سال قبل که در خبری از ورود محدود اسکناس‌های تقلبی 10 هزار تومانی به بازار خبر داد و از مسئولان بانک مرکزی خواست مانع هدررفت پول مردم و سوداگری کلاهبرداران شود انتظار می‌رفت که ساکنان برج میرداماد علی الخصوص دبیر کل محترم آقای سیف، تدبیری برای جلوگیری از ترویج اسکناس‌های تقلبی بیاندیشند.

هر چند دبیر کل محترم وجود هر گونه اسکناس جعلی را از اساس تکذیب کرد ولی رئیس کل بانک مرکزی در همان زمان با درایت بیشتری به موضوع واکنش نشان داد و بجای تکذیب عجولانه اعلام کرد موضوع را بررسی می‌کند.

مسئولیت حوزه اسکناس در بانک مرکزی با محمود احمدی دبیر کل بانک است، اما به نظر می‌رسد وی چندان در این حوزه موفق نبوده حداقل عدم موفقت وی در ترویج اسکناس‌های تقلبی به وضوح دیده می‌شود. چراکه بعد از هشدار به افزایش اسکناس 10 هزار تومانی تقلبی در بازار با گذشت چند ماه از انتشار اولین خبر، حکایت از ورود ایران چک‌های تقلبی به بازار دارد.

ترویج ایران چک تقلبی درحالی در بازار روی داده که هنوز مدت زیادی از رونمایی چک پول‌های آبی رنگ 50 هزار تومانی بانک مرکزی نگذشته است. این چک پول‌ها همزمان با ولادت امام رضا (ع) با حضور رئیس جمهور و رئیس کل بانک مرکزی در پاستور رونمایی شده بود. اما مردمی که این روزها گرفتار ایران چک‌های 50 هزار تومانی تقلبی شده‌اند می‌گویند که این چک پول‌ها را از بانک گرفته‌اند. برخی دیگر از وجود آنها در بین پول‌های خودپرداز می‌گویند.

البته این مصادیق منکر دست به دست شدن چک پول و اسکناس‌های تقلبی در خرید و فروش‌های مردم در سطح بازار نمی‌شود. چراکه همچنان فروشنده‌هایی هستند که نمونه ایران چک و اسکناس‌های تقلبی را مقابل صندوق خود قرار داده‌اند تا دیگر گرفتار این پول‌های تقلبی یا به قول بانک مرکزی «کپی‌های رنگی» نشوند.

کپی رنگی اصطلاحی است که یکی از مدیران اسکناسی بانک مرکزی در پاسخ به سوال خبرنگار مبنی براینکه علت افزایش اسکناس‌های 10 هزار تومانی تقلبی در سطح جامعه چیست؟ بکار برد. امیرشکری هنگام پاسخ به این سوال خبرنگار با زیرکی اینطور جواب می‌دهد که تاکنون با هیچ مورد جعل اسکناس که در آن ویژگی‌های امنیتی اسکناس شبیه سازی شده باشد، برخورد نکرده‌ایم. کپی رنگی از اسکناس که در دست مردم به عنوان اسکناس جعلی شناخته می‌شود، جعل محسوب نمی‌شود.

شکری با بیان اینکه از دید بانک مرکزی جعل به معنای شبیه سازی ویژگی‌های امنیتی اسکناس است، گفت: تاکنون موردی دیده نشده که در آن ویژگی‌های امنیتی اسکناس در آن جعل شده باشد. وی همچنین در پاسخ به سؤال دیگر مبنی براینکه چرا کپی‌های رنگی اسکناس در کشور وجود دارد؟ گفت: دلیل این امر را می‌توان در زیاد بودن دستگاه‌های کپی رنگی در کشور دانست که به وفور یافت می‌شود.

شکری در همین ارتباط افزود: بانک مرکزی در بخش عرضه تمام تلاش خود را به کار می‌برد تا وجوه ممیزه قابل تشخیص برای اصل بودن اسکناس قرار دهد و در بخش تقاضا هم مردم باید دقت لازم را به خرج داده و وجوه ممیزه را شناسایی کنند تا بتوانند اسکناس اصل را از جعل تشخیص دهند.

البته مردم هم با وجود اطلاع رسانی بانک مرکزی در زمینه‌های ضرایب امنیتی اسکناس و ایران چک این اطمینان را دارند که این اسکناس‌ها با توجه به این ضرایب امنیتی امکان جعل ندارند. هر چند از دید بانک مرکزی جعل با تقلبی یا کپی رنگی فرق دارد و اگر از این بانک همین الان سوال شود که چرا ایران چک 50 هزار تومانی جعلی در بازار وجود دارد می‌گوید جعل نداریم! منظور از نداشتن جعل این است که بانک مرکزی منکر وجود پول تقلبی در بازار نمی‌شود ولی برای این بانک جعل مفهوم ندارد و کلمه کاربردی در این خصوص در برج میرداماد کپی رنگی است.

ولی برای مردمی که پولشان را باخته‌اند بازی با کلمات چندان کارساز نیست و فرقی نمی‌کند که بانک مرکزی تأکید کند اسکناس جعلی نداریم! پول‌های موجود کپی رنگی است! چراکه برای مردم مهم است که نهاد ناظر بازار پولی نباید فضا را برای تشدید کلاهبرداری فراهم کند. بدتر آنکه این پول‌ها در شعب بانکی هم بین مردم رد و بدل می‌شود.

همانطور که در بالا هم اشاره شد در ماه‌های اخیر برخی مردم با اسکناس‌های 10هزار تومانی تقلبی و ایران چک‌های 50 هزار تومانی آبی رنگ و ایران چک 100 هزار تومانی جعلی مواجه شده‌اند؛ این نوع اسکناس با ترفندهای مختلف در بازار افزایش یافته و متأسفانه موجب هدررفت پول برخی از مردم شده است.

افزایش اسکناس‌ها و ایران چک‌های جعلی تنها به شهر تهران مربوط نمی‌شود چراکه در سایر شهرها نیز گزارش‌هایی رسیده که بیانگر افزایش رد و بدل شدن این نوع اسکناس است. گزارش‌های رسیده به خبرنگار ما حکایت از آن دارد که بسیاری از فروشنده‌ها دیگر به‌راحتی اسکناس نقد را از مشتری دریافت نمی‌کنند و بعد از بررسی‌های دقیق حاضر به پذیرش اسکناس می‌شوند.

برخی از فروشگاه‌ها نمونه اسکناس 10هزار تومانی، ایران چک 50 و 100 هزار تومانی تقلبی را مقابل صندوق فروشگاه خود نصب کرده‌اند که هنگام دریافت پول نقد بعد از مطابقت با نمونه جعلی و اطمینان از اصلی بودن آن، پول را از مشتری دریافت کنند. در همین ارتباط تصویر یکی از فروشگاه‌های تهران را مشاهده می‌کنید که سه نمونه از اسکناس و ایران چک جعلی را مقابل صندوق خود قرار داده تا دیگر فریب نخورد.

فروشنده این فروشگاه به خبرنگار ما می‌گوید: لابه لای پول‌هایی که از مردم در شب عید گرفتیم متاسفانه چند مورد پول تقلبی هم وجود داشت. وی می‌گوید بخاطر دریافت این وجوه چند صد هزار تومان جریمه شده تا دیگر مراقب باشد فریب نخورد.

اما برخی دیگر از فروشنده‌ها نیز از روی بی‌اطلاعی هنگام بازگرداندن مابقی پول به مشتری به آنها اسکناس جعلی نیز می‌دهند؛ یکی از شهروندانی که در جریان سفر به یکی از شهرهای جنوبی کشور هنگام خرید اسکناس جعلی دریافت کرده است، می‌گوید: بعد از اینکه کالای مورد نظرم را از فروشگاه دریافت کردم، فروشنده به بنده 5 عدد اسکناس 10هزار تومانی داد که هنگام ارائه همین اسکناس‌ها به فروشنده دیگری متوجه شدم که سه اسکناس 10هزار تومانی موجود در آنها تقلبی بوده است.

در هیاهوی افزایش اسکناس و ایران چک‌های تقلبی در بازار آنهم در سکوت بانک مرکزی، فضا برای کاسبی برخی افراد نیز فراهم شده تا جایی که این روزها به اجناس فروشگاه‌های لوازم التحریر دستگاه تشخیص اسکناس نیز اضافه شده است.

فروشنده یکی از لوازم التحریرهای خیابان فردوسی در باره بازار خرید این دستگاه‌ها می‌گوید: زمانی که اسکناس تقلبی در بازار زیاد شد بسیاری از مغازه دارها دنبال خرید دستگاهی برای تشخیص اسکناس تقلبی و اصلی هستند. این دستگاه از طریق اشعه ماورای بنفش به تشخیص اسکناس کمک می‌کند.

در ادامه تصویر دستگاه تشخیص اسکناس که این روزها در بازار به وفور یافت می‌شود را مشاهده می‌کنید؛

 از میان اسکناس‌های تقلبی که این روزها نارضایتی مردم را تشدید کرده، می‌توان به ایران چک‌های 50 و 100 هزار تومانی آبی رنگ اشاره کرد. بالاخره این چک پول‌ها از نظر ریالی ارزش بالاتری هم دارند و مردمی که گرفتار این وجوه شوند پول کمی را از دست نداده‌اند! جالب است که ایران چک 50 تومانی تقلبی آبی رنگ، از نظر سایز هم از ایران چک‌های اصلی بزرگ‌تر است. آرم‌های بکار رفته در این چک پول نیز تفاوت فاحشی بین اصل و تقلبی دارد.

از ویژگی‌های بارز ایران چک 50 هزار تومانی آبی این است که روی آن، نقش گنبد و گلدسته حرم امام رضا (ع) بکاررفته و نمای پشت آن سقاخانه است که در صحن انقلاب حرم امام هشتم قرار دارد. همچنین در رو و پشت این ایران چک، نماد خورشیدی درج شده که یک پرنده به سوی آن در حال پرواز است. که البته یکی از تفاوت‌های فاحش ایران چک اصلی و تقلبی 50 هزار تومانی در همین پرنده‌ای است که در بالا اشاره شد.

ولی طبق اعلام بانک مرکزی، ویژگی‌های امنیتی متعددی در ایران چک 50 هزار تومانی جدید وجود دارد به طوری که کاغذ آن بازتاب نور ماوراء بنفش را منعکس نمی‌کند و در سطح کاغذ از الیاف فلورسنتی نامرئی استفاده شده که زیر نور ماوراء بنفش در چهار رنگ قابل مشاهده است.

همچنین دو نوع نخ امنیتی در آن وجود دارد ؛ نخ امنیتی پنهان که عبارت I.R.IRAN روی آن درج شده و درون کاغذ قرار گرفته و نخ امنیتی پنجره‌ای که از نوع هولوگرافیکی با ریزنوشته است و به گونه ای درون کاغذ قرار گرفته که قسمتی از آن نمایان و قسمتی دیگر در بطن کاغذ مخفی بوده و با قرار دادن ایران چک از رو در مقابل نور تمام نخ نمایان می‌شود.

در ادامه تصویر دو نمونه اصلی و تقلبی ایران چک 50 هزار تومانی را مشاهده می‌کنید، تصویر اول ایران چک اصلی و تصویر دوم که سوراخ هم است، ایران چک تقلبی می‌باشد که اتفاقا مهر بانکی هم دارد.

 ایران چک 100 هزار تومانی تقلبی هم که در ادامه تصویر آنرا مشاهده می‌کنید در قیاس با ایران چک اصلی تفاوت‌های فاحشی دارد که از جمله آن محل قرار گرفتن نخ پول، جنس کاغذ، تصاویر مخفی و سایر ضرایب امنیتی بانک مرکزی است. ابعاد ایران چک 100 هزار تومانی همانند ایران چک 500 هزار تومانی 160 در 75 میلی متر است که رنگ قالب آن آبی تشکیل می‌دهد. در ایران چک اصلی، نقش فردوسی در خمیره کاغذ بوده و عدد یک میلیون به صورت روشن زیر تصویر فردوسی قابل مشاهده است. وقتی که ایران چک مقابل نور قرار گیرد از هر دو طرف باید تصویر شفافی از فردوسی دیده شده همچنین عدد یک میلیون نیز به وضوح قابل رویت باشد.

نخ امینی به صورت پنهان تقریبا در وسط ایران چک کار شده است که در وهله اول بدون نور قابل دیدن نیست اما اگر مقابل نور قرار گیرد متوجه خواهیم شد که چیزی به طور خط وار و با عرض حدود یک میلیمتر حرکت کرده است. روی این نخ نیز نوشته «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» تعبیه شده است. اگر ایران چک در مقابل نور ماورا بنفش قرار گیرد نخ میانی آن به رنگ‌های مختلف تبدیل خواهد شد.

نوشته 100 و ایران چک در قسمتی که حالت مستطیل شکل داشته و نوشته بانک مرکزی نیز در آن تعبیه شده قابل ملاحظه است این در حالی است که وقتی در حالت عادی ایران چک را در مقابل خود قرار می‌دهیم فقط نوشته بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را می‌بینیم اما با تغییر زاویه عدد 100 و ایران چک نیز درست به موازات عبارت بانک مرکزی دیده می‌شود. اگر این اسکناس مقابل خود قرار دهیم در سمت چپ آن به صورت عرضی و روی لبه طرحی ناقص از نوشته یک میلیون مشاهده می‌شود که در مقابل نور تصویر پشت و جلو دقیقا یکدیگر را همپوشانی کرده و عدد یک میلیون قابل رویت می‌شود.

مسئولان بانک مرکزی معتقدند هیچ سیستم چاپی حتی با بالاترین تکنولوژی چاپ تجاری و یا آخرین مدل دستگاه‌های کپی وجود ندارند که بتوانند این دو تصویر ناقص پشت و رو را دقیقا روی یکدیگر تنظیم کند. بنابراین اگر فردی ایران چک را مقابل نور قرار داد و تصویر ناقص رو را با تصویر پشت دقیقا همپوشانی ندید و حتی اگر اختلاف دهم میلیمتر نسبت به یکدیگر ملاحظه کرد می‌تواند مبنا را بر جعلی بودن آن بگذارد.

در ادامه تصویر اسکناس 10 هزار تومانی تقلبی را مشاهده می‌کنید که اتفاقا سال قبل هم، نمونه آن منتشر شده بود و در اختیار بانک مرکزی هم قرار داد.

این اسکناس جعلی، فاقد تصویر دوم و پنهان حضرت امام خمینی(ره)، نخ امنیتی پنهان بانک مرکزی و عبارت مخفی 10000 ریال است و با کمی دقت از سوی مردم قابل شناسایی است.