فعالیت در بخش معدن و صنایع معدنی در این منطقه با توجه به نزدیکی به دریا و آب‌های آزاد به دلیل تسهیل در صادرات می‌تواند ارزش‌افزوده بالایی را در این بخش‌ها ایجاد کند از همین رو اقدامات گسترده‌ای در زمینه معدن و صنایع معدنی در این بخش در دست انجام است.

طرح فولاد مکران

طرح تولید فولاد «مکران» یکی از طرح‌های توسعه‌ای است که در منطقه آزاد چابهار اجرایی می‌شود. این طرح در قالب پروژه‌های جدید ایمیدرو درپی تصمیمات سفر رییس‌جمهوری به استان سیستان‌وبلوچستان در سال ۱۳۹۳ تعریف شده و قرارداد ساخت مجتمع فولاد مکران برای بازه زمانی ۳ سال پیش‌بینی شده است.

با توجه به اینکه نزدیکی به دریا و آب‌های آزاد مزیت مهمی برای کارخانه‌های فولاد به‌شمار می‌رود احداث این مجتمع در منطقه چابهار که در نزدیکی دریا قرار دارد به کاهش هزینه تمام‌شده و رقابتی شدن فولادسازان کمک می‌کند.

محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت درمراسم امضای قرارداد طرح مجتمع فولاد مکران در منطقه آزاد چابهار گفته است انگیزه برای کار و آبادانی در چابهار بسیار زیاد است و یقین دارم مجتمع‌های فولاد مکران در منطقه آزاد چابهار به رشد اقتصاد کشور به‌ویژه اقتصاد جنوب شرق کشور کمک فراوانی خواهد کرد.

در این مراسم رییس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) نیز گفته است: با توجه به سیاست‌های وزارتخانه و الزامی که برای رسیدن به اهداف برنامه ۱۴۰۴ و تولید ۵۵میلیون تن فولاد وجود دارد به‌دنبال توسعه و اجرای طرح‌های توسعه‌ای فولاد هستیم از جمله فولاد مکران واقع در منطقه آزاد چابهار که در بهترین نقطه از نظر دسترسی به آب و انرژی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل قرار گرفته است.

مهدی کرباسیان تصریح کرده این طرح با سرمایه‌گذاری کنسرسیومی از شرکت‌های بخش خصوصی، سازمان منطقه آزاد چابهار و ایمیدرو احداث می‌شود و مجموعه‌ای از کارخانه‌های تولید گندله، سنگ‌آهن، احیای مستقیم، فولادسازی، نورد گرم و نورد مقاطع فولادی را در برمی‌گیرد.

وی گفته است نزدیکی به بازارهای هدف، دسترسی به بنادر آزاد دریای عمان و وجود منابع آب از مهم‌ترین مزیت‌های این منطقه برای ساخت مجتمع‌های فولادی به شمار می‌آید.

به گفته کرباسیان اجرای این طرح در راستای سیاست‌های جدید ایمیدرو به‌شمار می‌رود چرا که راه‌اندازی طرح‌های فولادی مستلزم وجود آب و امکانات حمل‌ونقل دریایی برای ورود و خروج مواد اولیه و ساخته شده با هدف کاهش قیمت تمام‌شده و تولیدات رقابتی است، علاوه‌بر این دسترسی به معادن سنگ‌آهن در استان سیستان‌وبلوچستان و کشورهای همسایه مانند افغانستان و همچنین وجود بازارهای مصرف در کشورهای مجاور و همچنین نزدیکی بیشتر این بندر به بنادر چین از دلایل اصلی ایجاد مجتمع فولاد در چابهار است.

رییس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ادامه داده است نکته مهم در برگزاری مناقصه پروژه فولاد مکران این است که برای اجرای این پروژه، بین ۴ شرکت ایتالیایی، آلمانی و ۲ شرکت ایرانی رقابت سنگینی وجود داشت که شرکت ایرانی «ایریتک» برنده مناقصه شد.

ضرورت تامین زیرساخت‌ها

مدیرعامل شرکت ایریتک به تبدیل شدن منطقه چابهار به هاب معدنی و صنایع معدنی اشاره کرد. علی همت اظهار کرد: بدیهی است به منظور تحقق این امر باید زیرساخت‌های تامین انرژی، گسترش ظرفیت اسکله‌ها و تسهیل و امور و نقل به سرعت عملیاتی شود.

به‌عنوان مثال احداث نیروگاه‌های برق، تامین گاز منطقه، تعبیه دستگاه‌های آب شیرین کن متناسب، افزایش ظرفیت اسکله‌ها برای واردات و صادرات و انجام طرح توسعه فرودگاه، حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای باید براساس تهیه نقشه راه و با برنامه‌ریزی اصولی طراحی و عملیاتی شود.

همت با بیان اینکه شرکت ایریتک یکی از ۴ شرکت دارنده لیسانس ساخت کارخانه‌های آهن اسفنجی به روش میدرکس در سطح دنیا است، گفت: این شرکت تمامی عملیات طراحی و مهندسی اساسی پروژه فولاد مکران را به پایان رسانده و درحال‌حاضر بسته‌های خرید تجهیزات آماده شده و بخش تدارک تجهیزات را عملیاتی کرده است.

در ضمن عملیات تجهیز کارگاه و بخش ساختمانی و عمرانی پروژه نیز در سایت آغاز شده است.

وی ادامه داد: حضور ایریتک در منطقه چابهار مشابه حضور این شرکت در اوایل دهه ۷۰ در منطقه ویژه بندرعباس است که پس از تاسیس اسکله واردات و صادرات و احداث فولاد هرمزگان و فولاد صبای خلیج‌فارس باعث رشد و توسعه منطقه یادشده و مطرح شدن منطقه ویژه به عنوان قطب فولادی کشور شده است.

اکنون شرکت ایریتک در منطقه چابهار علاوه بر پروژه فولاد مکران به دنبال ایجاد دفتر مهندسی خود در منطقه و حضور همه‌جانبه در پروژه‌های فولادی و پتروشیمی و احداث زیرساخت‌های مناسب در تامین برق، آب و گاز است.

به گفته مدیرعامل شرکت ایریتک، بندر چابهار در مرحله نخست، نیاز به طراحی یک نقشه راه با برنامه‌ریزی اصولی دارد تا با توجه به موقعیت استراتژیک مناسب و دسترسی به آب‌های آزاد، قطب صنعتی کشور در راه‌اندازی صنایع مادر باشد؛ این منطقه ظرفیت بسیار بالایی دارد که با توجه به تجارب کسب شده در منطقه ویژه اقتصادی خلیج‌فارس با برنامه‌ریزی، طراحی و تامین سرمایه مناسب می‌تواند ظرف مدت حداکثر ۵ سال تمامی زیرساخت‌های مورد نیاز توسعه بلندمدت منطقه را ایجاد کند.

همت عنوان کرد: احداث کارخانه‌های فولادی جزء صنایع مادر بوده و باعث ایجاد صنایع جانبی متعدد دیگر می‌شود. تربیت نیروهای ماهر و حرفه‌ای نتیجه احداث کارخانه‌های فولادی است و شرکت ایریتک نیز دو نمونه بارز از این تجربه را دارد که در دهه ۶۰ با احداث فولاد مبارکه در استان اصفهان و شهرستان مبارکه و همچنین در دهه ۸۰ با احداث فولاد هرمزگان باعث رشد و شکوفایی و ایجاد اشتغال و تربیت نیروهای متخصص صنعتی شده است.

مشارکت ایران و هند

مشارکت و همکاری میان هند و ایران در منطقه چابهار نیز یکی دیگر از اقداماتی است که در این منطقه انجام می‌شود.

نایب رییس خانه معدن ایران درباره حضور هندی‌ها در منطقه چابهار گفته است حضور هندی‌ها در بندر چابهار در فعالیت بخش معدن به ویژه صنعت فولاد تاثیر بسزایی دارد و ما می‌توانیم در تامین مواد اولیه این صنعت با هند وارد همکاری شویم.

به گفته بهرامن، هند در صنعت فولاد سابقه‌ای طولانی دارد، در بخش سنگ‌های ساختمانی، هند منابع غنی از سنگ‌های آذرین دارد اما منابع سنگ‌های رسوبی مانند مرمر خیلی کمتر دیده می‌شود، بنابراین ما می‌توانیم از این فرصت استفاده کرده و بازار جدید در حوزه سنگ‌های ساختمانی در هند ایجاد کنیم.

آنطور که نایب‌رییس خانه معدن ایران می‌گوید آب‌های آزاد در ایران یک ظرفیت خوب هستند که باید استفاده مفید از آنها داشته باشیم و یکی از اصلی‌ترین دلایل تمایل هندی‌ها برای ورود به این منطقه، تامین مواد اولیه صنایع داخلی کشورشان است و ما نیز می‌توانیم با در اختیار داشتن مواد اولیه، محصولات تولید شده را از طریق این بندر به بازارهای موجود در منطقه صادر کنیم.

خط ریل از افغانستان تا چابهار

طرح انتقال خط ریل از افغانستان تا چابهار نیز یکی دیگر از اقداماتی است که درراستای تبدیل چابهار به هاب معدنی و صنایع معدنی در منطقه در دست انجام است.

این طرح به منظور صادرات سنگ‌آهن افغانستان از بندر چابهار است که در صورت ریل‌گذاری در خاک ایران منافع مالی زیادی را برای کشور ما به همراه خواهد داشت.

این کشور درحال‌حاضر بیش از یک میلیون تن مصرف فولاد دارد که با اجرای طرح خط آهن افغانستان به چابهار به فولاد بیشتری نیاز خواهد داشت.

قدیر قیافه، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران درباره اهمیت ریل‌گذاری افغانستان گفته است در زمینه صادرات سنگ‌آهن از معدن حاجی‌گک قرار است یک خط راه‌آهن به طول ۹۰۰ کیلومتر از معدن فوق به بندر چابهار کشیده شود.

قسمت اول این خط راه‌آهن از معدن حاجی‌گک تا مرز ایران به وسیله طرف هندی و در مقابل مطالبات ایران در قبال صادرات نفت به هندوستان تامین اعتبار می‌شود.

قسمت دوم این خط راه‌آهن نیز از مرز ایران تا بندر چابهار از سوی ایران باید تامین اعتبار شود.

با انجام این سرمایه‌گذاری، بندر چابهار به قطب صادرات سنگ‌آهن افغانستان و ایران تبدیل خواهد شد.