از بررسی صلاحیت نامزدها در شورای نگهبان گرفته تا برگزاری انتخابات در دو مرحله و اعلام نتایج آن، همگی نخستین مرحله در روند تشکیل مجلس دهم بود که پرونده آن تا روز 12 اردیبهشت بسته شد. ازسوی دیگر، از افتتاحیه این مجلس و انتخاب هیات رئیسه موقت نیز می‌توان به‌عنوان دومین مرحله تشکیل این دوره از پارلمان یاد کرد. در نهایت تایید اعتبارنامه همه نمایندگان راه یافته به بهارستان دهم و نیز انتخابات هیات رئیسه مجلس مرحله‌ای است که تشریفات تشکیل مجلس دهم را به فاز آغاز به کار رسمی پیوند می‌دهد. بررسی اعداد و ارقام بیرون آمده از هرکدام از این مراحل می‌تواند سهم دقیق هریک از جریان‌های سیاسی و وزن آنان در مجلس دهم را مشخص کند؛ این موضوعی است که تا حدی از برخوردهای احتمالی مجلسی‌ها در حمایت یا انتقاد از دولت پرده برمی‌دارد.

انتخابات و سهم‌گیری جریان‌ها

اعلام نتایج نهایی انتخابات در اردیبهشت‌ماه امسال، نشان داد تنها 73 نماینده از مجموع 290نماینده مجلس نهم، به مجلس دهم نیز راه یافته‌اند، این یعنی 25 درصد نمایندگان مجلس نهم در مجلس دهم ابقا شدند و در مقابل 75 درصد از مجلس نهمی‌ها از راه یافتن به دور دهم پارلمان بازماندند. همچنین مردم ایران 121 کرسی از 290 کرسی بهارستان را به افرادی سپردند که نامشان در فهرست امید (ائتلاف اصلاح‌طلبان و حامیان دولت) قرار گرفته بود. از سوی دیگر با اعلام نتایج انتخابات مذکور مشخص شد، 83 نفر از منتخبان مردم، افرادی هستند که با قرار گرفتن نامشان در فهرست اصولگرایان (ائتلاف فراگیر) به بهارستان آمدند.

همچنین 65 نفر از راه یافتگان به مجلس دهم، در جریان برگزاری انتخابات خود را نامزدهای مستقل معرفی کرده بودند. این اعداد نشان می‌دهند از میان 289 نفر از راه یافتگان به مجلس دهم بدون احتساب یک منتخب اصفهان، در نخستین گام نزدیک به 42 درصد پارلمان جدید را منتخبانی تشکیل دادند که با قرارگرفتن در فهرست امید (ائتلاف اصلاح‌طلبان و حامیان دولت) وارد مجلس شدند. همچنین 28/6 درصد کرسی‌های پارلمان جدید نیز به منتخبانی رسید که از طریق فهرست ائتلاف فراگیر اصولگرایان معرفی شده بودند. سهم منتخبانی که خود را مستقل خوانده بودند نیز در مرحله ورود به پارلمان دهم 22/4 درصد بود.

از سوی دیگر فهرست صدای ملت نیز با کسب 11 کرسی حدود 3/8 درصد مجلس دهم را به‌دست آورد. مابقی 289 نماینده مجلس را 3 منتخب مشترک در میان هر سه فهرست ذکر شده و نیز 6 نماینده اقلیت‌های مذهبی، تشکیل می‌دهند. با این همه گذر از این مرحله و ورود به مرحله دوم یعنی انتخابات هیات رئیسه موقت مجلس دهم، نشان داد این سهم از دو جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا تنها به مرحله «ورود به مجلس» محدود ماند و در مرحله بعد یعنی انتخاب هیات رئیسه با تغییراتی روبه‌رو شد؛ تغییراتی که بخش عمده‌ای از آن به تشکیل دو فراکسیون اصلی اصولگرایی و اصلاح‌طلبی باز می‌گردد.

آنجا که بسیاری از مستقلین به سوی یکی از دو فراکسیون امید (اصلاح‌طلبان) و ولایت(اصولگرایان) گرایش یافتند تا تکلیف وزن این دو جریان سیاسی در مجلس دهم بیش از هر زمان دیگری معین شود. در این میان، آماری که در ادامه می‌آید نشان می‌دهد تعدادی از منتخبانی که از فهرست امید(اصلاح‌طلبان و حامیان دولت) وارد مجلس شدند نیز در روند انتخاب فراکسیون تغییر رویه داده و به فراکسیون اصولگرایان پیوستند؛ موضوعی که در جریان رقابت علی لاریجانی و محمدرضا عارف برای ریاست موقت مجلس دهم بیش از هر زمانی نمایان شد و انتقاد بسیاری از اصلاح‌طلبان را برانگیخت. در ادامه این گزارش به استناد آرای نمایندگان به نامزدهای انتخابات هیات رئیسه موقت و دائم مجلس دهم، به شکل جامع، از میزان تقریبا دقیق سهم هر دو جریان سیاسی اصولگرا و اصلاح‌طلب و معتدل را تحلیل می‌کنیم.

سهم اصلاح‌طلبان در مجلس دهم

هرچند فهرست ائتلافی اصلاح‌طلبان و حامیان دولت موسوم به «امید» در مرحله انتخابات، با راه‌یافتن 121 نامزدش، حدود 42 درصد کرسی‌های بهارستان دهم را به‌دست آورده بود، اما در مرحله بعد این ارقام برای اصلاح‌طلبان با ریزش همراه شد. با تشکیل دو فراکسیون امید و ولایت، تکلیف بسیاری از نمایندگانی که از جرگه اصولگرایان معتدل به فهرست انتخاباتی امید راه یافته بودند روشن شد؛ آنها با پیوستن به فراکسیون اصولگرایان ولایت که دارای خاستگاه فکری مشترک با آنها بود، پای خود را از گروه 121 نفره اصلاح‌طلبان بیرون کشیدند. این را می‌توان از تعداد آرایی که در انتخاب رئیس موقت مجلس به سبد محمدرضا عارف ریخته شد، دریافت. 103 نماینده رای خود را به نام محمدرضا عارف به گلدان‌های انتخاب رئیس موقت ریختند. این رقم نشان می‌دهد اصلاح‌طلبان مجلس دهم به‌صورت خالص، دست کم 103 نماینده دارند؛ این یعنی 35/5 درصد از کرسی‌های مجلس که در مقایسه با آمار اولیه ورودی‌های فهرست امید به پارلمان 6/5 درصد ریزش را نشان می‌دهد. هرچند از ابتدا نیز این ریزش‌ها، به‌دلیل ورود مستقل‌ها و برخی اصولگرایان معتدل به فهرست امید در رقابت‌های انتخاباتی، پیش‌بینی می‌شد.سهم اصولگرایان در مجلس دهم

در مقابل می‌توان گفت که سهم اصولگرایان در مجلس دهم به نسبت آنچه در رقابت‌های انتخاباتی عنوان می‌شد، افزایش یافت. براساس آنچه گفته شد بسیاری از نمایندگانی که از جرگه اصولگرایان معتدل به فهرست انتخاباتی امید راه یافته بودند به فراکسیون اصولگرایان ولایت که دارای خاستگاه فکری مشترک با آنها بود پیوستند. همین امر سبب شد تعداد اعضای فراکسیون ولایت از 28/6 درصدی که از طریق فهرست ائتلاف فراگیر اصولگرایان به مجلس دهم راه یافته بودند فراتر رود. براساس برخی آمار ارائه شده فراکسیون ولایت هم‌اکنون 188 عضو دارد و این در شرایطی است که با اعلام نتایج انتخابات هیات رئیسه دائم، برخی نمایندگان اصولگرا به مشی بعضی از اعضای این فراکسیون رای به گزینه‌ها، انتقاد کردند. از سوی دیگر آرای 173 نماینده‌ای که رای خود را در انتخابات هیات رئیسه موقت به نام علی لاریجانی به گلدان‌ها ریختند نیز می‌تواند تا حدی گویای تعداد خالص اصولگرایان در مجلس دهم باشد. این تشکیک در تخمین آرای لاریجانی به تعداد خالص اصولگرایان، تنها به آن دلیل است که در جریان انتخابات ریاست موقت مجلس دهم، برخی از مستقلان، اصولگرایان معتدل وحتی اطلاح‌طلبان، لاریجانی را به‌دلیل قدرت لابی گری بیشتر، تسلط بر حوزه مجلس و شخصیت کاریزماتیک، تاثیرگذارتر از عارف دیده و او را برگزیدند. به این ترتیب می‌توان گفت که اصولگرایان حدود 59 درصد از کرسی‌های پارلمان را در تصاحب خود گرفته‌اند. این یعنی تعداد اصولگرایان مجلس دهم نسبت به کسانی که در آغاز راه با فهرست ائتلاف اصولگرایان وارد بهارستان دهم شدند، 30/4 درصد افزایش یافته است.

منتقدان دولت

با این همه، حداقل تعداد اصولگرایان مجلس دهم را می‌توان 118 نفر عنوان کرد؛ این تعداد افرادی هستند که در انتخابات هیات رئیسه دائم به محمد دهقان رای دادند؛ نماینده‌ای که در مجلس نهم به عنوان نماینده اصولگرای نزدیک به جبهه پایداری شناخته می‌شد و بالطبع اکثر کسانی که نام او را برای نایب رئیسی مجلس در گلدان‌ها انداختند، به معنای واقعی اصولگرا هستند. این تعداد را شاید بتوان جرگه نمایندگانی خواند که به برخی سیاست‌های دولت حسن روحانی انتقاد دارند و حدود 6/ 40 درصد پارلمان دهم را تشکیل می‌دهند. هرچند در این باره به‌صورت قاطع نمی‌توان اظهار نظر کرد و شاید برخی از آرای دهقان به دلیل مسائلی مانند همشهری و هم استانی بودن به او تعلق گرفته باشد.

میانه‌روها

در سوی دیگر گرایش‌های فکری منتخبان مجلس دهم، می‌توان به شمار نمایندگانی اشاره کرد که احتمالا در گروه حامیان دولت قرار می‌گیرند. این تعداد را می‌توان با بررسی عددی آرای مسعود پزشکیان نایب رئیس اول مجلس دریافت که توانست رای 158 نفر را کسب کنند؛ آرایی که می‌تواند از مجموع آرای 103 اصلاح‌طلب و 55 نماینده مستقل یا اصولگرای معتدل حاصل شده باشد. همچنین به نظر می‌رسد، رای منتقدان و مخالفان دولت به مسعود پزشکیان اصلاح‌طلب، آن هم برای رسیدن به کرسی نایب رئیسی اول، بعید باشد. به این ترتیب می‌توان گفت 54/5 درصد از نمایندگان مجلس دهم، تا اینجای کار رویکرد حمایتی نسبت به دولت روحانی دارند. نکته مهم آنکه در میان همه این اعداد و ارقام، نباید رای نمایندگانی را که به‌صورت مستقل یا به‌دلیل در نظر گرفتن برخی مصالح، به‌صورت شناور گزینه مورد نظر خود را در انتخابات هیات رئیسه انتخاب کرده‌اند، غافل شد. همه نتیجه‌گیری‌ها در این گزارش به استناد آرای نمایندگان به برخی نامزدهای انتخابات هیات رئیسه دائم و موقت، است و تداوم این روند تا پایان مجلس دهم قطعی نخواهد بود.