استان همدان به‌دلیل موقعیت زمین‌شناسی خاص خود از نظر معدنی بسیار غنی است، به‌طوری‌که باوجود وسعت کم نسبت به سایر استان‌ها رتبه هشتم ذخایر معدنی را در کشور به خود اختصاص داده است.

وجود معدنی چون معادن سیلیس، فلدسپات، معادن غنی لاشه آهکی، سنگ‌آهن، پگماتیت، میکا، آندالوزیت، گارنت، انواع گرانیت‌ها، پوزولان، پوکه معدنی، دولومیت، تراورتن، تالک، شن و ماسه و لاشه ساختمانی سبب شده تا همدان به‌عنوان یک استان معدن‌خیز به‌شمار آید.

البته استان همدان تنها دارنده معادن یاقوت کبود در کشور است که این معادن در جنوب شهرستان همدان واقع شده است، همچنین این استان با ذخیره تقریبی ۷۰میلیون تن آندالوزیت شیست دارنده بزرگترین ذخایر و تنها تولیدکننده آندالوزیت فرآوری‌شده در کشور است که آندالوزیت در صنایع نسوز مصرف می‌شود.

ذخایر سیلیس استان همدان ازجمله بهترین ذخایر سیلیس کشور است که نیاز واحدهای تولید شیشه و کریستال را تامین می‌کند که عمده معادن سیلیس این استان در شهرستان ملایر قرار دارند.

۴۰ درصد دومولیت کشور در همدان

درباره معادن استان همدان با رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت این استان به گفت‌وگو نشسته‌ایم. حمیدرضا متین اظهار کرد: با وجود ۲۰ نوع مواد معدنی در استان همدان، حدود ۲۸۰ پروانه بهره‌برداری معدن داریم.

متین با اشاره به مواد معدنی شاخص در استان همدان اظهار کرد: از شاخص‌های مواد معدنی در استان همدان می‌توان به سیلیس اشاره کرد.

همچنین۴۰ درصد معادن دولومیت کشور در استان همدان واقع شده است.

علاوه بر موارد یادشده معادن آهن و آهک به وفور در استان یافت می‌شود.

سنگ‌های تزئینی و فلدسپات و گابر و گارنت نیز جزو سنگ‌های معدنی در استان هستند.

همچنین محمد خاکی، معاونت امور معادن و صنایع معدنی استان همدان در این رابطه عنوان کرد: استان همدان از نظر سیلیس، آهن، سنگ‌های تزئینی و دولومیت جزو شاخص‌های کشوری
 است.

حدود ۲۸۸ معدن در استان وجود دارد که البته حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد این معادن به‌دلیل رکود چند سال گذشته تعطیل شده‌اند.

یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن ذخیره مواد معدنی

همچنین رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان درباره میزان ذخایر مواد معدنی استان همدان تصریح کرد: از نظر ذخایر یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن ذخیره مواد معدنی در استان برآورد شده که درباره بحث آهن و سیلیس فرآوری نیز در استان وجود دارد.

متین اظهار کرد: در رابطه با سنگ‌های تزئینی حدود ۴۷ تا ۴۸درصد فرآوری در استان همدان انجام می‌شود و بقیه آن به استان‌های کردستان و اصفهان برای فرآوری فرستاده می‌شود.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: در رابطه با سیلیس نیز در استان یک واحد تولید فروسیلیس وجود دارد که دو واحد، یکی با پیشرفت فیزیکی بالای ۵۰درصد و دیگری با پیشرفت فیزیکی ۱۵درصد در دسترس اجراست.

در رابطه با سنگ‌آهن نیز به همین ترتیب واحدهای کنسانتره سنگ‌آهن با ظرفیت ۵۵۰ هزار تن و در زمینه گندله‌سازی با ظرفیت ۳۰۰هزار تن و ذوب‌آهن به ظرفیت تقریبی ۷۰هزار تن برای تولید چدن و سنگ‌آهن مشغول فعالیت هستند.

اقدام‌های معدنی سال ۹۵

این مقام مسئول در استان همدان با اشاره به اقدامات در دست انجام برای سال ۹۵ یادآور شد: با مشارکت شرکت شستا (شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی) در حال رایزنی برای احداث یک واحد تولید منیزیم در شهرستان نهاوند استان همدان هستیم که بخش خصوصی سازمان قصد ورود در این زمینه را دارد.

متین ادامه داد: به همین منظور معادن آن واگذار شده است و در حال حاضر به‌دنبال موقعیت مکانی برای شروع عملیات اجرایی هستیم. احداث واحد دولومیت و به بهره‌برداری رسیدن واحد گندله‌سازی با ۸۰درصد پیشرفت فیزیکی نیز در دستور کار قرار دارد.

وی خاطرنشان کرد: در رابطه با فرآوری و تولید بلوک‌های سبک ساختمانی از سیلیس و با سی‌ال‌سی با مشارکت عراقی‌ها اقدام‌هایی در دست اجرا داریم که حدود ۳۵درصد پیشرفت فیزیکی داشته است که امیدواریم در بهمن امسال به بهره‌برداری برسد.

روس‌ها در راه همدان

متین ادامه داد: در بحث نسوزها نیز در تلاش هستیم که بتوانیم واحد فرآوری داشته باشیم. معادن نسوز ما برای استان اصفهان مواد اولیه تهیه می‌کند. همچنین احتمال مشارکت با روس‌ها در رابطه با آندولوژیک بسیاری قوی است، چراکه کشور روسیه ید طولایی در مواد نسوز دارد.

امیدواریم با سفر اخیری که سرمایه‌گذاران روس به این استان به منظور بررسی معادن داشتند، شاهد اتفاق‌های خوبی برای انعقاد قرارداد باشیم.

استفاده‌های جدید از مواد معدنی

همچنین رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان در ادامه به استفاده‌های جدید از مواد معدنی اشاره کرد و گفت: ما در استان بحث تولید کاغذ از آهک را در حال پیگیری داریم؛ متین افزود: با توجه به منابع سنگین آهک با خلوص بالایی که در استان وجود دارد، از آنها کاغذی که به کاغذ سنگ(paper stone) معروف است، می‌توان تولید کرد.

وی با تاکید بر این مسئله که به‌دنبال این هستیم که با کمک نمایندگان استان و فرماندار یک واحد تولید الیاف شیشه را با توجه به ذخایر سیلیس با مشارکت ایمیدرو احداث کنیم، گفت: زمینه تولید فرو سیلیکو منیزیم هم اگر بتوانیم به دانش فنی آن دست یابیم، چند سرمایه‌گذار اعلام آمادگی کرده‌اند و زمین و معادن آن برای تولید موجود است که البته این پروژه هم با مشارکت قزاق‌ها قرار است انجام شود که به احتمال قوی انجام خواهد شد.

مشکلات معادن استان

سخت‌گیری‌های زیست‌محیطی و کمبود نقدینگی ۲ مشکل اساسی بر سر راه معادن استان همدان هستند.

در این‌باره معاونت امور معادن و صنایع معدنی استان همدان در زمینه مشکلات استان همدان اظهار کرد: مشکلات محلی و منابع طبیعی، مشکلات سرمایه‌گذاری، کمبود نقدینگی و رکود حاکم در بازار ازجمله مهم‌ترین مشکلات معادن استان به‌شمار می‌روند. خاکی در ادامه افزود: البته بحث احیای معادن برای امسال در دستور کار است.

همچنین متین درباره مشکلات معادن استان همدان خاطرنشان کرد: بیشترین مشکلی که معادن استان دارند، مشکلات محلی است که روند کار را کند و آهسته می‌کنند.

موارد دیگر نیز یکی جریمه‌های بی‌مورد سازمان‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی است که در برخی موارد غیرمنطقی و جرایم سنگینی است که در برخی مواقع معدنکاران را دچار اضطراب کرده است. مشکلات زیست‌محیطی به‌ویژه در مناطق حفاظت‌شده و شکارممنوع در برخی مواقع مشکلات بسیاری ایجادمی‌کنند.

وی در ادامه درباره کمبود نقدینگی در معادن استان همدان گفت: با توجه به شرایط رکودی، گردش مالی خوبی در حوزه معدن وجود ندارد. متین تاکید کرد: البته در بحث معدن و استخراج خیلی نمی‌توان وابسته به تسهیلات بود، چراکه محدودیت‌های بسیاری در این زمینه وجود دارد.

مگر اینکه در کنار معدن، واحد فرآوری وجود داشته باشد که براساس مصوبات آقای نعمت‌زاده که دستور اکید داده‌اند تا جایی که ممکن است از خام‌فروشی پرهیز شود، حداقل یک دوره فرآوری ضروری است و حتی به ارزش‌افزوده آن چندان توجهی نخواهیم داشت و مهم بحث فرآوری است.

البته برخی مواد معدنی ارزش‌افزوده بالایی دارند، برای مثال فروسیلیس که ارزش‌افزوده ۱۰۰برابری می‌دهد، ارزش فرآوری دارد، اما سایر فرآوری‌ها چنین عددی را دربر ندارند.

رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان در پایان اظهار امیدواری کرد: امیدواریم با شرایط جدید و در پسابرجام و در سال پیش‌رو بتوانیم در پایان سال حداقل یک درصد شرایط فرآوری در استان را تغییر دهیم.