ناوگان کهنه و فرسوده هوایی ایران با اجرایی شدن برجام رنگ دوباره می‌گیرد؛ گویا نخستین گام‌های چنین اتفاقی در حال برداشته شدن است. روز گذشته مدیر واحد هواپیماهای مسافربری ایرباس در مصاحبه‌یی اعلام کرد که این شرکت برای پشتیبانی از ناوگان هواپیمایی ایران با مقامات این کشور درتماس بوده و سعی می‌کند درک بهتری از نیازهای مشتریان ایرانی خود در آینده داشته باشد. تحریم بیش از 25ساله صنعت هواپیمایی کشور، آن را به ضعیف‌ترین بخش حمل‌ونقل تبدیل کرده است. به‌طوری که به گفته وزیر راه و شهرسازی تا سال 1404 باید 500 فروند هواپیما برای تامین نیاز داخلی کشور خریداری شود.

این درحالی است که برای خرید این تعداد هواپیما منابع مالی عظیمی لازم است که با توجه به شرایط فعلی اقتصادی ایران و کاهش قیمت نفت به کمتر از یک‌سوم قیمت‌های قبلی چنین خریدی امکان‌ناپذیر قلمداد می‌شود. اما با توجه به تمایل دو شرکت بزرگ هواپیماسازی جهان یعنی ایرباس و بوئینگ برای ورود به بازار ایران پیش‌بینی می‌شود در نخستین گام‌های ورود، حداقل عملیات نوسازی و تعمیر ناوگان فرسوده هوایی به مدد دستیابی به قطعات یدکی و مونتاژی از شرکت‌های مذکور سرعت بیشتری گیرد.

  ایجاد خط مونتاژ حمل‌ونقل هوایی
 علیرضا شیرمحمدی، کارشناس هوایی و فرودگاهی در خصوص کیفیت درآمدسازی و فرصت اشتغال در صنعت هوایی به خصوص پس از برچیده شدن تحریم‌های بین‌المللی این طور می‌گوید: اگر از بالا به نقشه ایران نگاه کنید، دقیقا خواهید دید که ایران محل اتصال غرب و شرق است و از این مزیت رقابتی استفاده نشده و این می‌تواند برای کشور ما درآمدزا باشد. در نتیجه تلاش همه‌جانبه صنعت هوایی در فرودگاه‌ها و هواپیمایی، موجب ایجاد اشتغال، توزیع ثروت و به راه افتادن کارخانه‌های مختلف خواهد شد. شیرمحمدی با اشاره به خبر تمایل همکاری شرکت‌های هواپیمایی غربی با ایران تصریح کرد: از مراوده با شرکت‌های هواپیمایی بزرگ باید تمام قد استفاده کرد و از این طریق فرودگاه‌هایمان، صنعت هواپیمایی و اشتغال را توسعه دهیم. در واقع این فرصت پساتحریم می‌تواند فرصت و شروع خوبی باشدکه بتوانیم در صنعت هواپیمایی ورود پیدا کنیم، شاید پیشنهادهایی که از طرف ایرباس و بوئینگ داده می‌شود، باعث شود که حداقل خط مونتاژ این هواپیمایی‌های بزرگ را در کشور داشته باشیم، این می‌تواند، فرصتی باشد که  بیشتر به نفع ما تمام شود، در واقع ایجاد یک خط مونتاژ باعث اشتغال، توسعه صنعت هواپیمایی کشوری می‌شود.

حمل‌ونقل هوایی؛ ضعیف‌ترین بخش
به گفته این کارشناس هوایی ضعیف‌ترین بخش حمل‌ونقل کشورما، حوزه صنعت هوایی است، یک بخش از این موضوع به تحریم‌ها باز می‌گردد، ولی بخش عمده‌یی از این عقب‌ماندگی به نبود برنامه‌ریزی بلندمدت باز می‌گردد، در کشوری مانند ترکیه، سه فرودگاه بین‌المللی در استانبول فعالیت می‌کند، ترکیه جمعیتی به اندازه شهر تهران دارد و سه فرودگاه آتاترک، صابیها و یک فرودگاه بین‌المللی در حال ساخت دارد، وضعیت ایران در حمل‌‌ونقل بین‌المللی در منطقه بسیار ضعیف است. شیرمحمدی می‌افزاید: طبق صحبت‌های وزیرراه و شهرسازی تا افق 1404 باید به 500 هواپیما دست پیدا کنیم و شنیدن این رقم برای شرکت‌های هواپیمایی بزرگ جزو سفارش‌های خیلی بزرگ است، برای این هم می‌توانیم یک استراتژی برد- برد تعریف کنیم، آیا ما فکر کرده‌ایم که می‌توانیم خطوط مونتاژ هواپیما در کشور تعریف کنیم؟ تمام کشورهای اطراف ما نیازمند هواپیما هستند و ما در این زمینه می‌توانیم بازهم دارای مزیت رقابتی شویم تا به حال به این فکر کرده‌ایم که می‌توانیم همکاری با شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده هواپیما داشته باشیم و در داخل کشور هواپیما بسازیم، صنعت هواپیمایی هم یکی از صنایع مادر و مانند خودروسازی است، زمانی که رشد و توسعه پیدا کند خیلی از صنایع دیگر را هم می‌تواند به رشد و توسعه وادارد.

موقعیت جغرافیایی ایران در زمینه حمل‌ونقل ریلی، زمینی، هوایی مزیت رقابتی دارد مثل اینکه کشور ما نفت دارد و نفت باعث درآمدزایی می‌شود، موقعیت جغرافیایی هم باعث درآمدزایی می‌شود، درست مثل قدیم که جاده ابریشم از مسیر ایران می‌گذشت و کریدورهای بین‌المللی امروزه.»

برنامه‌ریزی برای ورود هواپیماها
شیرمحمدی در پایان صحبت‌های خود گفت: خریداری 500هواپیما یک‌شبه امکان‌پذیر نیست و این موضوع باید طی یک زمان 3 تا 4ساله اتفاق بیفتد، اصلا شرکت تولید‌کننده نمی‌تواند این میزان سفارش را تولید کند، در واقع ما باید حواسمان را در این فرصت پیش آمده برای کشور جمع کنیم، در ابتدا باید برنامه زمانبندی داشته باشیم که از ورود این هواپیماها در کشور و در اختیار قرار گرفتن این هواپیماها در صنعت هواپیمایی بتوانیم درآمد ایجاد کنیم، زمانی که این اتفاق باعث درآمدزایی شود، فاینانسرها خیلی راحت برای فاینانس اقدام می‌کنند، حتی فروشنده‌ها هم به راحتی به ایران می‌فروشند، چون می‌بینند این هواپیما وارد صنعت هواپیمایی ما شده است. ولی بدون شک بحثی که ما نیاز داریم این است که فرودگاه خوب و پیشرفته داشته باشیم.

500 هواپیما باید آرام آرام وارد صنعت هواپیمایی کشور شود، ایجاد درآمد کند و بعد از محل این درآمدها مجددا هواپیماهای جدیدتر بخریم، در واقع خرید و ورود این تعداد هواپیما یک‌ماهه یا یک‌ساله اتفاق نمی‌افتد و حتما زمانی 4 تا 5ساله را حداقل طلب می‌کند.

ابراز نگرانی از نقض قوانین تحریم‌
در هر حال توافق اولیه هسته‌یی موجب شد که بخشی از تحریم‌های مربوط به قطعات یدکی و دستورالعمل‌های ایمنی رفع شود و شرکت‌های ایرباس و بوئینگ اجازه یافتند که این قطعات را به ایران بفروشند. اما این در حالی است که برخی مقامات اروپایی با وجود امضای توافق هسته‌یی جامع میان ایران و قدرت‌های جهانی که با اجرای آن تحریم‌ها علیه ایران برداشته خواهد شد، نسبت به اینکه شرکت‌های اروپایی در صورت آغاز فعالیت تجاری در ایران ممکن است همچنان قوانین تحریم‌های امریکا را نقض کند ابراز نگرانی کرده‌اند. بر اساس این گزارش، شرکت غول هواپیما‌سازی امریکایی، بوئینگ، هم همچون ایرباس به همین اندازه مایل است از بازار هواپیمایی پرسود ایرانی بهره‌مند شود، اما هنوز معلوم نیست ایران منابع مالی کافی برای خرید حداکثر 500 فروندهواپیمایی که اعلام شده برای نوسازی ناوگانش نیاز دارد، داشته باشد. به گزارش ایسنا، فابریس برژیه، مدیر واحد هواپیماهای مسافربری ایرباس در یک نشست خبری عنوان کرد: این شرکت به مدد تامین برخی قطعات یدکی و خدمات ایمنی از نیازهای هواپیمایی آینده ایرلاین‌ها و مقامات ایرانی آگاهی یافته است. به گفته مدیر واحد هواپیماهای مسافربری ایرباس، این شرکت برای پشتیبانی از ناوگان هواپیمایی ایران با مقامات این کشور درتماس بوده و سعی می‌کند درک بهتری از نیازهای مشتریان ایرانی خود در آینده داشته باشد.

ورود برای بوئینگ امریکایی زمانبر است
به گفته یک بازرگان ایرانی، ایرباس مایل است پس از برداشته شدن تحریم‌ها فورا وارد بازار ایران شود، اما برای بوئینگ که به همین اندازه مایل است ورود به ایران اندکی طول خواهد کشید، زیرا ابتدا باید مشکلات فاینانس و ادامه تحریم‌های امریکا را حل کند. صنعت هواپیمایی ایران از دهه 1990 که واشنگتن مانع خرید هواپیماهای مسافربری، قطعات یدکی یا قرار‌داد‌های تعمیر ونگهداری برای تهران شد، تحت تحریم قرار داشته است. بسیاری از ایرانی‌ها منتظر ورود هواپیما‌های جدید ایرباس و بوئینگ هستند زیرا از سال 1980 حدود 1200 نفر در سوانح هوایی جان خود را از دست دادند. عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی ایران، در ماه نوامبر اظهار کرده بود که کشورش نمی‌تواند 50میلیارددلار هزینه برآورد شده برای خرید هواپیماهای جدید را تامین کندکه در این صورت گزینه لیزینگ پیشنهاد معقول‌تری به نظرمی‌رسد. فرانسه مایل به استفاده از پتانسیل‌های تجاری بازار ایران بوده و در همین راستا سال گذشته یک هیات تجاری بزرگ را به تهران برد.

شرکت‌هایی شامل پژوسیتروئن، توتال و رنو علنا برای بازگشت به ایران ابراز تمایل کردند. مدیر واحد هواپیماهای مسافربری ایرباس در مصاحبه‌یی با روزنامه انگلیسی فایننشیال تایمز از آمادگی این سازنده هواپیمای اروپایی برای بازگشت مجدد به بازار هواپیمایی ایران پس از برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران خبر داد. وی با تایید تماس‌هایی که این شرکت با مقامات ایرانی داشته، اظهار کرد: ایران بازار عظیمی برای ایرباس و رقیبانش است؛ با این همه تاکید کرد که مذاکرات تجاری هنوز آغاز نشده زیرا شرکت‌های غربی تا زمانی که توافق هسته‌یی میان ایران وقدرت‌های جهانی به اجرا در نیامده است، اجازه ندارند، چنین مذاکراتی داشته باشند.