اکتشاف یکی از پایه‌های اصلی فعالیت‌های معدنکاری به شمار می‌آید و نیازمند سرمایه‌گذاری و در اختیار داشتن دانش و فناوری‌های نوین است. اینجاست که ارتباط با کشورهای پیشرو در عرصه اکتشافات معدنی می‌تواند راهگشای رسیدن به اهداف باشد. البته تا قبل از رفع تحریم‌ها، ورود تجهیزات و فناوری‌های نوین در بخش اکتشافات معدنی همچون پرنده‌ها و بالگردهای ویژه برای انجام عملیات ژئوفیزیک هوایی، با سختی‌های بسیاری همراه بود.

حضور سرمایه‌گذاران خارجی

به گفته کارشناسان و فعالان معدنی، یکی از اقداماتی که در سال ۹۵ مشکلات موجود برای ثبت محدوده‌های معدنی را رفع می‌کند، اجرای سامانه کاداستر است که منجر به شفاف‌سازی اطلاعات درباره محدوده‌های معدنی می‌شود. همچنین ایجاد ارتباط با کشورهای پیشرو در حوزه معدن و همکاری مشترک با آنها در سال ۹۵، علاوه بر تزریق سرمایه به بخش معدن ایران، منجر به انتقال فناوری نیز خواهد شد. البته نباید از این نکته گذشت که هم‌اکنون امکان انتقال برخی از فناوری‌های بومی شده از سوی متخصصان داخلی ایران، به دیگر کشورها وجود دارد.

مدیرکل اکتشافات وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره اقدامات انجام شده در بخش اکتشافات معدنی اظهار کرد: وزارت صنعت، معدن و تجارت طرحی برای فعالیت‌های اکتشافی ندارد اما به طور عمده سیاست‌گذاری‌هایی درباره عملیات اکتشافی انجام می‌دهد که در حال پیگیری آنها است.

اسدالله کشاورز افزود: یکی از اقدامات انجام شده در وزارت صنعت، معدن و تجارت مربوط به سامانه کاداستر (طرح کاداستر معادن یا همان طرح سامانه اطلاعات مکانی برای ثبت محدوده‌های اکتشافی جدید) است و انتظار می‌رود معدنکاران و فعالان این حوزه از طرح کاداستر حمایت کرده و با تکمیل اطلاعات خود در این سامانه، حساب کاربری دریافت کنند. از مزایای این سامانه، شفاف‌سازی اطلاعات محدوده‌های معدنی است. متقاضیان می‌توانند اطلاعات معدنی مورد نظر خود را در سامانه ثبت کرده و روند کار خود را تسریع بخشند. البته در صورت همکاری از سوی معدنکاران برای اجرای هرچه بهتر طرح کاداستر شاهد بهبود فعالیت‌های معدنی خواهیم بود.

کشاورز به حضور هیات‌های خارجی در ایران و دیدارهای انجام شده با وزیر صنعت، معدن و تجارت اشاره کرد و گفت: با توجه به بهبود شرایط کشور از لحاظ ایجاد ارتباط با کشورهای پیشرو در معدن، می‌توان به آینده این بخش از اقتصاد امیدوار بود. در حال حاضر شرکت‌های بسیاری از کشورهای اروپایی، آسیایی، افریقایی و امریکای جنوبی تمایل خود را برای حضور در بخش معدن ایران اعلام کرده‌اند که در صورت حضور مستمر آنها شاهد تزریق سرمایه به بخش معدن خواهیم شد. البته لازم به یادآوری است مذاکرات انجام شده با شرکت‌هایی که برای همکاری در فعالیت‌های معدنی ایران ابراز تمایل کرده‌اند تا به امروز همگی مفید و امیدبخش بوده است.

مدیرکل اکتشافات معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در ادامه به جریان‌ها و اتفاقات سیاسی کشور اشاره کرد و گفت: با توجه به اتفاقی که در ۲۶ دی سال ۹۴ رخ داد و پساتحریم آغاز شد، امیدواریم شرایط کشور در زمینه‌های مختلف همکاری همچون فعالیت‌های اکتشافی در بخش معدن بهبود پیدا کرده و مذاکرات بیشتری با کشورهای توسعه یافته و پیشرو در عرصه معدن داشته باشیم. مدیرکل اکتشافات وزارت صنعت، معدن و تجارت ابراز امیدواری کرد در آینده نزدیک بتوانیم از دانش فنی کشورهای صاحب‌نام استفاده کنیم.

رفع مشکلات پرداخت حق‌الارض

عضو کمیته تخصصی زمین‌شناسی سازمان نظام مهندسی معدن نیز درباره اقدامات انجام شده از سوی فعالان بخش خصوصی در حوزه اکتشافات معدنی در سال ۹۴ اظهار کرد: فعالیت‌های انجام شده در حوزه اکتشافات معدنی در سالی که گذشت، آنچنان چشمگیر و دلچسب نبود. زیرا قیمت مواد معدنی در بازار جهانی با افت روبه‌رو شد و همین کاهش قیمت تمایل سرمایه‌گذاران را برای ورود به این بخش با تردید همراه کرد.

به گفته وحید صائب‌فر موضوع مهم و تاثیرگذار بر اجرای فعالیت‌های اکتشافی در سال ۹۴، مربوط به حق‌الارض است. زیرا زمانی که نمی‌توان به اندازه کافی منابع مالی برای اجرای فعالیت‌های اکتشافی جذب کرد، در نتیجه برنامه زمان‌بندی شده برای فعالیت‌ها به تاخیر می‌افتد و مکتشف نمی‌تواند فعالیت‌های اکتشافی خود را به درستی و به موقع انجام دهد. از طرفی با وجود انجام نشدن فعالیت اکتشافی و رسیدن به هدف، باید دریافت حق‌الارض در زمان مشخص و تعیین شده به صورت نقدی از سوی مکتشف پرداخت شود که خود مسائلی را به همراه دارد.

وی در ادامه گفت: مشکلی که در اینجا به وجود می‌آید، درست اجرا نشدن فعالیت‌های اکتشافی است. از دیگر اتفاقاتی که ممکن است رخ دهد ارائه گزارش‌هایی است که از کیفیت کافی برخوردار نیستند و با واقعیت فاصله دارند. در نتیجه گواهی کشفی که بر اساس اطلاعات ارائه شده در گزارش صادر می‌شود درصد خطای بالایی در تعیین ذخیره و عیار ماده معدنی دارد.

از نظر صائب‌فر، سال ۹۴ به طور کلی سال خوبی برای فعالیت‌های اکتشافی به ویژه بخش خصوصی نبود. همانگونه که گفته شد مهم‌ترین مشکل مربوط به حق‌الارض است که برای رفع آن وعده‌هایی از سوی معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تقسیط کردن پرداخت حق‌الارض یا دریافت نکردن آن به شکل نقدی داده شده که در صورت اجرایی شدن آن وضعیت فعالیت‌های اکتشافی در بخش خصوصی بهبود خواهد یافت.

عضو کمیته تخصصی زمین‌شناسی سازمان نظام مهندسی معدن در ادامه یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر فعالیت‌های اکتشافی در سال ۹۵ را تحول قیمت مواد معدنی در بازار جهانی دانسته و معتقد است با افزایش قیمت‌ها، می‌توان به رشد فعالیت‌های اکتشافی در ایران به ویژه در بخش خصوصی امیدوار بود. اما در صورت تغییر نکردن شرایط و ادامه آن تغییر چندانی در وضعیت اکتشافات معدنی نیز نخواهیم داشت.

همکاری با شرکت‌های خارجی

یکی از روش‌های مهم در فعالیت‌های اکتشافی، ژئوفیزیک هوایی است که نیازمند تجهیزات و فناوری‌های ویژه است. در این میان ارتباط با کشورهای توسعه‌یافته و پیشرو در معدن، راهی برای ورود بالگردها و پرنده‌های مورد نیاز برای عملیات ژئوفیزیک هوایی است. مدیر کل ژئوماتیکس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی نیز چندی پیش در گفت‌وگویی که با صمت داشت درباره آثار برجام بر فعالیت‌های اکتشافی کشور و روند آن در سال۹۵ اظهار کرده بود: تحریم‌ها، تنگناهایی برای فعالیت‌های اکتشافی در کشور به ویژه ژئوفیزیک هوایی ایجاد کرده بود. حال با برداشته شدن تحریم‌ها و شرایط پساتحریم راه برای استفاده از تجهیزات و وسایل پرنده همچون هواپیما و بالگرد به کشور منعطف می‌شود.

وحید فتوتی افزود: در دوران تحریم شرکت‌های غربی به دلیل تحریم‌ها، از ارائه تجهیزات و فناوری‌های نوین به ایران امتناع می‌کردند. اما هم‌اکنون به طور قطع شرکت‌های بیشتری تمایل برای ورود به ایران نشان خواهند داد. درحال‌حاضر مذاکراتی با چندین شرکت انجام شده و پیش‌بینی می‌شود در چند ماه آینده نتیجه آن مشخص شود تا در نهایت بتوانیم با روشی منطقی با شرکت‌های خارجی وارد همکاری شویم.