چای نخستین نوشیدنی پرطرفدار در ایران است. این نوشیدنی همچنین نام پرطرفدار جهانی را با خود حمل می‌کند. به تازگی در خبرها آمده یک شرکت افریقایی، پیش‌بینی کرده که پس از لغو تحریم‌ها و تا سال ۲۰۱۹م واردات چای از شرق افریقا به ایران ۶ برابر خواهد شد.

ایران خود تولیدکننده چای مرغوب و باکیفیت است، اما در حال حاضر درصد بالایی از نیاز کشور را با واردات تامین می‌کند. پس از لغو تحریم‌ها نیز این امکان وجود دارد که با افزایش ارتباطات تجاری جهانی این میزان واردات افزایش یابد.

رییس سازمان چای کشور اما اعلام و پیش‌بینی شرکت افریقایی را در حد اعلام نظر شخصی برشمرده و اظهار می‌کند: اینکه شرکت یا اتحادیه‌ای پیش‌بینی صادرات به کشوری را داشته باشد به این معنا نیست که آن پیش‌بینی به تحقق خواهد پیوست. وضعیت کنونی تولید و صادرات چای در کشور و همین‌طور میزان نیاز به واردات بر اساس مصرف داخلی موضوعی است که محمدولی روزبهان، در گفت‌وگو با صمت درباره آن می‌گوید: حدود ۱۵ تا ۲۰ سال پیش، سالانه بیش از ۷۰هزار تن چای خشک در کشور تولید می‌شد، این مقدار در سال‌جاری به حدود ۱۹هزار و ۶۰۰ تن رسیده درحالی که مصرف چای کشور در سال حدود ۱۰۵هزار تن است. وی با بیان اینکه با توجه به آمار اشاره شده، کشور سالانه نیاز به واردات حدود ۸۵هزار تن چای خارجی دارد، اظهار می‌کند: چای پس از آب پرمصرف‌ترین نوشیدنی در کشور و همین‌طور یک نوشیدنی پرطرفدار در جهان است و در سبد غذایی روزانه مردم کشورمان نقش بسزایی دارد.

آمار ورود چای قاچاق به کشور نیز قابل توجه بوده و مقدار آن نزدیک به میزان واردات رسمی و حتی بیش از آن برآورد شده است؛ در همین زمینه روزبهان با بیان اینکه سال گذشته، بین ۴۰ تا ۴۵هزار تن چای از مبادی رسمی وارد کشور شده، خاطرنشان می‌کند: برآوردها حاکی از این است که به همین میزان نیز چای به صورت قاچاق و از مبادی غیررسمی وارد شده باشد.

بیشترین چای مصرفی کشور از هندوستان وارد می‌شود؛ این را رییس سازمان چای کشور گفته و در ادامه می‌افزاید: مقدار ناچیزی نیز از سریلانکا و برخی کشورهای افریقایی وارد می‌شود. چای قاچاق هم از مرزهای غربی و شرقی وارد شده و بیشتر آنها محصولات هند و سیلان هستند. وی با بیان اینکه به مردم توصیه می‌شود که چای تولید داخل با مجوز وزارت بهداشت را مصرف کنند، می‌گوید: متاسفانه چای‌های قاچاق ممکن است از دو قابلیت عطر و رنگ مناسب برخوردار باشد اما این دو ویژگی به راحتی می‌تواند دست کاری شده و در تولید محصول تقلبی به کار برود، به‌طور مثال می‌توان به کاربرد مواد رنگی غیرمجاز در چای‌های قاچاق که با نام نشان(برند)های مشهور وارد می‌شوند اشاره کرد که کنترلی نیز بر سلامت آنها انجام نمی‌شود. روزبهان در ادامه با بیان اینکه سالانه حدود ۸ تا ۱۰هزار تن از چای تولیدی ایران به کشورهای همسایه ازجمله عراق، افغانستان و روسیه صادر می‌شود، اظهار می‌کند: مقدار زیاد این محصول به صورت فله و کمتر به صورت بسته‌بندی صادر می‌شود. وی با اشاره به اینکه چای مصرفی کشور را چای مرغوب و باکیفیت و بدون اسانس و مواد شیمیایی تشکیل می‌دهد، بیان می‌کند: در عرصه صادرات نیز باید به دنبال بازارهای صادراتی جدید باشیم. وی همچنین با اشاره به تولید چای ارگانیک در کشور که می‌تواند در سال‌های آینده به منظور صادرات نیز مورد توجه قرار گیرد، تصریح می‌کند: تولید چای با دو روش ارگانیک نامیده می‌شود؛ یک روش آن تولید بدون استفاده از سم و روش دیگر بدون استفاده از کود شیمیایی است. روش تولیدی که بسیار برای سلامتی خطرساز است استفاده از سم است. چای‌های تولیدی ۱۰۰درصد ارگانیک آنهایی هستند که در تولیدشان به هیچ وجه از کود شیمیایی و سم استفاده نمی‌شود که تولید این نوع چای در کشور ناچیز است. رییس سازمان چای کشور همچنین ادامه می‌دهد: هیچ چایی در کشور تولید نمی‌شود که در آن از سم استفاده شود، اما درباره استفاده از کود، به دلیل گرانی نوع حیوانی آن، بیشتر کشاورزان از کود شیمیایی استفاده می‌کنند.

واردات جایگزین تولید داخل شد

چای جزو محصولات مهم کشاورزی گیلان است و حدود ۹۰درصد چای کشور در این استان تولید می‌شود. اما چرا با ظرفیت فراوانی که در کشور برای کشت این محصول پرمصرف وجود دارد، حدود ۸۰درصد چای مصرفی وارد می‌شود. براساس گزارش‌ها، پرداخت نشدن به موقع مطالبات چایکاران از سوی دولت و نبود برنامه مشخص برای احیای باغات چای، واردات بی‌رویه چای، خشکسالی و کمبود بارندگی و انجام نشدن به موقع تعهدات در صدر عوامل مخرب محصول چای گیلان قرار دارند. ایرج هوسمی، رییس اتحادیه چایکاران کشور در این‌باره با بیان اینکه میزان تولید چای کشور در برابر مصرف ناچیز شده، به صمت می‌گوید: در سال‌های اخیر به علت بی‌توجهی و حمایت نکردن دولت‌های پیشین تولید چای از ۷۰هزار تن در سال به ۱۹ هزار تن کاهش یافته است.

وی در ادامه اظهار می‌کند: براساس برآورد سازمان استاندارد، میزان مصرف چای کشور سالانه ۱۲۶هزار و ۵۰۰ تن تا ۱۳۰هزار تن است، در نتیجه واردات چای به کشور امری اجتناب‌ناپذیر است و باید سالانه حداقل ۱۰۰ هزار تن چای وارد شود تا به اضافه تولید داخل کفاف مصرف را بدهد. اما اینکه محصول مورد نیاز کشور چگونه و از کجا و آیا با اطلاع دولت و مقامات مسئول وارد می‌شود یا رانت‌خواران و قاچاقچیان به صورت غیرقانونی اقدام به واردات می‌کنند، مسائلی است که باید بررسی شود؛ این را هوسمی گفته و در ادامه با اشاره به اینکه مشخص شدن این مسئله که چه میزان از واردات به‌طور قانونی انجام شده و چه میزان قاچاق می‌شود، امری مهم است، خاطرنشان می‌کند: در سال‌های گذشته ـ‌سال‌های ۶۸ تا ۸۹ ـ سالانه بین ۵۰ تا ۷۰هزار تن چای در کشور تولید و بخش اعظم مصرف کشور از این محل تامین می‌شد.

رییس اتحادیه چایکاران کشور با اشاره به اینکه نوع چای تولیدی ایران در دنیا کم‌نظیر است، می‌گوید: سودآوری کلان قاچاق چای به کشور سبب شده که میزان ورود آن از واردات رسمی پیشی بگیرد. وی با بیان اینکه بیشترین میزان واردات چای از کشورهای هند و سریلانکا است، می‌افزاید: بی‌مهری که در سال‌های اخیر نسبت به چای تولید داخل روا داشته شد، سبب شد که برای تامین نیاز داخل مجبور باشیم بیش از گذشته به واردات تکیه کنیم. گفتنی است در صورت توجه دوباره به احیای باغات و افزایش تولید چای در کشور و همین‌طور سوق دادن واردات این محصول از طریق قاچاق به سمت واردات از مبادی رسمی و اختصاص عوارض و حقوق دریافتی آن به حمایت از چایکاران داخل، می‌توان وابستگی کشور به واردات این محصول پرمصرف را کاهش داده و از خروج ارز جلوگیری کرد.