قرار داشتن در معرض آسیب های جسمی و هر آنچه که به توانانی افراد ارتباط دارد در دوران اشتغال موضوعی است که از نظر قانونگذاران دورنمانده و برای جبران حداقل بخشی از خسارت هایی که افراد فعال در مشاغل سخت و زیان آور مانند معدن کاران، پرستاران و خبرنگاران متحمل می شوند، راهکاری ارائه داده اند.

کاهش سابقه فعالیت قانونی از 30 سال به 20 تا 25 سال طبق ضوابطی از جمله حمایت هایی است که در کشور به منظور جلوگیری از افزایش مسائل شاغلان در گروه سخت و زیان آور پیش بینی شده است.

با اینکه مشاغل سخت و زیان آور همیشه وجود داشته اما در برخی سال ها اجرای آن با کندی و یا توقف همراه بوده و یا اینکه در چندین مرحله تغییراتی در نحوه محاسبه سنوات و بیمه افراد شاغل در گروه سخت و زیان آور اعمال شد.

امکان بازنشستگی 20 یا 25 ساله

طبق آخرین پیش بینی های صورت گرفته از سال گذشته، افرادی که در مشاغل سخت و زیان آور فعالیت دارند می توانند با داشتن 20 سال سابقه پرداخت بیمه به صورت مستمر و یا 25 سال سابقه غیرمستمر بازنشسته شوند و از مزایایی مشابه بیمه گذاران 30 ساله برخوردار شوند.

البته برای اینکه بتوان از این امتیاز قانونی برخوردار شد باید افراد درخواست مشاغل خود را به بیمه ارائه کنند که پس از آن طی مراحلی برخی بررسی ها نسبت به ادعای افراد صورت می گیرد و در صورت تایید نهایی، آنها می توانند از مزایای بیمه مشاغل سخت و زیان آور برخوردار شوند.

آسیب های شایعی مانند کاهش شنوایی، آسیب های جسمی و حرکتی، کاهش بینایی، ایجاد مشکلات تنفسی، قلبی، عصبی و مسائلی از این دست که ممکن است حتی چند سال بعد از بازنشستگی نیز در افراد بروز کند؛ از مواردی است که در مشاغل سخت و زیان آور مورد توجه قرار دارد.

شایع‌ترین بیماری‌های شغلی

همچنین آسیب های اسکلتی - عضلانی بر حسب نوع کار، بیماری های تنفسی مانند آسم، بیماری های پوستی در اثر تماس با مواد شیمیایی و صنعتی؛ از دیگر مسائلی است که معمولا برای مردان شاغل ایجاد می شود.

به دلیل ماندن مران در محل های کار در ساعات بیشتری از روز؛ این مسائل در بخش مردان از اهمیت بیشتری برخوردار است هرچند به همان نسبت می تواند برای زنان شاغل نیز مسائلی را ایجاد کند.

پس از مطرح شدن لزوم بازنگری و اصلاح برخی بخش های مربوط به مشاغل سخت و زیان آور در سال 89، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد ستاد ویژه ای را برای این منظور تشکیل خواهد داد.

به صورت کلی رفع برخی موانع برای مشمولان مشاغل سخت و زیان آور از جمله میزان مرخصی ها و غیبت های فرد در دوران اشتغال؛ از مواردی یاد می شود که تا چندی پیش باعث جلوگیری از دستیابی بسیاری از شاغلان در گروه سخت و زیان آور شده بود.

حداکثر غیبت در 20 سال؛ 200 روز

پیش از انجام برخی اصلاحات در قانون مشاغل سخت و زیان آور، در صورتی که افراد در طول دوران 20 ساله خدمت خود غیبت های غیرموجه بیشتر از 10 روز در هر سال داشتند از گروه مشمولان خارج می شدند اما تلاش هایی صورت گرفت برای اینکه افراد بتوانند در مجموع برای 20 سال اگر 200 روز غیبت شناور داشته باشند، مشمول بازنشستگی شوند.

به عبارتی، قبل از این برای هر سال فقط 10 روز غیبت غیرموجه می توانست محاسبه شود و در مجموع 200 روز برای 20 سال که پس از اصلاح، همان شرایط باقی ماند اما محاسبه 200 روز به صورت شناور درآمد و به عنوان نمونه فردی با دارا بودن غیبت های مختلف در طول 20 سال و در صورت رعایت سقف 200 روز می تواند مشمول بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور شود.

به صورت کلی، کمردرد شایع ترین علت از کارافتادگی در افراد زیر 45 سال و شایع ترین علت شکایت غرامتی کارگران و دومین علت غیبت از کار است. مشکلات پوستی یکی دیگر از شایع ترین بیماری های ناشی از شغل به ویژه در مردان است که 35 درصد مجموع بیماری های مرتبط با شغل را بیماری های پوستی تشکیل می دهند.

کمردرد، بیماری‎های پوستی و سرطان

مردانی که با اشعه اتیلن اکسید و فلزانی مانند سرب در تماس هستند در معرض تهدید بیماری های سیستم تولید مثل قرار دارند و به علاوه احتمال بروز انواع سرطان مانند سرطان ریه در مردان به علت مواجهه با آزبست بیشتر است. همچنین سیگار کشیدن، میزان شیوع سرطان مثانه در مردان را 5 برابر زنان کرده است.

27 مهرماه سال 90 قانونی از سوی رئیس جمهور ابلاغ شد که در قالب آن سابقه بیمه مشاغل سخت و زیان آور به ازای هر سال 1.5 سال محاسبه می شود. در مشاغل سخت و زیان ‌آور صرفنظر از داشتن سابقه توالی 20 ساله یا تناوب 25 ساله؛ سابقه افراد به ازاء هر سال معادل 1.5 سال اشتغال محاسبه خواهد شد.

در قانون پیشین آمده بود به شرطی 1 سال اشتغال بیمه ‌شده در مشاغل سخت و زیان ‌آور معادل 1.5سال محاسبه می‌شود که توالی و تناوب اشتغال بیمه ‌شده در مشاغل سخت و زیان‌ آور به‌ ترتیب 20 و 25 سال تمام باشد و این در حالی است که در قانون جدید افرادی که تقاضای مستمری بازنشستگی می کنند، نیازی به سابقه مذکور ندارند.

ابلاغیه رئیس جمهور

علی اکبر عیوضی، نماینده سابق کارگران در شورای عالی حفاظت فنی در گفتگو با مهر با اعلام اینکه پس از انجام اصلاحات جدید در قانون مشاغل سخت و زیان اور، هم اکنون پرونده های زیادی به تقاضای افراد برای استفاده از مزایای مشاغل سخت و زیان آور تشکیل شده است، گفت: در کانون های استانی، پرونده های زیادی از سوی متقاضیان در حال بررسی است.

این مقام مسئول کارگری کشور با اعلام اینکه برآوردها نشان می دهد که حداقل 1 میلیون کارگر و مشمول قانون کار شاغل در بنگاه ها بتوانند از مزایای قانون مشاغل سخت و زیان آور برخوردار شوند، اظهار داشت: پس از اعلام سال گذشته، گروه های فراوانی برای برخورداری از قانون، درخواست داده اند.

عیوضی با اعلام اینکه با وجود افزایش چشمگیر درخواست ها برای استفاده از قانون مشاغل سخت و زیان آور، تامین اجتماعی برخی سخت گیری ها را در مورد تایید نهایی مشمولان انجام می دهد، گفت: در هر صورت به دلیل داشتن بارمالی طرح، تامین اجتماعی باید در این زمینه بررسی های دقیقی را انجام دهد.

احتمال تشکیل 1 میلیون پرونده

نماینده سابق کارگران در شورای عالی حفاظت فنی، اظهار داشت: در گذشته و قبل از اصلاح قانون در سال گذشته، مشاغل بسیار زیادی وجود داشت که نمی توانستند از مزایای آن برخوردار شوند که با انجام برخی تغییرات، این امکان فراهم شده است. البته استفساریه مجلس در مورد تسهیل برخی شرایط استفاده از قانون نیز کمک قابل توجهی در این زمینه بود.

وی خاطر نشان کرد: در گذشته اعتراضات و اختلاف نظرهای فراوانی در این خصوص به وجود می آمد اما به دلیل شفاف تر شدن قانون، می توان گفت میزان اختلافات کارگران و کارفرمایان در اینباره کاهش یافته است.

این مقام مسئول کارگری، این مطلب را نیز افزود که کمیته های مسئول رسیدگی به درخواست ها و پرونده های مشاغل سخت و زیان آور هم اکنون بررسی های مناسبی را در این بخش انجام می دهند و تعداد متقاضیان نیز بسیار افزایش یافته است.