چند ماهی می‌شود که شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران به‌عنوان مرجع ارزیابی کیفی خودروهای داخلی، شیوه کار خود را در بررسی سطح کیفی خودروها تغییر داده، تغییراتی که البته بی‌حاشیه نیز نبوده است. پیش‌تر، این شرکت گزارش‌های کیفی خود را به‌صورت ماهانه در اختیار رسانه‌ها قرار می‌داد تا با انتشار آنها، مشتریان اطلاعات لازم را در مورد سطح کیفی خودروها دریافت و به اصطلاح با چشم بازتری خودرو خریداری کنند.

این در حالی است که با تغییر شیوه ارزیابی، به‌نوعی وزارت صنعت، معدن و تجارت عهده دار انتشار این گزارش شده و شرکت بازرسی بدون مجوز این وزارتخانه امکان منتشر کردن گزارش‌های کیفی را ندارد. هرچند وزارت صنعت، تا به امروز دو گزارش (مربوط به دی و بهمن) را منتشر کرده، با این حال بوروکراسی خاص این وزارتخانه سبب تاخیر در اعلام گزارش‌های کیفی شده است. هرچه هست، در حال حاضر گزارش‌های مربوط به کیفیت خودروهای داخلی را وزارت صنعت منتشر می‌کند، این در حالی است که این گزارش‌ها در مقایسه با مدل قبلی تفاوت کرده است.

پیش‌تر شرکت بازرسی با ارزیابی کیفی خودروها در 9 معیار مختلف، عددی را به‌عنوان «مجموع نمرات منفی» برای هر خودرو اعلام می‌کرد و این «عدد» نشان دهنده سطح کیفی بود. بر این اساس، هر خودرویی که نمره منفی کمتری دریافت می‌کرد، طبعا از کیفیت بالاتری برخوردار بود و هرچه نمره موردنظر بالا می‌رفت، نشان از پایین بودن کیفیت خودروها داشت. این در شرایطی است که شرکت بازرسی در شکل جدید ارزیابی خود، خودروهای داخلی را با توجه به دریافت «ستاره» طبقه‌بندی می‌کند، به این معنی که هرچه کیفیت بالاتر باشد، خودروها ستاره بیشتری دریافت خواهند کرد.

از قرار معلوم، کف کیفیت در روش جدید ارزیابی، دریافت یک ستاره است و سقف آن نیز پنج ستاره. به‌عبارت بهتر، خودرویی که یک ستاره دریافت می‌کند، دارای پایین‌ترین سطح کیفی است و آن که موفق به کسب پنج ستاره می‌شود، بالاترین کیفیت را دارد. طبعا خودروهایی نیز که چهار،سه و دو ستاره دریافت می‌کنند، به ترتیب از کیفیت بالاتری برخوردارند. این در حالی است که طی دو گزارش اعلامی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، هنوز هیچ کدام از خودروهای داخلی نتوانسته‌اند بیش از سه ستاره دریافت کنند.

هرچند شرکت بازرسی کیفیت و وزارت صنعت دقیقا مشخص نکرده‌اند مبنای این ستاره‌ها چیست و جزئیات ارزیابی کیفی خودروها چه تغییری در مقایسه با گذشته کرده است، با این حال به‌نظر می‌رسد معیارهای سختگیرانه جهانی برای کیفیت خودروها لحاظ شده و از همین رو به جز تندر پارس خودرو، سایر خودروها نتوانسته‌اند از «سه ستاره» رد شوند.

اوضاع به شکلی است که حتی خودروهایی مانند مزدا3 و کیاسراتو نیز در نهایت موفق به کسب سه ستاره شده‌اند و این یعنی، بهترین و با کیفیت‌ترین خودروهای حال حاضر کشور فاصله‌ای نسبتا زیاد با استانداردهای سختگیرانه جهانی دارند. با این حساب، خودروهایی که کمتر از سه ستاره دریافت کرده‌اند، از وضع ناخوشایندتری برخوردار بوده و طبعا فاصله آنها با کیفیت جهانی، بسیار بیشتر است.

اگرچه کیفیت خودروها در دنیا نیز به‌نوعی برحسب ستاره‌های دریافتی آنها (به‌خصوص در بحث ایمنی) معین می‌شود، با این حال مشخص نیست که معیارهای ارزیابی در شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران تا چه حد منطبق بر سیستم ارزیابی جهانی است. اما نگاهی بیندازیم به اوضاع کیفی خودروهای داخلی در بهمن‌ماه امسال، تا مشخص شود هر کدام موفق به کسب چند ستاره شده‌اند.

بنابر گزارش منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، 35 خودرو مورد بررسی طی بهمن‌ماه، در پنج محدوده قیمتی مورد بررسی کیفی قرار گرفته‌اند و این محدوده‌ها عبارتند از: «خودروهای زیر 25 میلیون تومان»، «خودروهای 25 تا 50 میلیون تومان»، «خودروهای 50 تا 75 میلیون تومان» و «خودروهای 75 تا 100 میلیون تومان» و «خودروهای بالای 100 میلیون تومان». این تقسیم‌بندی قیمتی در ارزیابی‌های قبلی نیز وجود داشت، با این تفاوت که قبلا کیفیت خودروها در هر گروه، با توجه نمره منفی آنها مشخص می‌شد و در حال حاضر با استناد به ستاره‌های دریافتی شان.

بر این اساس، نیومزدا3، کیا سراتو، جک J5، تندر90 پارس خودرو و سایپا X131 در مجموع توانسته‌اند بیشترین ستاره و در نتیجه بهترین کیفیت را در گروه‌های خود کسب کنند. طبق گزارش منتشره، مزدا3 با کسب سه ستاره، بهترین خودرو گروه بالای 100 میلیون تومانی‌ها شده، کیاسراتو با دو ستاره اش، در صدر گروه خودروهای 75 تا 100 میلیونی‌ها نشسته، جک J5 با دو ستاره، لقب بهترین عضو دسته 50 تا 75 میلیون تومانی‌ها را به‌دست آورده، تندر پارس خودرو با چهار ستاره جایگاه اول گروه 25 تا 50 میلیونی را به خود اختصاص داده و در نهایت پراید 131 پارس خودرو با تک‌ستاره اش توانسته بهترین خودرو در دسته زیر 25 میلیون تومانی لقب بگیرد.

دسته لوکس‌ها

بنابر گزارش اعلامی، گروه قیمتی خودروهای بالای 100 میلیون تومان، تنها دو عضو دارد، یکی مزدا 3 و دیگر سوزوکی گرندویتارا. هرچند هر دو خودرو سه ستاره کیفی کسب کرده‌اند، اما مزدا3 توانسته در مجموع خودرو اول این گروه قیمتی لقب بگیرد و رتبه کیفی یک را کسب کند. این خودرو در گروه بهمن به مونتاژ می‌رسد و گران‌ترین خودرو داخلی به شمار می‌رود. ازآنجاکه مزدا3 در رده‌بندی کیفی دی‌ماه حضور نداشته، مشخص نیست کیفیت آن در بهمن‌ماه چه تغییری کرده است، اما گرندویتارا نیز که رتبه کیفی 2 را به‌دست آورده، محصول مونتاژی ایران‌خودرو به حساب می‌آید و قیمتش کمی کمتر از مزدا3 است. این خودرو در مقایسه با رده‌بندی دی‌ماه، یک ستاره بیشتر کسب کرده؛ بنابراین کیفیتش بالا رفته است.

دو ستاره برای سراتو

در گروه قیمتی 75 تا 100 میلیون تومان، سراتو در حالی توانسته با کیفیت‌ترین عضو لقب گیرد که تنها موفق به کسب دو ستاره شده است. این یعنی سراتو در مقایسه با ارزیابی کیفی دی‌ماه، یک ستاره کمتر دریافت کرده در نتیجه کیفیت آن دچار افت شده است. پس از این محصول مونتاژی سایپا، با دو خودرو چینی روبه‌رو می‌شویم، اول آسای گروه بهمن و دوم جک S5 کرمان موتور. در این بین، آسا دارای دو ستاره است و این یعنی در مقایسه با گزارش قبلی دچار تغییر خاصی نشده است. همچنین جک S5 نیز درست مانند دی‌ماه تنها یک ستاره کسب کرده تا سومین عضو گروه خودروهای 75 تا 100 میلیون تومان داخلی باشد.

دار و دسته چینی

به گروه 50 تا 75 میلیون تومانی‌ها برویم، جایی که 6 عضو چینی دارد و ستاره‌های آنها در مقایسه با دی‌ماه تغییری نکرده است. بهترین عضو این گروه جک J5 است که با رده کیفی یک، موفق به کسب دو ستاره شده و پس از آن، برلیانس H330 نیز با دو ستاره توانسته رده کیفی دو را در این گروه صاحب شود. در رده بعدی نیز یک برلیانس دیگر و این بار در مدل H320 جا خوش کرده که توانسته دو ستاره به‌دست بیاورد. سه رده بعدی در گروه 50 تا 75 میلیون تومانی‌ها را نیز خودروهای چینی اشغال کرده‌اند و بر این اساس، ام‌وی‌ام X33 جدید اوضاع بهتری در مقایسه با دو خودرو دیگر یعنی ام‌وی‌ام 550 و لیفان X60 دارد. هر سه این خودروها تنها یک ستاره به‌دست آورده‌اند.

تندر چهار ستاره شد

اما سری به شلوغ‌ترین گروه بزنیم، گروه 25 تا 50 میلیون تومانی‌ها که 19 عضو دارد و بهترین‌شان تندر-90 تولید پارس خودرو است. این محصول تنها خودرویی است که توانسته در ارزیابی کیفی بهمن‌ماه چهار ستاره کسب کند و با این حساب باید آن را با کیفیت‌ترین خودرو تولید داخل بدانیم. این گروه سه تندر دیگر یعنی پارس تندر، تندر ایران‌خودرو و تندر اتومات را نیز به خود می‌بیند و این در حالی است که همه‌شان سه ستاره کسب کرده‌اند. در این بین، پارس تندر دوم شده و تندر 90 اتوماتیک نیز رده سوم را به‌دست آورده و رتبه چهارم هم به تندر ایران‌خودرو رسیده است.

در رده‌های پنجم تا هشتم نیز خودروهای رانا، ام‌وی‌ام 315 جدید، پژو 206‌هاچ بک و 206 صندوقدار جای گرفته‌اند که هر کدام دو ستاره را به خود می‌بینند. خودروهایی مانند دنا، سمند، پژو 405، پارس، ام‌وی‌ام 520 و تیبا2 در مدل‌های مختلف نیز دیگر اعضای این گروه به شمار می‌روند که همه آنها دارای تنها یک ستاره ایمنی هستند. در گروه 25 تا 50 میلیون تومانی‌ها، به جز تندر-90 پارس خودرو که یک ستاره بیش از گزارش قبلی کسب کرده، سایر خودروها تغییری (به لحاظ ستاره) تجربه نکرده‌اند.

صدرنشین تک‌ستاره

در کلاس قیمتی خودروهای پایین‌تر از 25 میلیون تومان، اما پراید 131 پارس خودرو در حالی توانسته بهترین عضو لقب بگیرد که تنها یک ستاره را روی شانه‌های خود می‌بیند. این گروه البته سه عضو دیگر نیز دارد که اتفاقا آنها نیز تنها دارای یک ستاره هستند. در این بین، تیبای معمولی توانسته رده کیفی دو را در گروه خودروهای به اصطلاح ارزان کسب کند و پراید 131 سایپا نیز در رده سوم جای گرفته است. رده کیفی چهارم نیز به پراید 132 تعلق دارد. هیچ کدام از اعضای این گروه با تغییر ستاره روبه‌رو نشده‌اند، چه آنکه در دی‌ماه نیز فقط یک ستاره از سوی بازرسان شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران دریافت کرده بودند.