«روابط نزدیک اقتصادی و سیاسی میان دو کشور ترکیه و ایران و همچنین برخی جذابیت‏‌های اجتماعی ترکیه برای گردشگران ایرانی، در سال‌‏های گذشته این کشور را به نخستین مقصد گردشگران ایرانی تبدیل کرده بود؛ اما در سال 2015 میلادی بنا به دلایل مختلف از اقبال ایرانی‏‌ها به این مقصد توریستی کاسته شده است.»

این تحلیل «المانیتور» از رابطه توریستی ایران و ترکیه است. این رسانه در گزارشی به کاهش سفرهای ایرانی‏‌ها به ترکیه پرداخته و علل آن را بررسی کرده است.  براساس این گزارش، کسانی که در گذشته راهی اروپا می‏شدند، پس از تحریم‏‌ها و سخت شدن گرفتن ویزای اروپا، ترکیه را جایگزین این مقاصد کردند؛ مقصدی که برای ایرانی‏‌ها نیاز به ویزا ندارد.

اما در سال ۲۰۱۵ رشته حوادثی موجب شد که سواحل ترکیه از چشم گردشگران ایرانی بیفتد. شرایط بد امنیتی، جنگ داخلی، برخورد نامناسب با گردشگران و لحن بعضا ضدایرانی مقامات ترکیه در قبال ایران، موجب شده ایرانی‏های کمتری به‌عنوان توریست وارد ترکیه شوند و در ازای آن راهی مقاصد دیگر شوند.

واکنش توریسم در برابر تروریسم

المانیتور اضافه می‏کند: «اگر انفجار ۲۳دسامبر فرودگاه صبیحه گوکچن استانبول را هم نادیده بگیریم، وضعیت امنیتی ترکیه با سال گذشته که آتش‌بس دولت ترکیه با حزب کارگران کردستان هنوز لغو نشده بود قابل مقایسه نیست.» یک دانشجوی ایرانی دکترای اقتصاد گردشگری در دانشگاه ازمیر ترکیه در این‌باره به این رسانه گفته است که وضعیت امنیتی ترکیه و اخبار مربوط به جنگ داخلی در شرق این کشور در مطبوعات و رسانه‏‌های ایرانی بازتاب زیادی دارد و در ماه‏‌های اخیر به‌ویژه پس از عملیات نظامی ارتش ترکیه در استان‏‌های کردنشین شرق این کشور حساسیت گردشگران ایرانی نیز بسیار بیشتر شده است.

به گفته وی، خانواده‏‌های ایرانی که سال‏‌های پیش برای گردشگری به ترکیه می‏آمدند، مقاصد دیگری همچون ارمنستان یا دبی را انتخاب می‏‌کنند. همچنین یک کارشناس گردشگری نیز در این خصوص به المانیتور گفته: «از آغاز جنگ سوریه و تنش‏‌های مربوط به آن به مرور تمایل ایرانیان برای سفر به ترکیه کاهش پیدا کرد؛ به صورتی که حتی تخفیف‏های ویژه و ارزان‏تر کردن تورهای گردشگری به مقصد ترکیه هم چندان نتوانسته گردشگران را مثل سابق جذب کند.

در کنار اینها، اظهارات ضدایرانی مقامات ترکیه بازتاب بسیار منفی در افکار عمومی ایرانیان داشته است؛ تا جایی که بسیاری از ایرانیان به دنبال مقاصد گردشگری جایگزین هستند.» براساس تحلیل این کارشناس، در این میان کشورهایی همچون ارمنستان یا تاجیکستان و گرجستان به عنوان مقاصد جایگزین در میان گردشگران ایرانی در سال‏های اخیر جایگاه بالاتری پیدا کرده است. بنا به آمار منتشر شده نیمی از گردشگران ورودی به کشور ارمنستان از ایران هستند. او تاکید کرده که این روند در آینده ادامه خواهد یافت و ترکیه دیگر مقصد جذابی برای ایرانیان نخواهد بود و دیگر کشورها جایگزین آن می‏شوند.طبق گزارش المانیتور، این کارشناس ایرانی همچنین با اشاره به انتشار اخبار بد حمله به اتوبوس گردشگران ایرانی در شرق ترکیه یا دوبار حمله به قطار تهران - آنکارا در بهار و تابستان امسال این اخبار را برای گردشگری ترکیه فاجعه‏آمیز خوانده و افزوده است: «در گردشگری اصل اولیه وجود امنیت است. گردشگر به جایی سفر می‏کند که قطعا احساس امنیت داشته باشد. اگر در اخبار بشنود که در کشوری بمب‌گذاری شده و تنش داخلی وجود دارد، آن کشور را از لیست مقاصد گردشگری خود حذف می‏کند. در مورد سفر ایرانیان به ترکیه هم این وضعیت آرام آرام دارد اتفاق می‏افتد.

حتی حملات تروریستی به اتوبوس‌‏های حامل گردشگران ایرانی موجب ممنوعیت سفر زمینی از ایران به ترکیه شد.» او تحلیل کرده که بر همین اساس بسیاری از ایرانیان با ایجاد این حس که ترکیه ناامن شده، سفرهای خود را به این کشور کاهش خواهند داد و اگر وضعیت داخلی کشور ترکیه به این شکل ادامه یابد و در اذهان گردشگران ایران، ترکیه به‌عنوان یک کشور ناامن مطرح شود قطعا گردشگران ایرانی به آنجا نخواهند رفت چون امنیت اصل اولیه و زیربنای هر نوع گردشگری است؛ هرچقدر هم سفر به ترکیه ارزان باشد.این همه در حالی است که بنا به آمار منتشره گردشگران ایرانی پیش از این حملات، پس از آلمانی‏ها بیشترین گردشگران ترکیه بودند.

سختگیری ترکیه به آژانس‏‌های ایرانی

المانیتور با اشاره به وضعیت دشوار امنیتی در شرق ترکیه، به نقل از یک مدیر آژانس ایرانی تصریح کرده است: «به‌دلیل این ناامنی‌‏ها برگزاری تورهای حاشیه دریاچه وان که از مقاصد محبوب گردشگران ایرانی در سال‏های گذشته بوده به کلی منتفی شده است.»او اضافه کرده: «در کنار انتشار اخبار حمله‏‌های مسلحانه و بمب‏گذاری‏‌ها در استانبول و همچنین انتشار اخبار غرق شدن پناهجویان در آب‏‌های جنوبی ترکیه، سختگیری مقامات ترکیه به شرکت‌های ایرانی در این کشور و اخبار برخوردهای بد با توریست‌‏های ایرانی، بر دیگر مشکلات ما افزوده شده است. از سوی دیگر، خبر برخورد تند با یک زن توریست ایرانی نیز بازتاب بسیار زیادی در رسانه‏‌های ایرانی داشت.» این تورگردان ایرانی در مورد نگرانی مسافران ایرانی از سرقت چمدان‏‌هایشان در پروازهای ترکیش ایرلاینز هم افزوده: «در سال گذشته رسانه‏‌های مختلف گزارش‌‏هایی در مورد این اتفاق منتشر کردند. این اخبار در کنار برخورد با مسافران ایرانی در فرودگاه‌‏های ترکیه و بازداشت توریست‏‌های ایرانی معترض به تاخیر پرواز، موجبات نارضایتی گردشگران ایرانی را بیش از پیش فراهم آورده است. علاوه‌بر این، مسمومیت غذایی ایرانی‌‏ها و عدم رسیدگی درمانی و دریافت مبالغ بسیار گزاف برای درمان هم یکی از اخبار بسیار بد بود.»

۱۵ دسامبر ۲۰۱۵ خبری در یک روزنامه ترکیه به چاپ رسید مبنی بر اینکه مقامات ترکیه گفته‏‌اند قصد دارند ۳۸۰۰ شرکت ایرانی فعال در این کشور را زیر ذره‌بین قراردهند. این مدیر آژانس در این‌باره نیز به المانیتور گفته است: «این سختگیری‌‏ها تازگی ندارد. از هنگام ماجرای فساد اقتصادی دولت اردوغان و استعفای وزرا و دستگیری رضا ضراب مقامات پلیس و اتباع خارجی این کشور، سختگیری‌های زیادی روی بازرگانان ایرانی و شرکت‌های ایرانی داشتند. این کارشکنی‏ها از تمدید نکردن ویزای کار گرفته تا ایجاد شرایط سخت برای بیمه کارمندان، همه و همه نشان‏‌دهنده رفتار غیردوستانه پلیس ترکیه با ایرانی‌‏ها بود.» او اعتقاد دارد که سطح مناسبات اقتصادی، فرهنگی و پیوستگی دو کشور آن‏چنان بود که تنش‏های زودگذر سیاسی تاثیر چندانی بر آن نداشته باشد اما رفتار خصمانه مقامات ترک در هفته‌‏های اخیر و رویدادهای امنیتی در ماه‏‌های گذشته شرایط دشواری را فراهم آورد.

براساس این گزارش، برخوردها و تنش میان روسیه و ترکیه فرصت خوبی را برای جذب گردشگران روس به ایران فراهم کرده است. در واقع با توجه به اینکه روابط روسیه و ترکیه تیره شده و روابط دولت ایران و روسیه خوب است، یک فرصت طلایی برای جذب گردشگران روس به ایران فراهم می‏‌شود؛ آن هم در شرایطی که از دیرباز روس‏‌ها علاقه‏‌مند به رفتن به سواحل گرم خلیج‌فارس بوده‌‏اند و این سواحل برای گردشگران روس بسیار جذاب است. در سال 2013، بیش از یک میلیون و 196هزار گردشگر ایرانی به ترکیه سفر کردند و این درحالی است که گردشگران ورودی از ترکیه به ایران، تنها کمی بیش از 8 درصد از سهم بازار گردشگری ایران را به خود اختصاص می‏‌دهند و تعداد آن‌ها در سال 2013، 391هزار نفر بوده است. همچنین این کشور براساس نمایه آماری مرکز پژوهش‌‏های مجلس، در جایگاه چهارم کشورهای گردشگرفرست به ایران در سال 2013 قرار داشته است.