افزایش حجم نقدینگی در دولت یازدهم به رقم هزار هزار میلیارد تومان با وجود اینکه بسیاری از بخش‌های اقتصادی و تولیدی کشور از کمبود نقدینگی رنج می برند، مورد انتقاد برخی از فعالان اقتصادی و کارشناسان اقتصادی قرار گرفته است. تولیدکنندگان هم مطرح می‌کنند که چرا با وجود افزایش نقدینگی، سهمی از آن به بنگاه‌های تولیدی اختصاص نیافته است؟

برخی از تحلیلگران اقتصادی نسبت به اینکه هر لحظه ممکن است این نقدینگی بزرگ از بانک‌ها خارج شده و وارد سایر بخش‌های اقتصادی شود، هشدار می دهند.

نقدینگی دائما در حال افزایش است اما هیچ رد و اثری از آن در بخش های واقعی اقتصاد و تولید کشور دیده نمی شود، چرا که با وجود افزایش آن به هزار هزار میلیارد تومان باز هم فعالان اقتصادی از کمبود منابع مالی می‌نالند.

منابع بانک‌ها قفل شد

برخی کارشناسان می گویند گرچه بخش بزرگی از نقدینگی در بانک‌ها است، اما این منابع قفل است، بخشی از آن شبه پول است و فقط بخشی از آن در اقتصاد در گردش می‌باشد، به همین دلیل بازارهای مالی نمی توانند بازارهای اقتصادی را راهبری کنند. برخی از بانکداران می‌گویند که بخشی از رقم نقدینگی در طرح‌های نیمه تمامی که بانک‌ها به اجبار و بر اساس طرح‌های تکلیفی در آن‌ها سرمایه گذاری کرده‌اند قفل شده است.

به هر حال بانکداران تصمیم دارند که به زودی نرخ سود بانکی را مورد بازنگری قرار دهد و این احتمال وجود دارد که نرخ سود تا 16 درصد هم کاهش یابد.

سید بهاءالدین حسینی هاشمی در پاسخ به این سوال که نقدینگی هزار هزار میلیارد تومانی در کجاست؟ گفت: نقدینگی در بانک‌ها است. نقدینگی شامل مجموع اسکناس و مسکوک و سپرده‌های بانکی است و بین 5 تا 7 درصد نقدینگی را اسکناس و مسکوک تشکیل می‌شود و 95 درصد نیز به عنوان سپرده‌های بانکی شامل حساب جاری، پس انداز، قرض‌الحسنه و سپرده‌های سرمایه گذاری کوتاه و بلندمدت است.

چند درصد پول‌ها در جیب مردم است

مدیرعامل اسبق بانکهای صادرات و سرمایه افزود: آن 5 تا 7 درصد اسکناس و مسکوک نیز در صندوق بانک‌ها یا در جیب مردم و یا در شرکت‌ها و خانه‌های مردم است. اما 95 درصد نقدینگی بخش خصوصی در حساب‌های بانکی است که بانک‌ها نیز آن را به مصرف رسانده‌اند و به صورت وام و اعتبار به اشخاص و افراد حقیقی و حقوقی پرداخت شده است. حتی برخی از بانک‌ها اضافه برداشت‌هایی هم داشته‌اند و بیش از مبلغ سپرده‌های خود مصرف کرده‌اند.

وی با بیان اینکه نقدینگی در حساب‌های بانکی و همان سپرده‌ها و پس اندازهای بانکی است و از سوی بانک‌ها پرداخت و خرج شده است، اظهارداشت: نقدینگی ممکن است به سمت هر بخشی که جذابیت داشته باشد، برود. حساب‌ها به نام اشخاص است و می‌توانند آن را برداشت کنند و به هر بازاری ببرند و در آن سرمایه گذاری کنند، از بازار خودرو به بازار طلا و از طلا و سکه به بورس یا به بازارهایی مثل آن ببرند.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی تصریح کرد: بخش‌هایی که دارای جاذبه و مطلوبیت بیشتری باشد، سپرده گذاران را به آنها جذب می شوند و سرمایه‌های خود را به آن می برند بخش ساختمان فعلا دچار رکود است و چندان استقبالی از آن نمی‌شود ولی سایر بازارها مثل طلا، سکه، بورس و غیره همچنان بازارهای جذابی محسوب می‌شوند و هر فردی را می تواند به سمت خود جذب کند.

به گفته وی، ممکن است که سیاست‌های بازارهای پولی و مالی به گونه‌ای تنظیم شود که در برخی از بازارها مطلوبیت و جذابیت ایجاد شود و نقدینگی را به سمت خود بکشد. اگر نرخ سود سپرده‌ها، مناسب و مورد انتظار سپرده گذاران نباشد، آنها تصمیم خواهند گرفت که سرمایه‌های خود را از بانک‌ها خارج کنند و این مخاطراتی را برای نظام بانکی به همراه خواهد داشت. اگر بازاری دچار رکود شود، مشخص می‌شود که نقدینگی از آن خارج شده و اگر بازاری حباب گونه شود، مشخص است که نقدینگی به آن بازار سرازیر شده است.

کاهش نرخ تورم الزامی برای کاهش نرخ سود نیست

حسینی هاشمی با اشاره به اینکه سیستم بانکی قصد کاهش نرخ سود را به دلیل کاهش نرخ تورم دارد، تصریح کرد: نرخ تورم کاهش یافته است، اما این الزامی برای کاهش نرخ سود نیست به عبارت دیگر نرخ سود الزاما به نرخ تورم بستگی ندارد. نرخ اعتبارات پائین نیست و نرخ پول در بازار آزاد (بازار غیرمشتکل پولی) بالا است و نرخ ماهانه آن 3 تا 4 درصد است و برای کاهش نرخ سود باید به این موارد توجه کرد.

وی با اشاره به وضعیت نقدینگی و جذب آن به بازارهایی مثل بازار سرمایه عنوان کرد: بازارها از نظر بازدهی با یکدیگر رقابت می‌کنند. اگر نرخ سود در بازار پول ( بانک‌ها) به 16 درصد کاهش یابد و بازدهی در بازارهایی مثل سرمایه بیشتر از آن باشد، مردم پول‌های خود را به خرید و فروش سهام اختصاص خواهند داد. پول از بانک تکان نمی‌خورد و فقط مالکان آن جابجا می‌شود.

این کارشناس مسائل اقتصادی و بانکی با بیان اینکه از وضعیت معاملات و حجم معاملات بازارهایی مثل سرمایه می‌توان فهمید که نقدینگی وارد آنها شده یا خیر، افزود: رونق یا رکود بازارها نشان می‌دهد که پول از آنها خارج شده و یا وارد آنها شده است. به هر حال در سیاست گذاری‌های بانکی باید دقت شود که در سایر بازارها جاذبه ایجاد نشود.