این روزها که بازار درگیر تغییرات نرخ پوند به دلیل خروج انگلیس از اتحادیه اروپا است و تمام توجهات جهانی تغییرات نرخ ارز به این موضوع اختصاص یافته، در بازار داخلی بانک مرکزی به سرعت نرخ ارز دلار را افزایش داده و روند جهشی قیمت بانکی دلار را شدت بخشیده است.

به نظر می رسد که بانک مرکزی قصد دارد از این فرصت استفاده کرده و قیمت ارز دلار را تا آنجا که امکان دارد افزایش دهد و نرخ آن را به نرخ بازار آزاد نزدیک کند و بدین طریق مقدمات یکسان سازی نرخ ارز را که طی دو سال گذشته وعده آن داده شده است را در نیمه اول امسال اجرایی کند، به ویژه اینکه نرخ تورم هم به عنوان یکی از الزامات و پیش شرط های بانک مرکزی به کمتر از ۱۰ درصد رسیده و تک رقمی شده است.

بازار آماده ارز تک نرخی شد

بر این اساس بانک مرکزی نرخ دلار را برای عرضه در مرکز مبادلات ارزی روز گذشته به ۳ هزار و ۷۰ تومان رساند و به این ترتیب قیمت دلار بانکی به بالاترین حد خود طی سالهای اخیر رسیده است. این در حالی است که نرخ دولتی دلار که هر روز توسط بانک مرکزی اعلام می شود و به اصطلاح مبنای قیمت‌های مختلف ارز در بازار داخلی است، قرار می‌گیرد، روز شنبه هفته جاری ۳ هزار و ۶۴ تومان بوده است.

در عین حال نرخ ارز دلار در ابتدای تیرماه جاری ۳ هزار و ۵۵ تومان، ابتدای خردادماه ۳ هزار و ۳۷ تومان، ابتدای اردیبهشت ماه ۳ هزار و ۲۹ تومان و ابتدای سال جاری یعنی اول فروردین ماه ۳ هزار و ۲۴ تومان بوده است، که بر این اساس قیمت ارز دلار دولتی از ابتدای سال تاکنون روندی صعودی را طی کرده و این حرکت به سرعت بوده است؛ به طوریکه در این مدت نرخ آن ۴۶ تومان افزایش یافته است.

شاید این نرخ در ظاهر چندان افزایشی نداشته باشد، اما تاثیر بسزایی در قیمت ارزها در بازار آزاد و سایر اقلام، وضعیت تجارت، صادرات و واردات و سایر فعالیت‌های اقتصادی دارد و به اصطلاح بر اساس گفته فعالان بازار این قیمت ارز است که نرخ همه چیز را مشخص می‌کند.

قیمت‌ها در بازار آزاد و مرکز مبادلات ارزی

در عین حال قیمت دلار روز گذشته به شدت در بازار بالا کشید به طوریکه از نرخ ۳۵۱۲ تومان روز چهارشنبه به نرخ ۳۵۴۲ تومان در روز پنج شنبه گذشته رسید؛ علاوه بر آن نرخ دلار طی این هفته روند صعودی در بازار آزاد و داخلی در پیش گرفت به طوری که از نرخ ۳۴۶۷ تومان روز شنبه هفته جاری به نرخ ۳۵۴۲ تومان در روز گذشته رسید به این ترتیب قیمت ارز دلار در بازار آزاد در هفته جاری ۷۴ تومان افزایش داشته است.

نرخ دلار در بازار آزاد روز شنبه هفته جاری۳ هزار و ۴۶۸ تومان، روز یک شنبه ۳ هزار و ۴۹۳ تومان، روز سه شنبه ۳۵۰۰ تومان، روز چهارشنبه ۳ هزار و ۵۱۲ تومان و روز پنج شنبه ۳ هزار و ۵۴۲ تومان توسط صرافان و فعالان بازار ارز اعلام شد. همچنین اختلاف نرخ دلار آزاد و دولتی روز گذشته به ۴۷۲ تومان رسید.

ناگفته نماند که بازار ارز در این هفته، وضعیت پر تلاطمی را طی کرد، به طوری که افزایش قیمت دلار در بازار داخلی بر خلاف حرکت و جهت ارز دلار در بازارهای جهانی بود، زیرا دراین هفته قیمت ارز دلار در بازارهای جهانی روندی نزولی را طی کرد. در عین حال نرخ دلار آزاد در حالی در بازار روند افزایشی را طی می کند که روند صعودی ارزش برابری آن در مقابل دیگر ارزهای معتبر دنیا از روز سه شنبه هفته جاری متوقف شده است.

فعالان بازار ارز چه می‌گویند

برخی از فعالان بازار ارز یکی از دلایل اصلی افزایش قیمت ارز دلار را در بازار ناشی از کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی و حرکت پول‌ها و سرمایه‌ها به سمت بازار ارز مطرح می‌کنند و می‌گویند که همین امر به افزایش قیمت دلار دامن زده است. البته آنها همچنین می گویند که افزایش قیمت دلار بانکی هم در افزایش قیمت در بازار آزاد ارز تاثیرگذار بوده است و بازار به نوعی خود را برای تک نرخی شدن ارز آماده می‌کند.

براساس وعده مسئولان بانک مرکزی و مشاهداتی که از افزایش قیمت ارزها به ویژه ارزهای اصلی توسط بانک مرکزی صورت می‌گیرد، مشخص است که این بانک خود را برای اجرای برنامه ارز تک نرخی آماده می‌کند. به هر حال نقدینگی جدیدی وارد بازار شده است و هر آن امکان تاثیری گذاری بیشتر بر بازار ارز به ویژه قیمت دلار و همچنین بازار سکه و طلا را وجود دارد.

یکی از دستور کارهای مهم بانک مرکزی از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم، تک نرخی کردن ارز است که با گذشت حدود سه سال از عمر دولت هنوز بانک مرکزی موفق به اجرای این برنامه نشده است در حالی که وعده تک نرخی کردن ارز بارها و از سوی مسئولان بانک مرکزی مطرح شده و هر بار هم به زمان دیگری موکول شده است اما این بار قرار بود که تا پایان امسال نهایی شود.

بازار آخرین ماه‌های انتظار را سپری می‌کند

بازار آخرین ماه‌های انتظار را سپری می کند و طبق وعده سیف رئیس کل بانک مرکزی، شش ماه پس از اجرایی شدن برجام، یکسان سازی نرخ ارز کلید خواهد خورد که البته زمان این وعده پیش از آن چندین بار از سوی مسئولان تغییر کرده بود. به طوریکه زمان اجرای آن در سال ۹۳ وعده داده شده بود که بعدا به سال ۹۴ و پس از آن به نیمه دوم سال ۹۵ کشیده شد.

از سوی دیگر سیف شرط این اقدام را «برقراری ارتباطات بانکی بین‌المللی کافی و امکان مانور بانک مرکزی نسبت به جابه‌جایی منابع ارزی» عنوان کرده بود که البته هنوز گشایش‌های چندانی در این زمینه مشاهده نشده است.

اکبر کمیجانی قائم مقام سیف نیز پیش از این در پاسخ به سئوال  در مورد برنامه بانک مرکزی برای یکسان‌سازی نرخ ارز (ارز تک نرخی) گفته بود: بانک مرکزی با استفاده از تجربه موفق ارز تک‌نرخی در سال ۸۱ در فرآیند یکسان‌سازی نرخ ارز، مسیری که طی می‌کند، همان مسیر آزموده شده گذشته است.

وی افزوده بود: در حال حاضر با یک نرخ ارز مبادله‌ای مواجه هستیم ولی از مدت‌ها پیش این نرخ ارز مبادله‌ای با مدیریت و هدایت بانک مرکزی در جریان است و با تعدیل‌های روزانه یا هفتگی، آرام آرام تغییر می‌کند و امیدواریم با این اقدامات در جریان، بسترسازی برای یکسان‌سازی نرخ ارز فراهم شود.

قائم مقام بانک مرکزی گفته بود: قرار نیست شوک و جهشی در نرخ ارز ایجاد شود و تجربه یکسان‌سازی سال ۸۱ به ما آموخته برای اینکه هزینه‌های ناشی از گذر به نرخ ارز واحد و به نرخ ارز بازار و ارزی که با مکانیزم بازار عمل می‌کند را داشته باشیم، باید راه‌ها و بسترهای آن فراهم شود که اقداماتی در این زمینه در جریان است.

با این وجود، بازار ارز در حال حاضر گرفتار ارز چند نرخی است، از نرخ ارز مبادله ای گرفته تا نرخ صرافی ها و بازار آزاد. اما با برنامه ای که بانک مرکزی در پیش گرفته به نظر می رسد که برنامه این بانک بانک نزدیک کردن و هدایت نرخ ارز دولتی به سمت بازار آزاد بدون توجه به نرخ ارز در بودجه است، گرچه نرخ بازار آزاد هم همچنان در حال افزایش است و سعی دارد که فاصله قیمتی خود را با ارز دولتی حفظ کند و با افزایش نرخ دلار دولتی، نرخ ارز در بازار آزاد هم بالا می رود.

کاهش نرخ سود، نرخ دلار را بالا برد؟

صرافان در این باره می‌گویند که اگر بانک مرکزی بخواهد به راحتی می‌تواند با ریختن ارز دلار در بازار قیمت دلار آزاد را متوقف کند و مانع از افزایش بیشتر نرخ آزاد آن شود تا نرخ دولتی را به این نرخ برساند و اگر بخواهد که چنین حرکتی را انجام دهد، احتمالا زمان آن نزدیک به اجرای برنامه یکسان سازی نرخ ارز خواهد بود.

اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری در آخرین روزهای سال ۹۲ در همایشی به صراحت اعلام کرد که قطعاً در سال آینده (سال ۹۳) نظام تک نرخی شدن ارز در کشور اجرا خواهد شد.

براساس قانون برنامه پنجم توسعه نظام ارزی کشور باید شناور مدیریت شده باشد و نرخ ارز با توجه به حفظ دامنه رقابت پذیری در تجارت خارجی و با ملاحظه تورم داخلی و جهانی و همچنین شرایط اقتصاد کلان از جمله تعیین حد مطلوبی از ذخایر خارجی تعیین شود.