پس از برجام و برداشته شدن تحریم‌ها، بسیاری انتظار داشتند که روابط بانکی ایران با کشورهای اروپایی به سرعت برقرار شود اما این اتفاق نیفتاد و آمریکایی‌ها هر بار به بهانه‌هایی مانع برقراری ارتباطات بانکی شدند و از سوی دیگر بانک‌های اروپایی نیز برای برقرار ارتباط نیازمند اطمینان بخشی جدی از سوی آمریکایی ها هستند. 

بانکداران اروپایی برای برقراری این ارتباط می‌گویند که آمریکا باید نسبت به اینکه دوباره آنها را جریمه نمی‌کند و یا اینکه مجددا بانک‌های ایرانی را تحریم نمی‌کند، به آنها اطمینان دهد. این در حالی است که طی این مدت ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی سفرهایی را برای این منظور به کشورهای اروپایی و آمریکا داشته و رایزنی‌هایی را در این زمینه انجام داده، گرچه هنوز به نتیجه نرسیده است. دراین سفرها برخی از مدیران بانک‌های بزرگ ایرانی نیز سیف را همراهی کردند.

از سوی دیگر طی روزهای اخیر جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان با تاکید بر اینکه آمریکا «مانع روانی» احیای روابط بانک‌ها با ایران را بردارد، گفت: آمریکا باید برای اطمینان دادن به بانک‌ها درباره اینکه آنها می‌توانند با ایران همکاری نمایند، اقدامات بیشتری انجام دهد و به نظر می‌رسد که یک مانع روانی وجود دارد.

وی همچنین گفته است: متاسفانه هنوز برخی بانک‌های اروپایی در مورد اینکه شاید ممکن است از طرف آمریکا بازخواست بشوند در روابط با ایران نگران هستند. تنها مانعی که امروز بر سر راه ارتباطات اقتصادی با اروپا وجود دارد، امور بانکی است. در حالی که علاقه زیادی برای همکاری اقتصادی با ایران وجود دارد.

وزیر امور خارجه کشورمان تصریح کرد: امروز کشورهایی مانند کره جنوبی و ژاپن و کشورهای اروپایی قراردادهای مختلفی با ایران دارند و بانک‌هایی هم هستند که این قراردادها را جلو می‌برند و به جریان می‌اندازند. آمریکا باید برای بانک‌‌های اروپایی اطمینان ایحاد کند که در رابطه با ایران مورد مواخذه قرار نمی‌گیرند.

در عین حال چندی پیش یکی از مدیران ارشد بانک استاندارد چارترد به فایننشال تایمز گفت: هنوز احتمال تحریم‌ها علیه بانک های اروپایی در معامله با ایران وجود دارد. با وجود مذاکرات جان کری وزیر امور خارجه آمریکا با بانک‌های انگلیس برای معامله با شرکت‌های ایرانی هنوز مدیران این بانک‌ها نگران تحریم‌های آمریکا هستند. بر این اساس بانک چارترد اعلام کرده است فعلاً قصد ندارد با هیچ شرکت و بانک ایرانی وارد معامله شود.

این در حالی است که بانک های استاندارد چارترد و اچ ای بی سی به خاطر معامله با شرکت‌های ایرانی در پنج سال گذشته حدود ۱۵ میلیارد دلار جریمه پرداخت کرده اند و به همین دلیل است که آن‌ها از ارتباطات جدید با بانک‌های ایرانی هراس دارند. حتی با وجود گفتگوهای جان کری و فیلیپ هاموند وزرای خارجی آمریکا و انگلیس با مدیران این بانک‌ها به نظر می‌رسد هنوز تردیدها برای معامله با ایران وجود دارد.

اغراض آمریکا از بهانه‌جویی‌های بانکی

سید بهاءالدین حسینی هاشمی در پاسخ به این سئوال که به نظر می‌رسد عدم شفافیت اطلاعات بانکی ایران بهانه جدیدی برای آمریکایی‌ها به منظور عدم ارتباط‌گیری با بانک‌های ایرانی شده است، گفت: مسلماً آمریکایی‌ها به دنبال پارامترهایی هستند که هم قابل اثبات نباشد و هم اینکه اثبات آن نیاز به زمان بیشتری داشته باشد اما باید قبول کنیم که سیستم بانکی ما تا حدودی طبق اصول و استانداردهای وضع شده توسط کمیته بال عمل نمی‌کند.

وی ادامه داد: این در حالی است که در تمام دنیا این اصول و استانداردها قابل اجرا، اعتماد و اعتنا است اما فعالیت سیستم بانکی ما از این استانداردها تا حدودی فاصله دارد. در زمینه‌های نظارت و کفایت سرمایه، شفافیت و شناسایی صحیح دارایی‌های بانک‌ها، مدیریت ریسک، کنترل‌های داخلی، آموزش، اجرای جدی مقررات و ضوابط مبارزه با پولشویی در مقررات کمیته بال بسیار مورد توجه و اهمیت است.

مدیرعامل اسبق بانک‌های دولتی و خصوصی با بیان اینکه اجرای این قوانین و مقررات به نفع کشور است، تصریح کرد: این در حالی است که بانک‌های ما چندان این تکنیک‌ها و استانداردها را رعایت نمی‌کنند و این دستمایه‌ای است برای آمریکایی‌ها که بتوانند اجرای تعهداتشان را به تأخیر بیندازند. 

حسینی هاشمی در پاسخ به سئوال دیگر مبنی بر اینکه بانک‌های ایرانی تا چه حد می‌توانند اطلاعات بانکی را در اختیار بانک‌های خارجی برای برقراری ارتباط قرار دهند تا آمریکایی‌ها بهانه‌ای در این زمینه نداشته باشند، گفت: افشای اطلاعات بانکی یکی از الزامات بانکداری بین‌الملل است. هر بانکی در عرصه بین‌المللی فعالیت می‌کند باید اطلاعاتش را افشا کند.

وی ادامه داد: این اطلاعات مربوط به این است که سهامداران بانک‌ها چه کسانی هستند، ترکیب سهامداران چیست، سرمایه‌شان چقدر است، نسبت کفایت سرمایه، وضعیت مدیران، کیفیت مدیران چگونه است، نظام‌ کنترل‌های داخلی، کمیته ریسک، کمیته مبارزه با پولشویی و ... و تمام آنچه را که همه بانک‌ها برای ارتباط‌گیری با یکدیگر باید از آن اطلاع داشته باشند، باید اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی شود.

وی اضافه کرد: حتی افراد مسئول بانک را همراه با آدرس و شماره‌تلفن معرفی کنند. ترازنامه‌های مالی، اُدیت شدن و حسابرسی بانک‌ها، تائید حسابرسی توسط حسابرسان معتبر، نداشتن بندهای مشروط و جرائم تخلفاتی و ... که در عرصه بین‌المللی باید افشا شود، مد نظر است؛ زیرا قرار است یک بانک دیگر با شما شراکت کند.

مدیرعامل اسبق بانک‌های خصوصی و دولتی تصریح کرد: این شراکت شامل این می‌شود که بانک‌های دیگر نزد شما سپرده‌گذاری کنند و یا رابط کارگزاری داشته باشند. تمام اینها تجارت معامله و قرارداد است و هر طرف قرارداد حق دارد که بداند اعتبار طرفین و ریسکش چقدر است.

این تحلیلگر مسائل بانکی و اقتصادی افزود: همان‌گونه که بانک‌های ایرانی هم از بانک‌های خارجی برای برقراری ارتباط همین موارد را می‌خواهند، آنها نیز چنین مواردی را خواستار هستند. اگر بانک‌های ایرانی بخواهند در بانک‌های خارجی سپرده‌گذاری کنند قطعاً اطلاعات کاملی از آنها می‌خواهند تا چنین سپرده‌گذاری را انجام دهند و از این مطمئن شوند که بانک مربوطه ورشکست نمی‌شود و سپرده‌هایی که در آنها قرار می‌دهند، می‌تواند بازگردد و یا اینکه اگر ضمانتنامه‌ای توسط آنها به نفع ما صادر می‌شود، قادر هستند که به تعهداتشان عمل کنند.

وی خاطرنشان کرد: بخشی از این موارد در استانداردهای کمیته بال (یک، دو و سه) آمده و در همه دنیا و همه بانک‌های بین‌المللی اجرایی می‌شود و تمامی بانک‌ها الزام به رعایت آنها دارند؛ وگرنه هیچ‌ بانکی با آنها کار نمی‌کند.

حسینی هاشمی گفت: حال آمریکایی‌ها دیدند که طی هفت، هشت سال گذشته ایران در انزوای بانکی بوده است از سوی دیگر با تورم، رکود و کاهش قیمت نفت که بر اقتصاد تأثیرگذار بوده، مواجه شده است. در عین حال آنها از کسری بودجه ما اطلاع دارند، قطعاً سیستم‌ بانکی ما در حد انتظارات استانداردهای کمیته بال نیست و آنها با توجه به این شرایط، مطمئناً پیش‌شرط‌هایی را می‌گذارند و در کنار آن زمان را می‌کشند و می‌خرند.

وی اضافه کرد: از نظر کارشناسی هم تمام این مباحثی که توسط آنها مطرح می‌شود، قابل قبول است و هیچ‌کس نمی‌تواند ایراد کارشناسی از آن بگیرد ضمن اینکه باید توجه داشته باشیم که ممکن است اغراض و نیت‌هایی هم پشت آن باشد.