ایران همواره یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان نفت ژاپن بوده و اکنون که محدودیت‌های مالی و تجاری بین المللی لغو شده‌اند، مجددا به بازاری برای محصولات ژاپنی شامل خودرو، هواپیما و راه‌آهن سریع‌السیر تبدیل شده است. در این راستا موافقت‌نامه‌های همکاری‌ که میان دو کشور به امضا رسیده است زمینه را برای سرمایه‌گذاری و تجارت آینده مهیا می‌کند.

توافق تاریخی که سال گذشته میان ایران و قدرت‌های جهانی امضا شد ماه گذشته اجرایی شد و به سال‌ها تحریم علیه برنامه هسته‌ای ایران پایان داد. این توافق بازار‌های بین‌المللی را به روی نفت ایران مجددا گشوده و به بسیاری از محدودیت‌ها برای انجام تجارت با ایران و صدها شرکت ایرانی پایان می‌دهد.

چین یکی از کشورهایی است که در بهترین موقعیت برای نفع‌بردن از لغو تحریم‌های هسته‌ای ایران قرار دارد، زیرا هم خریدار نفت ارزان ایران و هم فروشنده بسیاری از زیرساخت‌های مورد نیاز کشور بوده است. اگرچه پکن رسما تحریم‌های آمریکا علیه تهران را به رسمیت نشناخت اما بسیاری از شرکت‌های دولتی این کشور برای اجتناب از روبرو شدن با خطر مجازات آمریکا، تجارت با ایران را محدود کردند.

رهبران چین ایران را بخش کلیدی از طرح «جاده ابریشم جدید» می‌بینند. ابتکار مذکور افزایش سرمایه‌گذاری و تجارت چین از آسیای مرکزی تا اروپا را هدف گرفته و بخشی از تلاش برای صادرات مازاد ظرفیت در بخش‌هایی مانند فولاد و حمایت از مشاغل داخلی در چین است.

شی جین پینگ رییس جمهور چین ماه گذشته به تهران سفر کرد و مجموعه‌ای از موافقت‌نامه‌های همکاری اقتصادی شامل توافق برای فاینانس ساخت یک راه‌آهن سریع السیر را امضا کرد. دیدار رییس جمهور چین از تهران باعث شد توکیو که نگران است چین بازار‌های منابع طبیعی و تجارت در سراسر قاره اوراسیا را به دست بگیرد، دست بجنباند.

شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن برای بررسی توسعه سریع چین در ماه اکتبر به آسیای مرکزی سفر کرد و در جریان این سفر شماری از توافق‌های زیرساخت به امضاء رسیدند.

کره جنوبی هم به دنبال افزایش تجارت با ایران است و انتظار دارد شماری از موافقت‌نامه‌های همکاری اقتصادی را به دنبال نشست‌هایی که در سطح وزرای دو کشور قرار است اواخر ماه جاری در تهران برگزار شود، امضاء کند.

یو ایل هو وزیر دارایی کره جنوبی ماه گذشته اظهار کرد کشورش در نظر دارد صادرات به ایران را در دو سال آینده دو برابر کند. میزان صادرات این کشور به ایران در سال گذشته به 3.76 میلیارد دلار بالغ شد که در مقایسه با رقم 6/30 میلیارد دلار در سال 2012، نیمی کاهش داشته است.

مقامات کره جنوبی و مدیران تجاری در بخش‌هایی مانند خودرو، ساخت‌وساز، فولاد و پالایش نفت فرصت‌های چشم‌گیری را در ایران می‌بینند. هیوندای موتور و کیاموتورز از جمله شرکت‌هایی هستند که در صدد از سرگیری شراکت یا گسترش فعالیت در ایران هستند.

شرکت‌های ژاپنی هم که بسیاری از آن‌ها سابقه طولانی حضور در ایران را دارند امیدوارند فعالیت‌هایشان در این کشور احیا شود. سوزوکی موتور، شرکت نیپون استیل‌اند سومیتومو متال و شرکت نفتی اینپکس از جمله شرکت‌هایی هستند که درصدد کسب فرصت‌های جدید برآمده‌اند.

فریدون فشارکی، رئیس موسسه مشاوره انرژی «فکت گلوبال انرژی» خطاب به مقامات شرکت‌های ژاپنی مانند گروه الکترونیکی هیتاچی و خودروساز ژاپن نیسان موتور گفت: ژاپن برای بازگشت به ایران دیر اقدام کرده است، اما هنوز هم فرصت‌های بی‌شماری وجود دارند.

ایران کشور دیگری است که در آن توکیو و پکن برای ساخت راه‌آهن سریع السیر رقابت می‌کنند.

علی طیب‌نیا – وزیر امور اقتصادی و دارایی – روز جمعه در توکیو اظهار کرد: توسعه شبکه ریلی و جاده‌ای یکی از اولویت‌های اصلی کشور است. مقامات ژاپنی تاکید کرده‌اند که میان ایران و چین در زمینه توسعه راه‌آهن پرسرعت توافقی حاصل نشده و توکیو در رقابت برای قرار‌داد‌ها از پکن عقب نیفتاده است.

میدان نفتی آزادگان ایران که یکی از بزرگ‌ترین میادین بهره‌برداری نشده دنیا به شمار می‌رود، یک هدف احتمالی برای اینپکس بوده که بزرگ‌ترین شرکت توسعه نفتی ژاپن است. اینپکس پیش از این‌که در سال 2010 به دلیل تحریم‌های آمریکا از ایران خارج شود 75 درصد در این میدان سهم داشت.

شرکت ملی نفت چین پس از این‌که اینپکس میدان را خالی کرد قدم پیش گذاشت، اما تهران همکاری با چین را لغو کرد. اینپکس در نظر دارد برای حضور در این میدان به‌طور مشترک با غول‌های غربی مانند توتال و رویال داچ شل پیشنهاد دهد.

اما اینپکس و سایر شرکت‌های ژاپنی با اشاره به ابهامات سرمایه‌گذاری مانند استمرار افت قیمت نفت محتاط ماندند. ماساهیرو مورایاما مدیرعامل اینپکس در یک کنفرانس خبری اظهار کرد: شرایط اقتصادی باید مناسب باشد در حالی که هنوز بسیاری از موارد مشخص نشده است.

بانک‌های ژاپنی هم پس از این‌که بانک توکیو میتوبیشی یو اف جی که بزرگ‌ترین گروه بانکی این کشور است، در سال 2013 به دلیل همکاری در مبادلات با ایران مجبور شد 250 میلیون دلار جریمه به آمریکا پرداخت کند برای همکاری با ایران محتاط ماندند. در حالی که حمایت بانک‌های ژاپنی برای شرکت‌های داخلی که به دنبال ورود به ایران هستند حیاتی به‌شمار می‌رود.

براساس گزارش و‌ال استریت ژورنال، یک چالش دیگر مربوط به حفظ سرمایه‌گذاری در زمان بروز اختلاف است. پیمان سرمایه‌گذاری دوجانبه گزینه‌هایی را برای حل اختلاف از طریق واسطه بین‌المللی پیش‌بینی کرده است، اما عدم حضور ایران در مکانیسم حل اختلاف مبتنی بر بانک جهانی، حل سریع هر گونه اختلاف را دور از دسترس سرمایه‌گذاران ژاپنی می‌سازد.