قیمت نفت برنت نیز که روز پنج‌شنبه کاهش یافته بود نسبت به روز قبل 2/89 درصد معادل 1/147 دلار رشد کرد و بار دیگر به بالای 40 دلار رسید. نفت برنت روز گذشته در لحظه تنظیم این گزارش 40دلار و 57 سنت معامله شد. خبرگزاری رویترز در این زمینه در گزارشی اعلام کرده است که افزایش آمارهای ذخیره‌سازی نفت آمریکا با عامل دیگری یعنی نشت یکی از خطوط لوله انتقال نفت ایالات متحده همزمان شده که اثر کاهشی ناشی از افزایش ذخیره‌سازی‌ها را کاهش داده است. به گزارش خبرگزاری رویترز ذخیره‌سازی‌های نفت آمریکا در هفته منتهی به سه شنبه هفته گذشته ٢٥٥ هزار و ٨٠٤ بشکه افزایش یافته است.

طرح یک سوال مهم در بازار جهانی نفت

بهای نفت خام در بازار نایمکس از سال 2014 پا در مسیری کاهشی گذاشته و همین روند را هم در سال‌های بعدی تاکنون ادامه داده است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد بهای طلای سیاه در مجموع طی سال‌های 2014 تاکنون حدود 70 درصد افت قیمت را تجربه کرده که بخش زیادی از این افت معادل 60 درصد آن در سال 2014 به ثبت رسیده است. به عبارت دیگر شواهد حکایت از آن دارند که فشار ناشی از افت قیمت نفت در سال اول آغاز ریزش قیمت بیش از سال دوم بوده است. بر این اساس باید گفت بهای نفت خام آمریکا که در سال 2014 و در نیمه اول این سال قیمتی حدود 100 دلار را ثبت کرده بود ناگهان به رقمی حدود 26 دلار رسید؛ هرچند در حال حاضر به قیمت‌های 40 دلاری نزدیک شده است.

در این بین بررسی‌ها نشان می‌دهند تعداد دکل‌های حفاری در آمریکا از هزار و 700 دکل در 2013 به 802 دکل در سال 2015 و 362 دکل در آوریل سال 2015 رسیده است و این میزان کاهش تعداد دکل‌های نفتی بی‌سابقه بوده است. در این بین یک نکته جالب آن است که تولید نفت در یک سرعت متناسب با کاهش سکوهای حفاری کاهش نیافته است و با آنکه تعداد دکل‌های حفاری به شدت کاهش یافته اما میزان تولید نفت ایالات متحده در رقمی حدود 9میلیون بشکه باقی مانده و همین عامل نیز باعث شده تغییری در مازاد عرضه در بازارهای جهانی رخ ندهد. همین موضوع در سایر قدرت‌های بزرگ جهانی تولیدکننده نفت مشهود است به‌طوری‌که به رغم کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت نفت جهان، اما میزان تولید روندی افزایشی داشته و بخش‌هایی نیز که با کاهش تولید روبه‌رو‌ شده‌اند بیشتر به دلایلی همچون موانع ژئوپلیتیک یا ریسک‌های ناشی از جنگ و... بوده است (عراق، لیبی، نیجریه و... مواردی از این قبیل محسوب می‌شوند).

یکی از پاسخ‌هایی که شاید بتوان به این تناقض آشکار در بازار جهانی نفت داد وابستگی بالای اقتصادهای نفتی به درآمدهای ناشی از صادرات و تولید نفت است. روسیه، عربستان، ایران، ونزوئلا، عراق و حتی آمریکا همگی کشورهایی هستند که در حوزه نفت خواهان تولید بیشتر و حضور قدرتمندتر هستند و هر یک از این کشورها دلایل خاص خود را دارند. آمریکا خواهان قطع وابستگی به واردات نفت و تأمین نیازهای داخلی خود و حتی صادرات نفت از طریق تولید بیشتر است. عربستان قصد دارد با افزایش تولید سهم بیشتری از بازار به‌دست آورد و بازارهای ایران را که در مدت اخیر غصب کرده همچنان در اختیار خود نگه دارد. ایران بعد از توافق هسته‌ای به شدت نیازمند بازگشت به بازارهای جهانی است. عراق بعد از یک دوره تشنج و خرابی خواستار افزایش تولید برای بازسازی اقتصاد خود است و در مجموع همه این کشورها با کاهش قیمت نفت به دنبال افزایش تولید برای ترمیم وضعیت اقتصادی خود هستند.

در حال حاضر روسیه تولیدات خود را به حدود 11 میلیون بشکه در روز رسانده است و با آنکه این کشور به طرح فریز نفتی در ظاهر معتقد است اما میزان تولید خود را حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش داده است. البته به عقیده برخی تحلیلگران بازار این اقدام نشانگر این است که روسیه خود را برای فریز نفتی آماده کرده است و آخرین تلاش خود را برای تولید بیشتر می‌کند. با این حال به نظر می‌رسد همین اقدام را باید اهتمام روسیه به تولید بیشتر در بازار نفت به دلیل وابستگی اقتصاد این کشور به نفت بیشتر تلقی کرد و شاید با استناد به همین استدلال بتوان گفت روسیه به طرح فریز نخواهد پیوست.

رئیس آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید: انتظار می‌رود که ایران ظرف یک سال آینده نیم میلیون بشکه در روز از میادین کنونی به تولید خود بیفزاید، اما توسعه میادین جدید زمان می‌برد. عربستان سعودی و روسیه روزانه 20 میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کنند و با این میزان تولید چگونه می‌توان انتظار داشت طرح فریز نفتی با موفقیت به پایان برسد.

نشست دوحه در تناقض با منافع نفتی اوپک

در این میان تولید اوپک به 32 میلیون بشکه در روز رسیده است و در نشست 4 دسامبر اعضای اوپک هیچ توافقی برای سقف تولید اعضای این سازمان مشخص نشد و انتظار می‌رود در نشست آتی نیز مشخص نشود. این در حالی است که ایران نیز با افزایش میزان تولید خود به بیش از 4‌میلیون بشکه در روز میزان تولید اوپک را به زودی به 33 میلیون بشکه در روز خواهد رساند و این مسأله نشان می‌دهد عزمی برای بازگشت تولید به سطوح پایین مشاهده نمی‌شود و نشست دوحه نیز قادر نخواهد بود تغییری جدی در تولید اوپک ایجاد کند. کارشناسان جهانی می‌گویند عربستان سعودی که قوی ترین عضو اوپک است در بحران مالی قرار گرفته و مجبور است برای اولین بار از بازارهای بین‌المللی، پول قرض کند. کاهش برنامه‌های رفاه اجتماعی و تغییرات محسوس اقتصادی نشانگر درآمدهای نفتی پایین ریاض است. پادشاه عربستان و مشاورانش در حال برنامه ریزی برای اصلاح ساختار اقتصادی هستند و فروش بخشی از آرامکو برای تامین نیازهای اقتصادی عربستان بخشی از برنامه آنها است. به هر حال فروش آرامکو نشانگر این امر است که ریاض تصمیم دارد استراتژی خود (تولید بیشتر با قیمت کمتر) را حداقل در بازه زمانی کوتاه مدت تغییر دهد تا از درآمدهای نفتی مقدار بیشتری عایدش شود.

در این میان ایران هر چند از کاهش سقف تولید نفت حمایت می‌کند اما خواستار باز پس گرفتن سهم بازار خود است و بر این عقیده است که حق خود برای افزایش نفت را به جبران متحمل شدن تحریم‌ها در چند سال اخیر حفظ خواهد کرد و به هیچ عنوان از موضع خود کوتاه نمی‌آید و وزیر نفت ایران به صراحت این موضوع را متذکر شده است. به گزارش رویترز، الکساندر نوواک وزیر انرژی روسیه درخصوص نشست دوحه بر سر طرح فریز اظهار کرده است: ایران حضور خود در نشست دوحه را که 17 آوریل برگزار می‌شود تایید کرده اما قصد دارد تنها پس از اینکه تولیدش به چهار میلیون بشکه در روز رسید در این طرح شرکت کند. پیش‌تر بلومبرگ اعلام کرده بود که‌ انتظار می‌رود بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در نشست تولید‌کنندگان نفت برای توقف تولید در دوحه شرکت کند، اما وی با پیوستن به طرح تثبیت سطح تولید موافقت نخواهد کرد.

بر‌اساس این گزارش، ایران خواهان احیای صنعت نفت خود پس از لغو تحریم‌های بین‌المللی پس از توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی است و این موضوعی واضح است هرچند در آستانه نزدیک شدن به نشست دوحه از این طرح حمایت کند. محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان نیز اخیرا اعلام کرده است ریاض بدون مشارکت ایران و دیگر تولیدکنندگان بزرگ در برنامه تثبیت سطح تولید نفت شرکت نخواهد کرد و این در حالی است که ایران نیز آن‌طور که پیش‌بینی می‌شود در این طرح مشارکت نمی‌کند. به گزارش «دنیای اقتصاد» تمام این تناقض گویی‌ها و نشانه‌های متناقض حکایت از آن دارد که به دلایل پیش گفته نگرانی‌ها از تعدیل تولید به مراتب بیش از نگرانی‌های کاهش قیمت است و بر این اساس کشورهای نفتی از کاهش سطح تولید در شرایط فعلی اطمینان ندارند.

از سوی دیگر تولید نفت خام روسیه در ماه مارس گذشته به بالاترین سطح طی 30 سال گذشته رسید و ابهاماتی را درخصوص تعهد مسکو به توقف سطح تولید نفت در آستانه نشست تولید‌کنندگان نفت در دوحه که قرار است 17 آوریل برگزار شود، ایجاد کرد. تولید‌کنندگان بزرگ نفت خام شامل روسیه قرار است 17 آوریل در دوحه قطر برای مذاکره درخصوص نحوه تثبیت سطح تولید نفت در سطوح ماه ژانویه به منظور حمایت از قیمت‌ها گردهم بیایند، اما افزایش عرضه نفت روسیه به سطوحی که از سال 1987 تاکنون مشاهده نشده است بیانگر این است که ممکن است پایبندی به تعهدات توقف سطح تولید نفت برای مسکو دشوار باشد. برخی از ناظران صنعت نفت می‌گویند: برای روسیه دشوار است که به توقف سطح تولید پایبند باشد، چرا که صنعت داخلی این کشور تحت سلطه چند شرکت نفتی بزرگ از جمله روسنفت، گازپروم و لوک‌ اویل است که هر کدام برنامه خاص خودشان را دارند.