براساس اطلاعات سازمان توسعه تجارت، قرار است در تابستان سال جاری نیز هیات‌های تجاری خارجی از کشورهای مختلف به ایران بیایند.

مدیرکل دفتر سرمایه‌گذاری خارجی سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران با ارائه گزارش عملکردی در زمینه میزبانی از هیات‌های خارجی اعلام کرد: پس از اجرایی شدن برجام ما با دو موج ورود هیات‌های خارجی مواجه شدیم که در ماه‌های بهمن و اسفند سال 1394 و نیمه اول فروردین 1395وارد کشور شد که بیشتر ماهیت دولتی داشت. اگرچه کمیت و کیفیت هیات‌هایی که طی ماه‌های اخیر وارد ایران شده‌اند بی‌سابقه بوده است، اما انتظار انجام سرمایه‌گذاری از سوی این هیات‌ها که بیشتر برای آشنایی با وضعیت فعلی اقتصاد ایران به کشور می‌آمدند، وجود نداشت چرا که از سوی دیگر مقامات دولتی هم بیشتر به نیت بازسازی روابط سیاسی خود به ایران می‌آمدند، نه روابط اقتصادی. احمد جمالی معتقد است انتظار سرمایه‌گذاری از هیات‌هایی که از نیمه دوم فروردین ماه وارد کشور شدند را می‌توان داشت.

براساس این گزارش، به‌طور طبیعی تا زمانی که گشایش‌های سیاسی رخ ندهد، گشایش‌های اقتصادی هم حاصل نخواهد شد. واقعیت این است از کشوری که 10 سال روابط خود را با ایران قطع کرده نمی‌توان انتظار داشت که به محض ورود به ایران سرمایه‌گذاری کند؛ چراکه آنها اغلب در مرحله مطالعه بازار هستند.

البته نقطه قوت تمام این سفرها این است که شاهد انعقاد قراردادها، تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌نامه‌هایی در بخش‌های مختلف هستیم، اما یکی از انتقاداتی که در مورد ورود این هیات‌ها مطرح می‌شود این است که در انعقاد تفاهم‌نامه یا قرارداد با هیات‌های خارجی، دولتی‌ها پیشتاز هستند و بخش خصوصی همچنان نقش یا حضور چندانی ندارد. به‌طوری که به گفته کارشناسان اقتصادی تداوم این روند، به دولتی‌تر شدن اقتصاد می‌انجامد. البته نقطه قوت حضور این هیات در کشور این بوده که توافق‌نامه‌هایی به امضا رسیده که بخش زیادی از آنها به تعاملات اقتصادی ایران با این کشورها برمی‌گردد.

به گفته جمالی با گذشت چهار ماه پس از برجام و تا پایان سال گذشته، بیش از 100 طرح در هیات سرمایه‌گذاری مورد تایید و پذیرش قرار گرفته است، درحالی که طی سال‌های 1384 تا 1392 کمتر از 100 طرح سرمایه‌گذارى مصوب شده و تنها با هشت کشور موافقت‌نامه سرمایه‌گذاری خارجی امضا شده بود که «بروندی و کومور» جزو این کشورها بودند. مدیرکل دفتر سرمایه‌گذاری خارجی سازمان سرمایه‌گذاری همچنین معتقد است که در طول 61 سال گذشته، حدود 61 موافقت‌نامه با دیگر کشورها به امضا رسیده است، اما در سه تا چهار ماه اخیر، بیش از 10 موافقت‌نامه با کشورهای بزرگ و اقتصادهای توسعه‌یافته دنیا از جمله روسیه، فرانسه، ژاپن و اسلواکی منعقد شده است.

وی درباره عقد قراردادها نیز می‌گوید: برخلاف آنکه گفته می‌شود، تاکنون سرمایه‌ای وارد کشور نشده، حدود 7 میلیارد دلار رقم سرمایه‌گذاری مصوب بوده که 600 میلیون دلار آن در هیات دولت به تصویب رسید. طی دو ماه گذشته 200 میلیون دلار از این رقم وارد کشور شده و همچنین40 تا 50 درصد طرح‌های مصوب نیز اجرایی شده است. در طرح‌ها و موافقت‌نامه‌هایی هم که به امضا رسیده است، دولتی‌ها کمتر از بخش خصوصی نقش داشته‌اند. بر پایه این گزارش، بررسی‌ها نشان می‌دهد زمینه همکاری ایران با بیشتر این کشورها، در حوزه صنعت، معدن، گردشگری و انرژی بوده است. اما در این بین نمی‌توان امضای قرارداد تاریخی چابهار میان سه کشور ایران، هند و افغانستان را نادیده گرفت. قراردادی که حضور همزمان نخست‌وزیر هند و رئیس‌جمهوری افغانستان در تهران را ممکن کرد. از دیگر نکات مثبت سفر مقامات بلندپایه کشورهای خارجی در این مدت به ایران را می‌توان در استقبال بی‌نظیر بخش خصوصی همراه این هیات‌ها جست‌وجو کرد. نشست‌های مشترک با اتاق بازرگانی ایران و تعاملات گسترده میان بخش خصوصی ایران با میهمانان خارجی تهران از جمله نکاتی است که می‌تواند در بلند‌مدت نقش اساسی در افزایش حجم مبادلات تجاری کشور ایفا کند.

چه هیات‌هایی به ایران می‌آیند؟

این گزارش در ادامه نگاهی به سفر هیات‌های خارجی به تهران در ماه‌های آتی دارد. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود، در 3 ماهه تابستان سال‌جاری هیات‌های گوناگونی از 3 قاره آفریقا، اروپا و آسیا به منظور انجام مذاکرات در زمینه‌های مختلف اقتصادی، وارد کشور شوند. براساس این گزارش، آمادگی اولیه از سوی دفتر سازمان توسعه تجارت به وزارت امور خارجه برای پذیرش هیات‌های مختلفی از کشورهای آفریقایی از قبیل «کنگو»، «کینشازا»، «سنگال»، «کنیا»، «اوگاندا»، «گینه بیسائو»، «غنا»، «تانزانیا»، «نیجریه»، «کامرون»، «توگو»، «بنین»، «بروندی»، «آنگولا»، «زیمبابوه» و
«بورکینا فاسو» اعلام شده است. البته خبرها حاکی از این است که دعوت‌نامه رسمی نیز برای حضور وزیر تجارت و صنعت نیجریه ارسال شده است که احتمالا در راس هیاتی به همراه بخش خصوصی (حدودا به تعداد 10 نفر) به ایران سفر کند. ضمن اینکه در اردیبهشت 95، ایران پذیرای هیاتی بلند پایه‌ای از آفریقای‌جنوبی بود که در راس آن رئیس‌جمهوری کشور یاد شده قرار داشت و تعداد افراد هیات بخش خصوصی همراه وی، 67 نفر بود و تقریبا 30 نفر نیز از بخش دولتی رئیس‌جمهورشان را همراهی کردند.

برپایه این گزارش، یکی از هیات‌های اقتصادی - تجاری که از قاره اروپا قرار است در ماه‌های آتی وارد تهران شود، «کنفدراسیون صنایع اتریش» است. همچنین سفر هیات کمیسیون بازار داخلی اروپا به ریاست خانم «ایزا بتابین کوفسکا» به ایران نیز در دستور کار سازمان توسعه تجارت قرار دارد. از دیگر هیات‌های اروپایی که قرار است طی ماه‌های آینده به ایران بیاید، هیات تجاری بلژیک به سرپرستی «نخست‌وزیر فلاندر بلژیک» است. اما براساس این گزارش، از قاره آسیا قرار است تنها یک هیات از کشور «ویتنام» در ماه‌های آتی برای انجام مذاکرات اقتصادی وارد تهران شود.

فروردین، آغاز سفردیپلمات‌ها به ایران

بررسی‌ها از روند ورود هیات‌های خارجی که در سه ماه نخست امسال وارد تهران شدند، نشان می‌دهد وزیر امورخارجه استونی اولین مقام بلندپایه خارجی بوده که در سال 1395 پا به تهران گذاشته است. «مارینا کالجوراند» وزیر امور خارجه استونی، در این سفر بر آمادگی کشور خود برای همکاری در زمینه IT، امنیت فضای مجازی، همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز آکادمیک با ایران تاکید کرد. در سفر وزیر امور خارجه استونی به ایران چند توافق‌نامه در قالب تولید کیسه‌های پلاستیکی و چند لایه، انتقال فناوری نوین و ایجاد فعالیت‌های مشترک در بخش پتروشیمی به امضا رسید. البته مهم‌ترین نتیجه این مذاکرات را باید در تشکیل اتاق مشترک در بخش خصوصی دو کشور جست‌وجو کرد.

در 23 فروردین ماه شاهد حضور قزاق‌ها در تهران بودیم. اولین رئیس‌جمهور خارجی که در سال جدید وارد تهران شد، «نورسلطان نظربایف» بود. در این سفر 66 توافق‌نامه دوجانبه میان دو کشور به امضا رسید که بخش زیادی از تواقق‌نامه در بخش صنعتی کشور چون بخش فولاد و معدن صورت گرفت. هرچند که قزاق‌ها برای انتقال دانش استخراج نفت از ایران به این کشور تواقق‌نامه‌ای را به امضا رساندند اما تمایل آنها به سرمایه‌گذاری و توسعه بخش نفتی و انرژی ایران چندان مثبت ارزیابی نمی‌شود. دستاورد سفر رئیس‌جمهور قزاقستان به ایران امضای توافق‌نامه در بخش‌هایی چون کشاورزی، گردشگری، استخراج معادن، پزشکی، علم و فن بود. در روزهای پایانی فروردین ماه بود که شاهد حضور «ماتئو رنتسی»نخست‌وزیر ایتالیا با هیاتی 250 نفره به تهران بودیم. بخش گردشگری، انرژی، نفت و صنعت خودروسازی از جمله زمینه‌های مورد علاقه ایتالیایی‌ها برای بحث مشارکت و سرمایه‌گذاری در ایران بود.

حضور همزمان سه بانوی دیپلمات در تهران

اما 28 فروردین روز شلوغی برای تهران بود. «فدریکاموگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، «دلسی رودریگرز» وزیر امور خارجه ونزوئلا و «سوشما سوارج» وزیر امور خارجه هند؛ سه بانوی دیپلماتی بودند که همزمان به تهران سفر کردند. مهم‌ترین نتیجه سفر موگرینی به تهران را باید در توافق برای تشکیل دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا جست‌وجو کرد. البته اعلام حمایت از پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی نیز توسط نماینده اتحادیه اروپا خود برگی دیگر از موفقیت این سفر برای ایران تلقی می‌شود. وزیر امورخارجه ونزوئلا نیز در همین روز به تهران آمد و مهم‌ترین محور مذاکرات آنها در تهران تقاضا برای واردات داروی ایرانی بود. وزیر امور خارجه هند نیز یک هفته پس از سفر وزیر نفت این کشور به ایران، به تهران آمد تا مذاکرات از قالب انرژی بیرون بیاید و در بخش‌های دیگر اقتصادی نیز نمود پیدا کند.

آمادگی هند برای توسعه بندر چابهار و سرمایه‌گذاری 20 میلیارد دلاری این کشور در این بخش، تاکید بر خرید 350 هزار بشکه نفت ایران در هر روز و تمایل برای مشارکت در توسعه میدان فروزان از جمله محورهای این مذاکرات عنوان می‌شود. اواخر فروردین ماه بود که شاهد حضور صربستانی‌ها در تهران بودیم تا تاکید مجددی بر افزایش تعاملات اقتصادی به‌ویژه در بخش کشاورزی شود. البته اکنون سفارت ایران با دولت صربستان و سازمان هواپیمایی «ایرصربیا» رایزنی‌هایی را برای ایجاد و احیای خط مستقیم هوایی بین تهران و بلگراد شروع کردند. با برقراری این پرواز مستقیم قطعا همکاری‌های تجاری و اقتصادی بین دو کشور افزایش می‌یابد.

هیات‌هایی که اردیبهشت به ایران آمدند

در روزهای ابتدایی اردیبهشت، «جاکوب زوما» رئیس‌جمهور آفریقای‌جنوبی وارد تهران شد که بر افزایش تعاملات بانکی و انرژی با ایران اصرار داشت. از سر گرفتن خرید نفت از ایران و امضای قرارداد انتقال فناوری با پژوهشگاه صنعت نفت گواه تمایل این کشور به بخش انرژی کشور است. رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی همچنین از حضور شرکت‌های ایرانی در زمینه تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند آب، باد، خورشید و... در این کشور استقبال کرد. «نیکولا پوپوسکی» وزیر امور خارجه مقدونیه 6 اردیبهشت ماه برای اولین بار به تهران سفر کرد و در همان ابتدای ورود، درخواست خود مبنی بر افتتاح سفارتخانه این کشور در تهران را مطرح کرد.

«رائول سندیک» معاون رئیس‌جمهور اروگوئه نیز هفتم اردیبهشت به تهران سفر کرد تا روابط اقتصادی خود با ایران را گسترش دهد. هر چند این کشور در زمان تحریم‌ها نیز همواره در صورت تقاضای ایران همکاری اقتصادی خوبی با دولتمردان کشور داشت. در این سفر معاون رئیس‌جمهور اروگوئه خواستار افزایش روابط به ویژه در بخش بهداشت دام و روابط بانکی شد. رئیس مجلس سنای بلژیک 11 اردیبهشت به مدت 5 روز وارد تهران شد. «کریستین دوفرین» بیشتر به مذاکرات سیاسی و ایجاد ارتباط بیشتر میان دو کشور و در عین حال اتحادیه اروپا پرداخت. «عنیفه امان»، وزیر خارجه مالزی نیز چهاردهم اردیبهشت ماه به تهران سفر کرد و از تمایل برای ایجاد ارتباط بیشتر در بخش انرژی، بانک و گردشگری سخن گفت. وزیر امور خارجه ترکمنستان نیز در 18 اردیبهشت وارد تهران شد که تقویت مسیر ترانزیتی کریدور ریلی تهران - عشق آباد- آستانه و هدف‌گذاری برای افزایش ترانزیت ریلی بین دو کشور به 3 میلیون تن در سال از جمله مذاکرات صورت گرفته میان دو کشور محسوب می‌شود.

خانم «پاک کوئن های» رئیس‌جمهور کره‌جنوبی، نیز پس از 37 سال به ایران سفر کرد تا بر تحکیم روابط اقتصادی میان دو کشور بیفزاید. کره‌ای‌ها به تهران آمدند تا از همکاری بیشتر در بخش انرژی ایران بگویند. هر چندکه از سال 2012 کره‌جنوبی خرید نفت از ایران را متوقف کرد، اما در تعاملات انجام شده، قرار است فروش نفت ایران به این کشور از سر گرفته شود.

رئیس‌جمهوری کرواسی، دیگر بانوی سیاسی بود که 27 اردیبهشت به ایران سفر کرد. گردشگری و سرمایه‌گذاری در بخش انرژی از محورهای همکاری مشترکی بین ایران و کرواسی بود به‌طوری که به این نشست‌های مشترک، رنگ و بویی دیگر داد. به‌طور کل قرار گرفتن کرواسی در یک موقعیت ژئوپلیتیک خاص، می‌تواند به‌عنوان دروازه ورود انرژی ایران به اروپا عمل کند. بنابراین نقش تعیین‌کننده کرواسی در منطقه بالکان و نیز ایران در منطقه خاورمیانه بیش از هرعامل دیگری می‌تواند سرعت بخش افزایش سطح مناسبات این دو کشورباشد.

هیات‌هایی که خردادماه به ایران آمدند

دوم خرداد‌ «نارندرا مودی»، نخست‌وزیر هند وارد تهران شد و پس از آن در روز سوم خرداد «اشرف غنی احمدزی» رئیس‌جمهور افغانستان به ایران آمد تا یکی از بزرگترین قراردادهای تاریخی سه کشور را در تهران به امضا برسانند. در مراسم امضای موافقت‌نامه، تاسیس دالان حمل‌ونقل و گذر بین‌المللی، موسوم به توافق‌نامه چابهار، هندوستان از مسیری مطمئن به افغانستان، آسیای میانه و قفقاز پیوند داده می‌شود. به گفته کارشناسان، قرارداد راه‌اندازی کریدور سه‌جانبه چابهار می‌تواند مسیر منطقه را تغییر دهد و بنیان‌نهادن مسیر جدیدی در منطقه باشد. این کریدور همچنین می‌تواند موانع جریان اقتصادی در سراسر منطقه را از بین ببرد.

به‌طوری‌که امضای این قرارداد، واکنش عربستانی‌ها را در پی داشت و اقدام به ایجاد طرح‌های ضد ایرانی کردند. «لیناس لینکه ویچیوس»‏ وزیر امور خارجه لیتوانی، هشتم خرداد وارد ایران شد. این در حالی است که این کشور طی سال‌های گذشته هیچ‌گونه مبادلات تجاری با ایران نداشته؛ اما با این حال در سفر به تهران چند موافقت‌نامه میان ایران و لیتوانی در حوزه‌های حمل‌ونقل، صنعت، محیط‌زیست، فناوری اطلاعات، کشاورزی و گردشگری و بهداشت امضا شد. «پاولو کلیمکین» وزیرامور خارجه اوکراین نیز 9 خرداد وارد تهران شد و خواستار تشریح راه‌های ایجاد تسهیلات کنسولی آسان‌تر خواهان افزایش رایزنی بین مقامات کنسولی وزارت خارجه دو کشور برای یافتن راهکارهای جدید فراروی دو کشور شد.

آخرین دیپلمات خارجی که در این ماه به ایران سفر کرد، «ادوارد نعلبندیان» وزیر امور خارجه ارمنستان بود که در این سفر نیز پیش‌نویس قرارداد لغو روادید به امضا رسید. براساس این توافق‌نامه، اتباع دو کشور می‌توانند در بازه زمانی 180 روز به مدت حداکثر 90 روز در کشورهای ایران و ارمنستان بدون روادید حضور داشته باشند.