مشترک هستند. هدف از این برنامه، سرمایه‌گذاری بیشتر برای انجام پروژه‌های ازدیاد برداشت است.  محمد محمدی‌فرد رییس مهندسی مخازن مطالعاتی شرکت نفت فلات قاره ایران نخستین سخنران این بخش بود. میدان فرزاد A به‌عنوان میدانی مشترک با عربستان، یکی از میدان‌های گازی بود که محمدی‌فرد به آن پرداخت. این میدان طبق پیش‌بینی‌ها 1000میلیون فوت مکعب در روز تولید گاز خواهد داشت. محمدی‌فرد پس از معرفی یک میدان گازی دیگر (بلال)، به معرفی پنج میدان نفتی پرداخت. ضریب بازیافت بالای این میادین یکی از نکات مورد توجه رییس مهندسی مخازن شرکت نفت فلات قاره ایران بود که می‌توان به‌عنوان نقطه جذابیت این میادین به آن اشاره کرد.

لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی و میدان گازی پارس‌شمالی

احسان محمدی رییس مهندسی مخازن شرکت نفت و گاز پارس با خوشرویی پشت تریبون قرار گرفت و از آنجا که نشست بعد از صرف ناهار برگزار شده و رخوت بر سالن حاکم شده بود، گفت: «ارائه من خیلی کوتاه خواهد بود.» نخستین میدانی که محمدی‌فرد به آن پرداخت، لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی بود که با قطر مشترک است. میدان بعدی، میدان گازی پارس‌شمالی بود که مستقل و غیرمشترک به‌شمار می‌رود. میادین گازی گلشن و فردوسی میادین بعدی بودند که معرفی شدند. پس از سخنرانی محمدی، رییس جلسه تاکید کرد که میدان فرزادB ‌‌از بسته‌های قراردادهای آی‌پی‌سی خارج شده است. این در‌حالی است که این میدان گازی، مشترک و بسیار پراهمیت است. بسیاری اعتقاد دارند که تلاش‌ هندی‌ها برای انعقاد قرارداد با ایران برای توسعه میدان فرزادB ‌از عوامل و دلایل خروج این میدان از بسته‌ آی‌پی‌سی است.

کیش، گلشن و فردوسی به‌دنبال جذب سرمایه

کرامت بهبهانی مجری طرح آزادگان شرکت مهندسی و توسعه نفت برای دومین‌بار پشت تریبون قرار گرفت تا درباره طرح‌های نفتی دریایی شرکت مربوطه‌اش سخنرانی کند. میدان‌های کیش، گلشن و فردوسی سه میدانی بودند که بهبهانی به‌صورت مختصر و فشرده به آنها پرداخت. بهبهانی تاکید کرد که برای میدان‌های گلشن و فردوسی ترجیح می‌دهند توسعه integrated  صورت بگیرد (یک شرکت در هر دو میدان فعالیت کند). او که صحبت‌های خود را در عرض دو دقیقه جمع کرد، با کنایه گفت: «ما از نظر زمان، نه تنها وقتی نگرفتیم، بلکه فرصتی نیز به دیگران دادیم.»

4 بلوک اکتشافی در خزر

یوسف اعتمادی مدیر فنی شرکت نفت خزر که ایران تاکنون فعالیت چشمگیری در آن نداشته، بااشاره به اینکه لجستیک میدان سردار جنگل بسیار سخت است، تصریح کرد که در سال2012 حفاری‌های این منطقه به کشف نفت منجر شده است. او تاکید کرد که به علت مشکلات تنها 2600متر حفاری صورت گرفته است. عمق حفاری‌های صورت گرفته یکی از نکاتی بود که اعتمادی مکررا بر آن تاکید و اشاره می‌کرد که در اعماق بیشتر نتایج بهتری حاصل خواهد شد که تاکنون به‌دلیل عدم برخورداری از تکنولوژی‌های لازم و مشکلات پیش رو انجام نشده است.

14 بلوک اکتشافی توسعه‌ای

آخرین نشست به ریاست رحیم نعمت‌اللهی معاون بلوک‌های اکتشافی و مشارکت‌های خارجی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران برگزار شد. در این نشست به معرفی طرح‌های اکتشافی پرداخته شد. پس از معرفی بلوک‌های اکتشافی نیز مرسل‌نژاد اطلاعاتی درباره data room شرکت نفت ایران ارائه کرد. حسین معتمدی سرپرست زمین‌شناسی ساختمانی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران در سخنانی طولانی و تخصصی، 14بلوک اکتشافی را معرفی کرد. او ابتدا نگاهی به بلوک‌های توسعه‌یی پیشنهادی داشت و سپس اطلاعات موجود در هر یک از بلوک‌ها را به اختصار بیان کرد. 14بلوک اکتشافی توسعه‌یی در ایران واقع شده‌اند که نیمی از آنها در حوزه رسوبی زاگرس در خلیج‌فارس واقع شده‌اند. این هفت بلوک جزو بلوک‌های اکتشافی ویژه در جهان به‌شمار می‌روند. معتمدی در میانه سخنرانی، صحبت‌های خود را متوقف کرد و به جای او داوود مرسل‌نژاد مدیر پروژه بلوک‌های اکتشافی و طرح GIS مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران پشت میکروفن قرار گرفت که اطلاعاتی تخصصی درمورد بلوک مغان ارائه کرد. اما آنچه درمورد این بلوک جالب توجه بود این بود که دو نفر از کارشناسان و مهندس‌های حوزه انرژی که در برنامه حضور داشتند به «تعادل» اظهار کردند تاکنون از وجود این بلوک اکتشافی اطلاعی نداشتند. پس از ارائه اطلاعات تخصصی در این باره، معتمدی دوباره بازگشت و در مورد دیگر بلوک‌های اکتشافی توضیح داد.