به نظر می‌رسد نشانه‌های مثبتی در فضای کل اقتصادی دیده می‌شود که در رشد نماگر بازار سهام در روز گذشته اثر گذار بوده است. کاهش 3 درصدی نرخ سود سپرده‌های بانکی، اخبار جدید در حوزه گشایش‌های بین‌المللی افزایش قیمت جهانی نفت و فلزات اساسی، رشد درآمدهای نفتی دولت و همچنین اصلاح قابل توجه قیمت سهم‌ها در چندماه اخیر از جمله مواردی است که امیدواری‌ها را به بهبود عملکرد بازار افزایش داده است. با این حال، بررسی‌ها حاکی از آن است که همچنان برخی نشانه‌های منفی می‌تواند رفتار کنونی بازار را تحت‌الشعاع قرار دهد. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که موج هیجانی در رفتار سهامداران همچنان احساس می‌شود و این موضوع می‌تواند بورس را در تعیین مسیر آینده خود بر سر دوراهی قرار دهد: مسیر اول یک رفتار منطقی برای روز‌های آتی بورس تهران است. این مسیر تحت تاثیر تطابق فضای اقتصادی مثبت کنونی و انتظار منطقی سهامداران، رشد متعادلی را برای بازار سهام رقم می‌زند. مسیر دوم اما، تکرار سیکل معیوب اخیر در بورس تهران است. این مسیر در نهایت همچون سیکل‌های رکود و رونق پی در پی اخیر، می‌تواند بار دیگر رکود‌های فرسایشی را پس از صعودهای پرشتاب برای بورس تهران رقم بزند.

خبرهای مثبت قابل توجه در فضای اقتصاد

از تحولات روز‌های اخیر که در روند بازار موثر بود، جدی شدن خبرهایی است که قبل‌تر و در زوایای دیگر نیز شنیده شده بود. کاهش غیر دستوری نرخ سود بانکی که از روز یکم تیرماه آغاز شد، از خبرهای خوب برای بازار سهام بود که انتظار انتشار آن از مدت‌ها قبل میان سرمایه‌گذاران جریان داشت. باید دقت کرد با وجود اینکه کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی بخش قابل توجهی از تقاضا‌ها را به سمت بازار بدهی و به تبع آن بازار سهام هدایت می‌کند، اما همچنان تعدادی از بانک‌ها در این مسیر قرار نگرفته‌اند و فرصت‌های دیگری نظیر اوراق مشارکت وجود دارد که تاثیر این خبر را در کوتاه‌مدت غیر‌ممکن می‌سازد. همچنین موضوع دیگری که می‌تواند بر تغییر رفتار بازار از ابتدای تابستان موثر باشد، رشد قیمت در بازار‌های جهانی طی روزهای اخیر است، در همین زمینه قیمت جهانی نفت بار دیگر از سطح 50 دلار پیشی گرفت و بازار کالاهای اساسی نیز با رشد آرام نسبت به قبل همراه بودند که می‌تواند دررشد گروه‌های مرتبط نظیر فلزات اساسی، شیمیایی موثر باشد. خبرهایی که در گروه خودرو نیز دریافت می‌شود، بیش از گذشته جنبه عملیاتی به خود گرفته است، در همین زمینه آغاز به‌کار رسمی شرکت مشترک ایران خودرو و پژو فرانسه با نام ایکاپ (IKAP) یکی از خبرهایی است که می‌تواند در بلند‌مدت‌ در مسیر صنعت خودرو ایران تحولات زیادی ایجاد کند.

چاشنی هیجان همچنان در بازار

نکته قابل توجه این است که این بار نیز مانند گذشته درج چنین خبرهایی به تشدید فضای هیجانی بازار کمک کرده و به خوبی در جریان معاملات بازار قابل مشاهده است.با اینکه بسیاری از سهامداران در دوران رونق و پس از آن در روزهای فرسایشی چوب چنین هیجان‌هایی را خورده‌اند، اما به نظر می‌رسد این رفتار همچنان چیرگی قابل‌توجهی بر رفتار معاملاتی سهامداران دارد. با این حال به نظر می‌رسد آنچه بازار در شرایط کنونی با آن مواجه است، موجی از گرایش‌های کوتاه‌مدت، هراس و کاهش اطمینان از روند بورس تهران است. در شرایطی که ریزش چشمگیر قیمت‌ها از نقطه اوج خود، سطوح جذابی را نزد فعالان تالار شیشه‌ای قرار داده است و همچنین مولفه‌های کلان اقتصادی اثر‌گذار بر بورس نیز بهبود چشمگیری را تجربه کرده‌اند، با این همه احتمال تکرار سیکل‌های معیوب اخیر نیز همچنان در بازار وجود دارد.

دو سناریوی پیش روی سهام

در این حالت بازار با دو سناریو برای روزهای آتی مواجه می‌شود.فرضیه اول تکرار رفتار چندماه گذشته است که خروج از یک رونق هیجانی و ورود به روند فرسایشی و رکودی را به همراه دارد. همان‌طور که شاهد بودیم بورس تهران پس از حدود چهار ماه رونق که عمده آن براساس لیدر محوری برخی گروه‌ها و هیجانات زیاد رخ داد در مسیری قرار گرفت که به نزول بیش از 9 درصد در سه ماه ابتدایی سال تبدیل شد. دومین سناریو رشد معتدل و آغشته به فضای تحلیلی است که تحقق این روند مستلزم تطابق سطح انتظار سهامداران و فضای مثبت کنونی است. با این حال یکی از عواملی که می‌تواند بر اجرای این سناریو تاثیر داشته باشد کاهش سطح هیجانات در بازار است.

بیش واکنشی به اخبار

در همین زمینه سعید اسلامی بیدگلی، عضو هیات مدیره شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی در خصوص هیجانات در رفتار سهامداران می‌گوید. جو هیجانی حاکم میان بازیگران بازار شرایطی را به وجود آورده که واکنش‌ها در برابر خبرهای مثبت و منفی بیش از حد طبیعی است. وی همچنین در ادامه گفت: این احتمال وجود دارد که خبر کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی منجر به آوردن پول‌های جدید نشود، اما در این بین پول‌هایی وجود دارد که با توجه به ارزندگی قیمت سهم‌ها آمادگی ورود به بازار را دارد که نباید از آنها غافل شد. اسلامی درخصوص رشد روز گذشته بازار می‌گوید: رشد دسته‌جمعی گروه‌های بورسی به خوبی نشان از آن دارد که بازار همچنان توام با هیجان حرکت می‌کند و این می‌تواند روند روزهای آینده را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین پایداری این رشد اگر وابسته به هیجانات باشد، دوام چندانی نداشته و بار دیگر بازار را به دوران افت برمی‌گرداند.

میرایی موج شتابزدگی

شروع تابستان برای بورس تهران با سبز پوشی در نماگر شاخص کل همراه بود.بورس تهران که فصل بهار را در خزان معاملات (زیان 9/5 درصدی) به پایان رساند، در دو روز ابتدایی تیر با رشد همراه بود. نماگر این بازار روز گذشته با رشد 845 واحدی بار دیگر به سطح 73هزار واحدی بازگشت. بررسی‌ها نشان می‌دهد جهش روز گذشته بزرگترین رشد از تاریخ 30 فروردین در بازار سهام کشور است. شاخص کل هم‌وزن (با اثرگذاری یکسان نمادها) نیز با رشد 1/5 درصدی مواجه شد. از طرفی شاخص کل فرابورس ایران نیز با رشد 1/8 درصدی به سطح 777/4 رسید. رشد دسته‌جمعی نماگر‌‌های بازدهی بورس و فرابورس به حرکت دسته‌جمعی قیمت سهام در مسیر صعودی اشاره دارد.

خوش‌بینی به وجود آمده درخصوص کاهش نرخ سود بانکی و تعدیل نسبت قیمت به درآمد انتظاری در بازار سهام در مقایسه با بازار پول از جمله موارد ایجاد خوش‌بینی در بازار سهام بود. این عامل کلان در کنار عوامل دیگری مانند تلاش برای بهبود ساختار مالی بانک‌ها و همچنین افزایش نشانه‌ها از گشایش‌های بین‌المللی در بخش‌های مختلف اقتصاد از دیگر موارد ایجاد تحرکات مثبت در بورس تهران به شمار می‌رود. در این میان، تقویت درآمد دولت با رشد قیمت نفت در بازار جهانی در کنار افزایش مقدار صادرات نفت کشورمان پس از رفع تحریم‌های بین‌المللی از مواردی هستند که می‌تواند موجب تقویت نقش دولت در خروج از وضعیت رکودی شود. گرچه این عوامل خوش‌بینی به حمایت از قیمت سهام آمده‌اند اما همچنان وجود هیجان در بازار تا حدودی نگران‌کننده است. در این خصوص، رشدهای دسته جمعی نمادهای معاملاتی و تشکیل صف‌های خرید به خصوص در گروه پرتلاطم خودرویی به ادامه فضای هیجانی حاکم بر بازار اشاره دارد. شاخص صنعت خودرو دیروز رشد 4/3 درصدی را به ثبت رساند و در رده سوم جدول بازدهی صنایع شاخص قرار گرفت. بیشتر نمادهای زیرمجموعه این گروه پس از نزول شدید در هفته‌های اخیر، دیروز را با صف خرید به پایان رساندند.

مشارکت هیجانی در سمت خرید بار دیگر این گروه را در صدر جدول بیشترین حجم و ارزش معاملات روزانه قرار داد. آنچه از بررسی روند تاریخی شاخص کل بورس و همچنین صنایع ملموس است، پس از پایان دوره رشدهای هیجانی (‌سه ماه پایانی سال گذشته)، بازار با افت نسبی حجم و ارزش معاملات مواجه می‌شود (بهار سال جاری). در این شرایط هیجان بار دیگر در گروه‌های مستعد آشکار می‌شود و رشدهای پرشتابی را برای سهام رقم می‌زند(معاملات روز گذشته را می‌توان آغازی بر این رشد‌های پرشتاب پس از رکودهای اخیر دانست).در این میان نکته قابل توجه کم شدن دامنه رشد قیمت سهام است. به هرترتیب روند تاریخی بورس به این موضوع اشاره دارد که در صورتی که این رشدهای هیجانی قیمت سهام در کوتاه‌مدت با عوامل بنیادی حمایت نشوند در ادامه با ریزش‌های سنگین‌تری مواجه می‌شوند. این هیجان مطابق با شرایط رکودی خرداد می‌تواند در مسیر نزولی باعث شکستن کف‌های قدرتمند قیمت سهام شود. به هرترتیب در شرایط کنونی فضای هیجانی در جریان معاملات مشاهده می‌شود. اگر این موج هیجانی با خود‌نمایی عوامل بنیادی به تدریج از بازار حذف شود، عوامل بنیادی مزبور می‌تواند از قیمت سهام حمایت کند. اما در صورت مشاهده نشدن عوامل حمایتی در بازار، این موج هیجانی در نهایت به ریزش قیمت‌ها ختم خواهد شد. در این میان، پایین بودن حجم و ارزش معاملات روز گذشته نسبت به دوران رونق معاملات سهام نیز احتمال خروج سریع از دوران رکودی را کاهش می‌دهد.

بر این اساس به نظر می‌رسد به تدریج از شدت رشد سهام کاسته شده و بازگشت آرامش نسبی را در بازار شاهد باشیم. گرچه عامل قدرتمندی مانند کاهش نرخ بازدهی در بازارهای کم‌ریسک‌تر می‌تواند توجه را به بازار سهام جلب کند، اما همچنان انتظار برای بهبود سودآوری شرکت‌ها و انعکاس آن در صورت‌های مالی وجود دارد. روز گذشته از 37 صنعت بورسی تنها 7 صنعت با افت شاخص مواجه شدند. گروه سایر معادن با رشد 4/4 درصدی بیشترین رشد روزانه شاخص را در میان سایر صنایع به ثبت رساند. محصولات فلزی با رشد 4/09 درصدی به مسیر صعودی خود از ابتدای سال ادامه داد (شاخص این گروه رشد بیش از 28 درصدی را از ابتدای سال به ثبت رسانده است). رشد قیمت جهانی نفت و همچنین رشد اندک سایر گروه‌های کالایی نیز در صنایع وابسته منعکس شد. در این خصوص، گروه پالایشی در روز گذشته با امیدواری به بهبود حاشیه سود این شرکت‌ها با رشد قیمت نفت با رشد 2 درصدی مواجه شد. نمادهای گروه فلزات اساسی نیز به‌طور عمده با صف خرید معاملات دیروز را به پایان رساندند. پس از افت 6/9 درصدی شاخص این گروه از ابتدای سال، نمادهای زیر‌مجموعه این گروه همگام با فضای مثبت بازار در مسیر صعودی قرار گرفتند. از سوی دیگر، محصولات چوبی با افت 4/5 درصدی بیشترین افت را در میان سایر صنایع بورسی به ثبت رساندند.