برداشته‌شدن سد تحریم‌ها نه‌تنها راه را برای ورود دانش ‌فنی و سرمایه شرکت‌های خارجی به ایران  باز می‌کند که منجر به توسعه و رشد صنایع هیدروکربوری داخلی می‌شود و فرصتی را برای ایران فراهم می‌آورد تا بتواند حوزه‌های جدیدی از فعالیت‌های برون‌مرزی را تجربه کند. آنچه تاکنون در رابطه ایران با شرکای خارجی‌اش مطرح بوده؛ عمدتا یک‌طرفه و منوط به ورود خارجی‌ها به ایران بوده و عکس این موضوع تاکنون موضوعیت چندانی نداشته است.

قطعا ایران با حجم فوق‌العاده منابع نفت و گاز خود توانایی این را دارد که گستره فعالیت‌های خود را به کشورهای دیگر نیز برساند. این مساله علاوه بر آورده ارزی که برای ایران به ارمغان می‌آورد، منجر به افزایش امنیت در موضوع خرید مواد خام و فرآورده‌های نفتی ایران می‌شود؛ کاری که پیش از این رقبای مطرح ایران همچون آرامکوی عربستان به انجام رسانده‌اند.

اما به نظر می‌رسد که این‌بار ایران قصد دارد هم‌زمان با دعوت از شرکای خارجی خود برای بازگشت به میادین نفت و گاز همچنین حوزه‌های پایین‌دستی، زمینه را برای حضور خود در کشورهای دیگر نیز فراهم کند. در همین باب معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی خبر از مذاکره ایران با شرکت‌های اسپانیایی برای ساخت یک پالایشگاه 200هزار بشکه‌یی در این کشور با هدف تضمین فروش نفت کشورمان داد.

عباس کاظمی درباره طرح ایران برای مشارکت در پروژه‌های پالایشی خارج از کشور، افزود: پیشنهادی از طرف شرکت‌های اسپانیایی برای ساخت پالایشگاه در این کشور با هدف استفاده از نفت خام صادراتی ایران ارائه شده است. مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اضافه کرد: ظرفیت این پالایشگاه 200هزار بشکه است که به‌طور کامل از نفت خام ایران استفاده خواهد کرد.

وی درباره چگونگی مشارکت ایران در این طرح گفت: سرمایه‌گذاری در این پالایشگاه به‌طور مساوی بوده و 50‌درصد هزینه توسط ایران و 50‌درصد نیز توسط شرکت‌های اسپانیایی تامین می‌شود. وی ادامه داد: البته مذاکرات جریان دارد و هنوز نهایی نشده است.

وی تاکید کرد: هدف ایران از مشارکت در ساخت پالایشگاه در اسپانیا و سایر کشورها، ایجاد امنیت پایدار در فروش و صادرات نفت خام است.

پیش از این نیز مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به ایرنا گفته بود: برای افزایش صادرات نفت باید در خارج از کشور تقاضا ایجاد کنیم تا از طریق آن، فروش بلندمدت نفت کشورمان تضمین شود.

وی رایج‌ترین و مطمئن‌ترین روش‌ها برای افزایش صادرات را سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌های خارج از کشور بیان کرده و افزوده بود: بر این اساس وزارت نفت نیز به‌دنبال آن است تا در پالایشگاه‌های خارج از کشور که نفت خام آن از ایران تامین شود، سرمایه‌گذاری کند. مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی درخصوص این ادعا که خرید پالایشگاه در خارج از کشور صرفه اقتصادی ندارد، گفت: خرید پالایشگاه در خارج از کشور به‌دلیل امنیتی که برای فروش نفت خام ما ایجاد می‌کند، اقدام درستی به‌شمار می‌رود.

کاظمی خاطرنشان کرد: همچنین سود پالایشگاه‌های جدید نیز بالاست به‌طوری‌که   8 تا 9دلار در هر بشکه سودآوری دارند.

وی ادامه داد: براین اساس، ایران مذاکراتی را با برخی کشورها در اروپا، آسیا و امریکای مرکزی برای خرید پالایشگاه انجام داده است.

ایران قصد دارد پس از رفع تحریم‌ها با هدف تضمین فروش بلندمدت و مطمئن نفت و جلوگیری از اعمال فشار قدرت‌های دیگر، برنامه خرید و ساخت پالایشگاه در خارج از کشور را دنبال کند.  خرید پالایشگاه، پتروشیمی و پمپ بنزین در خارج از کشور راهکار مناسبی است که می‌تواند از حجم فشارهای بین‌المللی بر صنعت نفت ایران بکاهد.

به عقیده کارشناسان، در دولت گذشته درآمدهای نفتی کشور رکوردشکنی کرد و به رقم‌های بی‌نظیری رسید که در طول تاریخ صنعت نفت ایران سابقه نداشته است، اما با این حال مقام‌های وقت می‌توانستند مانند سایر کشورهای صادرکننده نفت اقدام به خرید پالایشگاه در خارج از کشور کنند. کارشناسان تاکید می‌کنند که اگر دولت وقت، در زمانی که تحریم‌ها هنوز شدت نگرفته بودند اقدام به خرید پالایشگاه‌های جدید در خارج از کشور می‌کرد، می‌توانست در مقابل تحریم‌ها مقاومت بیشتری نشان دهد.

باتوجه به این مساله، وزارت نفت قصد دارد پس از رفع تحریم‌ها برای جبران کم‌کاری‌های گذشته، سیاست خرید و ساخت پالایشگاه در خارج از کشور را پیگیری کند.

در حال حاضر شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس که صادرکننده نفت به‌شمار می‌روند تعداد قابل توجهی پالایشگاه در کشورهای امریکایی، اروپایی و آسیایی خریداری کرده‌اند که نقش زیادی در افزایش نفوذ آنها بر بازار جهانی انرژی دارد. عربستان بخش عمده‌یی از نفت صادراتی خود را به پالایشگاه‌هایی در مناطق مختلف جهان صادر می‌کند که در مالکیتش قرار دارد.

در سال‌های اخیر نیز پیشنهادهایی به ایران برای ساخت یا خرید پالایشگاه و پتروشیمی در کشورهای آسیایی، اروپایی، آفریقایی و امریکایی مطرح شده، اما تاکنون نهایی نشده‌اند.