در این میان حوزه معدن و صنایع وابسته به آن یکی از پرکارترین بخش‌های کشور در دوره پساتحریم بوده که حتی در زمان تحریم نیز ارتباطات خوبی با کشورهای توسعه یافته داشته است. به‌گونه‌ای که هم‌اکنون با برداشته شدن تحریم‌ها روابط گسترده‌تری با کشورهای پیشرو در عرصه معدن برقرار شده است.

در این میان خانه معدن ایران یکی از بزرگترین تشکل‌های خصوصی فعال در حوزه معدن است که فعالیت‌های بسیاری برای اجرایی کردن پروژه‌های مشترک انجام داده که نمونه آن حضور هیات آلمانی فعال در معدنکاری وصنعت سیمان است. چندی پیش این هیات آلمانی در ایران با همکاری خانه معدن ایران سمپوزیومی به زبان انگلیسی برگزار کرد که در آن مباحث مختلف و روز معدنکاری و روش‌های نوین به بحث گذاشته و توافقات اولیه نیز انجام شد. گفتنی است از جمله موارد مهم این برنامه تلاش برای انتقال دانش فنی و فناوری از این کشور پیشرو به حوزه معدن و صنایع معدنی ایران است. محمدرضا بهرامن، رییس هیات مدیره خانه معدن ایران درباره جزییات سفر و نشست هیات آلمانی گفت‌وگویی با انجام داده که می‌خوانید.

سمپوزیوم «راه‌حل‌های فناوریکی صنعت سیمان و معدنکاری در ایران» با چه هدفی تشکیل شد؟

سمپوزیوم «راه‌حل‌های فناوریکی صنعت سیمان و معدنکاری در ایران» ۲۱ و ۲۲ اردیبهشت درهتل اوین برگزار شد. لغو گسترده‌ای از تحریم‌های تجاری علیه ایران در ژانویه ۲۰۱۶ راه را برای روابط تجاری فشرده‌تر با جمهوری فدرال آلمان، هموار کرد. با توجه به اینکه بخش ساخت‌وساز در منطقه رشد زیادی داشته، انجمن مهندسی «VDMA» آلمان با مشارکت خانه معدن ایران، میزبان سمپوزیوم راه‌حل‌های فناوریکی صنعت سیمان و معدن‌کاری ایران شد تا ۱۷ نماینده از شرکت‌های مختلف اروپایی عضو «VDMA» به ارائه فناوری‌های صنعت سیمان، آهک، گچ و فناوری‌های مرتبط با این بخش از اکتشاف تا فرآوری آلمان، برای صنعت ساخت‌وساز و معادن ایران بپردازند.

چه مسائلی در این برنامه مطرح شد؟ این سمپوزیم بیشتر حول چه محورهایی بود؟

در روز نخست ۹ شرکت عضو «vdma» به ارائه فناوری‌های مرتبط با صنعت سیمان و درروزدوم ۱۰ شرکت به معرفی فناوری‌های خود در عرصه معدنکاری پرداختند. کارشناسان و صنعتگران فعال حوزه معدن و سیمان از آلمان و ایران مباحث مختلف و روزدنیا درباره معدن و معدنکاری و همچنین انتقال دانش فنی و فرآوری مواد معدنی را مطرح کردند. فعالان حوزه خصوصی بخش معدن مدعی هستند این حوزه برای در دست گرفتن عمده فعالیت‌های معدنی توانمند است و می‌توان به آنها اعتماد کرد. همچنین سخنرانان ایرانی این برنامه اعلام کردند خانه معدن ایران و اعضای فعال آن آمادگی دارند تا با همکاری شرکت‌های بین‌المللی در زمینه تامین و تجهیز فناوری نوین مورد نیاز خود با هدف توسعه این بخش مهم اقتصادی در کشور همکاری نزدیک داشته باشند.

در این برنامه متخصصان آلمانی موضوعاتی درباره عملکرد و برنامه‌های خود در زمینه‌های مختلف همچون تاثیر خردمندانه و عقلانی بر قیمت و محیط‌زیست، تولید شن و ماسه با کیفیت بالا و فناوری استخراج( مخلوط کردن)، ابداع راهکارهای فرآوری مواد اولیه صنایع، همکاری ایران و آلمان در پروژه‌های شویش، غربالگری و گندله‌سازی، فناوری‌های غربالگری پیشرفته و راهکارهای «پردازش‌جور شده» برای معدن و فرآوری مواد معدنی ارائه کردند. همچنین در این سمپوزیوم، روش «اچ‌پی‌جی‌آر» در صنایع معدنی و بهینه‌سازی فرآوری مواد معدنی، سیستم‌های کنترل توربین صرفه‌جویانه راه‌حل‌های انتقال (جابه‌جایی) برای معدنکاری و مدیریت مواد، افزایش امکانات سوددهی در مدیریت انباشت مواد، فناوری انتقال موادمعدنی و ترابری آن در مسافت‌های طولانی مطرح شد. در نهایت در مدت ۲ روز برگزاری این سمپوزیوم نشست‌های تخصصی علمی و تجاری از سوی شرکت‌کنندگان اروپایی و فعالان بخش سیمان و صنعت معدن برگزار شد که در مواردی منجر به توافقات اولیه شد.

شرایط کنونی سیمان در ایران چگونه است؟

تولید سیمان ایران در سال ۲۰۱۵م معادل ۵۸میلیون و ۶۹۶ هزار و ۷۶۴ تن بوده و این میزان تولید نسبت به تولید سال ۲۰۱۴م افت ۱۲ درصدی را نشان می‌دهد و به این ترتیب رتبه چهارم ایران در بین تولیدکنندگان بزرگ سیمان جهان در سال ۲۰۱۴م به رتبه هفتم در سال ۲۰۱۵م تنزل یافت. همچنین در حال حاضر سرانه تولید و مصرف سیمان در ایران به ترتیب ۸۸۹ و ۶۵۰ کیلوگرم است و ۷۳ کارخانه تولید سیمان در ایران وجود دارد. در سال ۲۰۱۵م ظرفیت تولید سیمان در ایران معادل ۷۹ میلیون و ۷۰۶ هزار تن بود که تغییر چندانی را نسبت به سال ۲۰۱۴م نشان نمی‌دهد. در حقیقت برای نخستین بار در ۱۰ سال اخیر، سال گذشته درصد افزایش ظرفیت تولید سیمان در ایران به صفر رسید.

آیا در تولید سیمان نسبت به سال‌های قبل در ایران تغییری به وجود آمده است؟

در سال ۲۰۰۴م ظرفیت تولید سیمان ایران حدود ۳۳ میلیون تن بود و از آن سال به بعد با اجرای طرح‌های توسعه مختلف ۴۷ میلیون تن به ظرفیت تولید سیمان کشور افزوده شده و این رقم هم‌اکنون به ۸۰ میلیون تن رسیده است. وجود ۹۳ خط تولید کلینکر که از این تعداد ۴۷ خط عمری کمتر از ۱۰ سال دارند ضمن اینکه صنعت سیمان ایران در حال حاضر قادر است انواع مختلف سیمان (۱۴ نوع) را تولید کند. هم‌اکنون ۲۰ هزار نفر به صورت مستقیم در بخش‌های مختلف صنعت سیمان ایران کار می‌کنند و ۱۲۰ هزار شغل نیز به صورت غیرمستقیم وابسته به این صنعت است. این در حالی است که مجموع تولید جهانی سیمان در سال ۲۰۱۵م افزون‌بر ۴میلیارد و ۴۲۲ میلیون تن بوده و از این میزان تولید حدود ۲ میلیارد و ۴۷۰ میلیون تن آن مربوط به چین و ۲ میلیارد و ۴۲۶ میلیون تن هم مربوط به سایر کشورها بود. متوسط رشد تولید جهانی سیمان از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵م حدود ۵/۵ درصد و این در حالی‌است که متوسط رشد تولید جهانی سیمان بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰م معادل ۶/۳ درصد بود.

محصول سیمان چه میزان ظرفیت صادراتی دارد؟

مصرف داخلی سیمان ایران در سال ۲۰۱۵م معادل ۴۸ میلیون و ۶۰۲ هزار و ۹۳۱ تن بود که نسبت به سال ۲۰۱۴م افت ۹ درصدی را نشان می‌دهد. در سال ۲۰۱۵م صادرات سیمان ایران با افت ۲۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۴م به ۱۵ میلیون و ۹۲ هزار و ۴۳۸ تن رسید. عراق با ۴۸ درصد بیشترین سهم از صادرات سیمان ایران را به خود اختصاص داد و افغانستان، کویت و قطر نیز رتبه‌های بعدی را به‌دست آوردند. پیش‌بینی می‌شود سرانه مصرف سیمان در منطقه خاورمیانه تا سال ۲۰۲۰م به ۱۱۷۵ کیلوگرم و سرانه مصرف سیمان در ایران به ۸۹۰ کیلوگرم برسد.

تولید در شرایط کنونی به منظور حضور در بازارهای رقابتی به طور قطع نیازمند فناوری نوین در صنعت معدنکاری کشور در هر بخش است تا به این ترتیب بتوانیم از این ثروت خدادادی برای توسعه اقتصادی کشور به طور مطلوب استفاده کنیم و براساس هدف پیش‌بینی شده در برنامه ششم توسعه و همچنین افق ایران ۱۴۰۴ برسیم.