جمهوری اسلامی ایران با هفت کشور ارمنستان، آذربایجان، ترکیه، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان و عراق و جمهوری خودمختار نخجوان مبادله برق دارد که در این میان به چهار کشور ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان فقط برق صادر می‌کند.

برپایه آمار تفصیلی صنعت برق ایران، مجموع انرژی ارسال شده ایران به این کشورها درسال گذشته 10 میلیارد و 240 میلیون کیلو وات ساعت بود که در قیاس با سال 1393، شش درصد رشد نشان می‌دهد.

بیشترین انرژی ارسال شده برون مرزی در این سال به کشور عراق (هفت میلیارد و 71 میلیون کیلو وات ساعت) بود که نسبت به سال 93 رشدی 16.6 درصدی داشت و پس از آن کشورهای ترکیه، افغانستان، پاکستان، ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان قرار داشتند.

صادرات برق ایران به کشورهای عراق، پاکستان و آذربایجان در سال گذشته با رشد مثبت و سایر کشورها با رشد منفی همراه بود.

جمهوری اسلامی ایران در سال 1394 صادرات برق به کشور ترکمنستان نداشت در حالی که سال پیش از آن یک میلیون کیلو وات ساعت برق به این کشور صادر شده بود.

آمارها همچنین حاکی است، مجموع انرژی دریافت شده برون مرزی ایران در سال گذشته چهار میلیارد و 79 میلیون کیلو وات ساعت بود که در مقایسه با رقم سه میلیارد و 772 میلیون کیلو وات ساعت در سال 1393، 8.1 درصد رشد نشان می‌دهد.

جمهوری اسلامی ایران در این سال از کشورهای ارمنستان، آذربایجان، ترکمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان انرژی وارد کرد که بیشترین آن از ترکمنستان با دو میلیارد و 737 میلیون کیلو وات ساعت و کمترین آن از کشور آذربایجان با تنها سه میلیون کیلو وات ساعت بود.

پاکستان در سال گذشته 456 میلیون کیلووات ساعت برق از ایران وارد کرد و این کشور خواهان افزایش واردات تا سه هزار مگاوات ساعت علاوه بر قراردادهای پیشین است. احتمال می‌رود موافقتنامه‌ای در این زمینه در سفر اردیبهشت ماه حمید چیت چیان وزیر نیرو به پاکستان امضا شود.

عمان از مقاصد آتی صادرات برق ایران است و اتصال شبکه‌های برق دو کشور از زیر دریا در حد یک ایده مطرح است اما تاکنون مذاکره مستقیمی در این زمینه انجام نشده است.

مزایای تبادل انرژی با کشورهای همسایه

بالاتر بودن ظرفیت شبکه برق کشور در مقایسه با ظرفیت شبکه برق کشورهای همسایه، موجب افزایش تمایل آنها به واردات برق از ایران شده است، زیرا از یک سو، با اتصال شبکه‌های برق این کشورها به شبکه برق ایران، پایداری این شبکه‌ها افزایش می‌یابد و از سوی دیگر، این تبادلات موجب افزایش پایداری در شبکه برق داخلی نیز می‌شود.

همگام با حرکت جهانی درمبادلات انرژی الکتریکی از طریق اتصال برون مرزی شبکه‌های برق که در سال‌های اخیر بویژه در کشورهای تازه صنعتی شده و در حال توسعه به طور فزاینده‌ای شتاب گرفته، ایران نیز با کشورهای همسایه به مبادله و صدور انرژی الکتریکی پرداخته است.

مبنای این حرکت به طور عمده برمبنای این موضوع شکل گرفته است که کشورهای مبادله کننده برق به جای اختصاص بخش نسبتاً قابل توجهی از ظرفیت نصب شده خود به عنوان ظرفیت ذخیره، از سایر کشورهای طرف مبادله برای تامین این ظرفیت استفاده کنند. بدین ترتیب از سرمایه گذاری برای ایجاد ظرفیت ذخیره و افزایش قابلیت اطمینان در شبکه برق در سطح بالایی بی نیاز می‌شوند.

همچنین تفاوت زمان اوج مصرف سالانه در زمستان، تابستان و اختلاف افق، درجه حرارت، شرایط مختلف آب و هوایی و اقلیمی با کشورهای همجوار می‌تواند بازار مناسبی برای فروش و تبادل برق ایجاد کند.

از سوی دیگر، استفاده از ظرفیت‌های موجود و بهره برداری بهینه از این امکانات در بخش‌های تولید و انتقال، علاوه بر اینکه موجب افزایش بهره‌وری درنیروگاه ها و شبکه‌های انتقال کشور می‌شود، موجب شکل گیری بستر مناسبی در زمینه صادرات خدمات و تجهیزات غیرنفتی در مقابل خرید برق از کشورهای طرف قرارداد خواهد شد.

همچنین وجود منابع عظیم سوخت‌های فسیلی بویژه گاز طبیعی همراه با تفاوت شرایط اقلیمی و اختلاف افق، شرایط ایجاد مزیت نسبی را در تولید برق در کشور فراهم کرده است. این امر در کنار تصویب قوانین جلب سرمایه‌گذاری خارجی، مشارکت بخش خصوصی در احداث نیروگاه‌ها و تولید برق و ایجاد بازار برق در کشور، بستر مناسبی را برای جلب سرمایه گذاری خارجی به منظور صدور انرژی و تبادل برق ایجاد کرده و در نهایت با افزایش رقابت در بازار برق داخلی و بین المللی، موجب کاهش هزینه تولید و افزایش کارایی در شبکه برق کشور می‌شود.

ایران با صادرات سالیانه 10 میلیارد کیلووات ساعت برق 600 میلیون دلار درآمد ارزی دارد و تلاش می‌شود این مقدار به 20 تا 25 میلیارد کیلو وات ساعت در سال افزایش یابد.

ایران با داشتن بیش از 70 هزار مگاوات ظرفیت تولید برق، در رتبه نخست خاورمیانه قرار دارد.