مرکز پژوهشهای مجلس در تازه‌ترین گزارش‌خود، به بررسی اثر لغو تحریم‌های ایران بر بازار جهانی نفت در سال 2016 پرداخته است.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، این گزارش نشان می‌دهد که ایران همزمان با لغو تحریم‌های غرب به سرعت خواهد توانست از 40 میلیون بشکه ذخایر شناور نفتی خود بهره گیرد که نیمی از این میزان شامل نفت خام و بخش اعظم آن میعانات گازی است و بیشتر از میادین ساحلی گاز طبیعی تولید می‌شود. گرچه می‌توان آن را از نفت‌خام نیز تولید کرد، اما این رویه همچنان در تحریم غرب بوده و فروش آن نیز ممنوع شده است که این امر میعانات و حاشیه‌های پالایشی را به‌ویژه در آسیا حتی در صورت عرضه مناسب این محصول تحت تأثیر قرار داده است.

در شرایط رفع تحریم‌ها، ایران روزانه 500 تا 700 هزار بشکه بر تولید نفت خود می‌افزاید تا به ظرفیت تولید خود در سال 2011 در سطح 3.6 میلیون بشکه در روز برسد. این در حالی است که احیای برخی میادین نفتی و افزایش قابل توجه تولید آن به مدت زمان زیادتری نیاز دارد.

افزایش سطح تولید نفت ایران در حالی صورت گرفته که عرضه جهانی به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و سایر اعضای اوپک و رقبای روسی سهم زیادی از بازار به‌ویژه بازار آسیا را از آن خود کرده‌اند. ایران به سرعت به‌دنبال بازیابی سهم اولیه خود در بازار مخصوصا در اروپاست.

میزان سهم فروش نفت ایران به اروپا در دوره پیش از تحریم روزانه 700 هزار بشکه بود. شرکت‌های بین‌المللی نفت به‌ویژه شرکت‌های اروپایی به‌زودی نفت ایران را در بخش بالادستی خود وارد خواهند کرد. بنابراین افزایش صادرات نفت ایران به مازادهای مورد انتظار عرضه در سال آینده خواهد افزود و فشارهای قیمتی زیادی را به همراه خواهد داشت؛ مگر این‌که اوپک از سطح تولید خود بکاهد یا از محل دیگری هزینه‌های ناشی از این افزایش مازاد را کاهش دهد.

البته پیش‌بینی ورود پر رنگ و بیشتر نفت ایران به بازارهای جهانی در ماه‌های اخیر تا حدی به کاهش قیمت‌های آن کمک خواهد کرد. بنا به پیشنهاد تحلیلگران، در صورتی که ایران در نیمه دوم سال 2016 به ظرفیت عرضه خود در بازار جهانی بیافزاید و همین‌طور نیز سایر اعضای اوپک سطح عرضه خود را کاهش دهند و عرضه کل اوپک به 30 میلیون بشکه در روز برسد، در این صورت تراز عرضه و تقاضا برقرار شده و انتظار می‌رود که در قیمت کنونی نفت افزایش اتفاق افتد و سطح آن به سطحی معقول و منطقی برسد.

همانطور که در نمودار 2 نشان داده شده است، ایران در بلندمدت دارای ذخایر زیادی برای افزایش تولید نفت خواهد بود. با وجود این، سطح تولید نفت ایران در شرایط پساتحریم فقط به سطح تولید در سال 2008 معادل 4 میلیون بشکه در روز خواهد رسید، چون تا پایان دهه جاری به خاطر هزینه‌بر بودن و ضرورت جذب سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری‌های جدید، امکان افزایش ظرفیت تولید وجود ندارد. در نتیجه ایران برای بالا بردن سطح سرمایه‌گذاری‌ها به منظور افزایش ظرفیت تولید و جذب فناوری‌های جدید شرکت‌های بین‌المللی، لازم است مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاری ایجاد کند.

گفته می‌شود در قراردادهای جدید نفتی IPC این امر در نظر گرفته شده است. حتی با اجرای برجام، شرکت‌های آمریکایی حق مشارکت تجاری و نفتی با ایران را ندارند، بنابراین تحریم‌های آمریکا در این بخش باز هم پا برجا باقی می‌ماند و در نهایت شرکت‌های نفتی غیرآمریکایی این فرصت را از آمریکا خواهند رُبود.

افزایش مصرف داخلی نفت که به‌دلیل پرداخت یارانه توسط دولت به مصرف‌کنندگان بزرگ صورت می‌پذیرد، بر سطح صادرات نفتی کشور اثر مستقیم می‌گذارد. اجرای قانون هدفمندی یارانه‌های انرژی در کشور می‌تواند نقطه عطفی بر افزایش صادرات ایران باشد. در سال 2017 سطح صادرات نفت‌خام و میعانات گازی کشور به سطح پیش از اعمال تحریم‌ها باز خواهد گشت و به 2.5 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

در ابتدای دهه 1970 میزان تولید نفت ایران در حدود 6 میلیون بشکه در روز بوده و دارای 10 درصد از سهم تولید نفت جهان و روزانه 5.7 میلیون بشکه صادرات نفتی داشته است.



در نمودار 4 ده کشور برتر و اصلی مقصد صادرات نفتی ایران طی سالهای 2000 و 2014 ارائه شده است. همان‌طور که در نمودار نشان داده شده است، ژاپن در سال 2000 دارای بیشترین سهم واردات از ایران بوده، اما پس از اعمال تحریمها 20 درصد از این سهم کاسته شده و گوی رقابت واردات از کشور در شرایط تحریم در سال 2014 به کشور چین سپرده شد. این کشور 41 درصد از این سهم را از آن خود کرده است.