تعدیل نرخ سود متناسب با تورم یکی از اهدافی است که دولت و بانک مرکزی در سال جاری دنبال می‌کنند. اگرچه وعده‌های مسوولان امر در کاهش غیردستوری نرخ سود محقق نشده است و در اواخر سال گذشته شاهد بودیم بازهم این نرخ دستوری دو درصد کاهش یافت و در حال حاضر 18 درصد است اما آیا با از سرگیری روند کاهشی نرخ سود بین بانکی در فروردین ماه که به کمتر از 18 درصد رسیده است این امر مقدمات کاهش غیر دستوری نرخ سود بانکی در کنار دیگر عوامل اثرگذار در سال جاری را فراهم ‌می‌کند؟ این موضوعی است که تعدادی از کارشناسان پولی و بانکی در گفت‌وگو با اقتصادنیوز به بررسی ابعاد آن پرداخته‌اند.

در شرایط فعلی کاهش نرخ بهره بین‌بانکی بر نرخ بهر‌ها بانکی اثر ندارد

در این راستا؛ پویا جبل‌عاملی به اقتصادنیوز گفت: کاهش بهره بین بانکی بر روی نرخ بهره سیستم بانکی تاثیر دارد و یکی عوامل کاهش نرخ بهره بانکی است اما اگر مشکلات فعلی سیستم بانکی حل نشوند، کاهش بهره بین بانکی آنچنان تاثیرگذار بر روی نرخ بهره نیست. اکنون که با حذف بند الف تبصره 20 بودجه 95 حذف شده، بیشتر توجهات معطوف به تعدیل نرخ بهره از کانال نرخ بهره بین بانکی است اما درحال حاضر به نظر نمی‌رسد کارآمدی چندانی داشته باشد.

این اقتصاددان ادامه داد: البته اعتقاد دارم که با توجه به کاهش تورمی که تاکنون داشته‌ایم نرخ بهره بانکی نیز راهی جز کاهش یافتن، ندارد. سوابق آن هم در کشورهایی که نرخ تورم و نرخ بهره بالایی داشته‌اند و اکنون کاهش پیدا کرده، مشخص است و این نشان می‌دهد که در ابتدای کار نرخ بهره بالاست و آرام آرام کاهش پیدا می‌کند، بنابراین شاید ما در چند ماه آتی شاهد باشیم که نرخ بهره بانکی هم به سمت کاهش حرکت کند. این روندی طبیعی است اما ارتباط چندانی به نرخ بهره بین بانکی نداشته باشد.

جبل‌عاملی ادامه داد: اما اگر بند الف تبصره 20 حذف نمی‌شد، باعث می‌شد تا دولت مقداری از بدهی‌های خود را به سیستم بانکی پرداخت کند و بانکهای ما وضعیت ترازنامه‌ای بهتری پیدا کنند که این امر می‌توانست زمینه کاهش طبیعی نرخ سود در سیستم بانکی را فراهم کند. وقتی بدهی دولت به سیستم بانکی تسویه شود، مقداری از بار مالی سیستم بانکی کاهش می‌یابد در نتیجه این زمینه فراهم می‌شود تا نرخ بهره بانکی کاهش پیدا می‌‌کند.

کاهش غیردستوری سود بانکی در گرو پرداخت بدهی‌های دولت به بانک‌هاست

فرخ قبادی، یکی از کارشناسان بانکی در این باره معتقد است: زمانیکه نرخ سود بین بانکی کاهش پیدا کند، مطمئناً تاثیری هم در کاهش نرخ بهره بانکی خواهد گذاشت، اما بزرگ‌ترین مشکل بانک‌ها این است که از دولت طلبکار و به بانک مرکزی بدهکار هستند، در این صورت بانک مرکزی از آنها بهره می‌گیرد و دولت هم توانایی پرداخت بدهی‌های خود را ندارد و این معضلی است که بانک‌ها با آن مواجه هستند.

او تصریح‌کرد: بانک‌ها معتقدند که اگر دولت بدهی آنها را پرداخت کند، در آن صورت آنها نیز بدهی خود به بانک مرکزی را پرداخت می‌کنند و این موضوع به صورت زنجیروار در کاهش نرخ سود بانکی نیز اثرگذار است. اما در حال حاضر دولت توانایی پرداخت بدهی‌های خود به بانک‌ها را ندارد، اما اگر این کار را انجام دهد برای بانک‌ها بسیار خوب است.زیرا اکنون مشکل اصلی بانک‌ها این است که برای وام دادن باید سپرده‌ جدید بگیرند، به این دلیل که مقدار زیادی وام داده‌اند اما هنوز آنها را پس نگرفته‌اند، در نتیجه ذخیره مالی ندارند و بزرگ‌ترین بدهکار آنها نیز دولت است.

بازارهای غیررسمی مانعی برای کاهش غیردستوری نرخ سود

بهاءالدین حسینی‌هاشمی در این باره گفت: کاهش نرخ سود بین بانکی به عنوان یک ابزار برای کاهش یا افزایش نرخ سود بانکی است، اما کیفیت و چگونگی آن بسیار حائز اهمیت است. آیا سود بین بانکی همیشه به کسری نقدینگی بانک‌ها پاسخ می‌دهد؟ آیا زمان‌هایی پیش می‌آید که بانک‌ها برای تامین مالی بین بانکی دچار مشکل شوند؟ مدت تامین مالی چقدر است؟ اینها سوالاتی است که به وجود می‌آید؛ به دلیل اینکه معمولاً ماندگاری روند کاهشی یا افزایش نرخ سود بین بانکی بسیار کوتاه‌مدت است.

این کارشناس بانکی تصریح کرد: درشرایط فعلی اقتصادمان برخی بانک‌ها دچار کسری نقدینگی مزمن هستند. این بانک‌ها تحت فشار بیشتری خواهند بود و نمی‌توانند در کوتاه‌مدت منابع بین بانکی که دریافت می‌کنند را برگردانند و مجبور هستند که به سپرده‌های بلندمدت با نرخ‌های سود بالاتر روی بیاورند. زمانیکه تعادلی بین عرضه و تقاضای پول در بانک‌ها وجود ندارد و بانک‌ها دچار فشار نقدینگی هستند، یعنی تسهیلاتی که می‌دهند بلندمدت است و منابعی که دارند کوتاه‌مدت، این عوامل بانک‌ها را مجدداً مجبور می‌کند که به بازار سپرده بلندمدت روی بیاورند.

حسینی‌هاشمی بیان کرد: بنابراین کاهش نرخ سود بین بانکی به حد کفایت اثرگذار نیست و بعید می‌دانم که این کاهش نرخ سود بین بانکی بتواند در کاهش غیردستوری نرخ سود بانکی اثر چندانی بگذارد، به دلیل اینکه وضعیت نظام بانکی ما به گونه‌ای است که بانک‌ها مجبور هستند به سپرده‌های گران‌قیمت مشتریان روی بیاورند و این موضوع تا زمانی که تعادل در بازار پول ایجاد نشود درست نخواهد شد.

او معتقد است: اگر دولت مطالبات بانک‌ها و مطالبات پیمانکاران خود را بپردازد، اینها در مجموع باعث می‌شود که تعادلی در نظام بانکی و بازار پول ایجاد شود، آن زمان به خودی خود مکانیزم بازار، سود پول را پایین می‌آورد، اما اکنون این مکانیزم بازار است که اجازه نمی‌دهد نرخ سود پایین بیاید. تصور کنید اکنون در بازار غیررسمی به نرخ سود، ماهانه چهاردرصد پول می‌دهند، این کاهش نرخ سود باعث می‌شود که پول بانک‌ها به بازار غیررسمی و بازار نزول‌خواران حرکت کند و تا زمانی که این بازار سیاه غیررسمی با سود بالا وجود دارد، این ابزارها مانع از تعادل و مانع از آن می‌شود که مکانیزم بازار بتواند بدون سیاست‌های دستوری نرخ سود را پایین بیاورد.