اتفاقاتی مانند آتش‌سوزی‌، درگیری‌های نظامی در نقاط نفت‌خیز، تغییر ارزش دلار و نرخ بهره و ... اتفاقاتی هستند که به مثابه قرص مسکنی برای بازار عمل می‌کنند اما به محض از میان رفتن اثر آنها مشکل اصلی مازاد عرضه مجددا هویدا می‌شود.

قیمت جهانی نفت در روزهای اخیر مجددا افت کرده و این‌ بار سرنخ این قضیه در پالایشگاه‌ها یافت شده است. پالایشگاه‌هایی که مازاد عرضه نفت در سال‌های اخیر را فرآوری کرده و به مازاد عرضه محصولات پالایشی و سوخت تبدیل کرده‌اند و شرایطی را به وجود آورده‌اند که با وجود فصل تابستان و اوج حمل و نقل جاده‌یی و تقاضا برای بنزین، قیمت این فرآورده‌ نفتی افت کند. در این میان پایگاه خبری اویل پرایس نیز در گزارشی نوشته که در سال 2019 تولید نفت از میدان‌های فراساحلی به اوج خود خواهد رسید. شرکت مشاور انرژی داگلاس وست وود فهرستی از 15پروژه حوزه فراساحل که در این افزایش تولید نقش خواهند داشت را تهیه کرده است. لایه‌نفتی پارس جنوبی در کنار 2پروژه در برزیل و مکزیک، به عنوان مهم‌ترین پروژه‌ها در این زمینه معرفی شده‌اند. مقامات ایران پیش از این وعده داده بودند تولید نفت از لایه نفتی پارس جنوبی در نیمه دوم سال 95 آغاز شود.

به نقل از وال‌استریت‌ژورنال مازاد عرضه سوخت پالایشگاه‌ها سبب شد که روز سه‌شنبه قیمت نفت به پایین‌ترین سطح خود در دو ماه اخیر برسد. در این روز قیمت نفت WTI برای تحویل در ماه آگوست با 1,3درصد کاهش معادل 59سنت به سطح 44دلار و 65سنت در هر بشکه رسید که پایین‌ترین قیمت از نهمین روز ماه مه ‌است. قیمت نفت برنت نیز با 0,6 درصد کاهش معادل 30سنت به سطح 46دلار و 66سنت در هر بشکه رسید. روز گذشته قیمت نفت اندکی بهبود داشت و نفت WTI و برنت به ترتیب 44دلار و 76سنت و 46دلار و 76سنت در هر بشکه معامله شدند.

تحلیل‌گران معتقدند مازاد عرضه‌یی که در سال‌های 2014 و 2015 منجر به سقوط قیمت نفت شده‌بود توسط پالایشگاه‌ها به مازاد عرضه بنزین و دیگر سوخت‌ها تبدیل شده است. قیمت بنزین بطور معمول در فصل تابستان و افزایش‌ مسافرت‌ها و جابه‌جایی‌ها افزایش می‌یابد. با این وجود تقاضای بالا برای مسافرت‌های جاده‌یی نیز نتوانسته‌ بر مازاد عرضه بنزین غلبه کند و جلوی کاهش قیمت نفت را بگیرد. برخی از فعالان بازار نیز هشدار می‌دهند که این امکان وجود دارد که قیمت بنزین در پایان تابستان و با افت تقاضا کاهش پیدا کند و این مساله منجر به کاهش بیشتر قیمت نفت می‌شود.

شرکت گات‌من انرژی در یادداشتی وضعیت بازار انرژی را اینگونه تشریح می‌کند: «مازاد عرضه جهانی کماکان یک نگرانی بزرگ است و بازار کماکان در این شرایط باقی خواهد ماند. ممکن است در فصل پاییز و آغاز فصل تعمیرات و نگهداری، پالایشگاه‌ها خرید خود از نفت خام را کاهش دهند». پیش‌بینی وال‌استریت‌ژورنال از گزارش هفتگی بعدی اداره انرژی امریکا این است که در هفته منتهی به 15 جولای، حجم ذخایر امریکا حدود 1میلیون و هفتصد‌ هزار بشکه و حجم ذخایر بنزین 100هزار بشکه کاهش یافته‌باشد و از سوی دیگر حجم ذخایر سوخت‌های تقطیری شامل گازوییل حدود 700هزار بشکه افزایش یابد.

اداره انرژی امریکا روز دوشنبه اعلام کرد که تولید نفت در هفت منطقه کلیدی تولید نفت شیل امریکا در ماه آگوست حدود 99هزار بشکه در روز نسبت به ماه جولای کاهش خواهد یافت. فیل فلین تحلیل‌گر «پرایس فیوچرز گروپ» معتقد است: «کاملا مشخص است که تولید نفت امریکا به سقف خود رسیده و در آینده به روند نزولی خود ادامه خواهد داد». برخی از تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که کاهش تولید نفت امریکا می‌تواند با افزایش تولید نفت در دیگر مناطق دنیا پوشش داده‌شود. اولیور جاکوب تحلیل‌گر گروه «پتروماتریکس» در یادداشتی به وال‌استریت‌ژورنال اظهار کرد که بازگشت ایران به عنوان یکی از دانه‌درشت‌های صادرات نفت اندک‌اندک در حال فشار آوردن به قیمت نفت در بازار است. همچنین به گزارش «تعادل» به نقل از رویترز، وزیر انرژی روسیه از افزایش مازاد عرضه خبر داد که سبب نا امیدی الکساندر نواک از ایجاد هماهنگی بین تولیدکنندگان بزرگ نفتی برای کنترل عرضه نفت و قیمت‌ها شده است.

او در مصاحبه‌یی با رویترز اظهار کرد که روسیه هماهنگی‌ای با اوپک ندارد و عرضه نفت روسیه 542 تا 544 میلیون تن در سال جاری افزایش داشته، که بیش از 30 سال گذشته است. کارستین فریتچ، تحلیل‌گر بازار کومیتس بانک گفت: این مساله به معنای ادامه تجارت بدون جهت دهی است. ما در بازار نفت به شفافیت بیشتر سردمداران نیاز داریم. اگر اداره اطلاعات انرژی امریکا افت ذخایر پیش‌بینی‌ شده را تایید کند، این نهمین هفته متوالی خواهد بود که ذخایر نفت امریکا سقوط می‌کند.

اولیور ژاکوب، تحلیل‌گر پتروماتریکس معتقد است: «ما انتظار داریم که این روند تا فردا و جمعه ادامه‌دار باشد مگر اینکه گزارش هفتگی EIA حاوی تغییرات بزرگ در ذخایر نفت باشد». موسسه امریکن پترولیوم در روز سه شنبه گزارش داد در هفته گذشته ذخایر نفتی به 2.3 میلیون بشکه کاهش پیدا کرد که مقداری بیشتر از 2.1 میلیون بشکه پیش بینی شده رویترز بود. API هم گزارش داد که سوخت سبک که شامل گازوییل می‌شود به 484000بشکه رسیده همچنین نشان‌دهنده تولید غیر قابل انتظار 805000 بشکه‌یی بنزین است.

نفت پارس‌جنوبی؛ یک چالش جدید

بازار نفت و گاز مدت‌هاست که درگیر چالش پیش‌بینی قیمت در سال‌های آینده‌ است و نظرات مختلفی در این زمینه عنوان می‌شود. عده‌یی معتقدند که نفت در اثر مازاد عرضه مجددا در حال بازگشت به سطح 20دلاری است و عده‌یی دیگر ادعا می‌کنند که نفت در مسیر صحیح خود برای رسیدن به سطح 80دلاری قرار دارد. مطابق معمول، چیزی که احتمالا به واقعیت خواهد پیوست جایی در بین این دو نظریه است. به گزارش «تعادل» به نقل از «اویل پرایس» شرکت مشاوره انرژی داگلاس وست‌وود پیش‌بینی می‌کند که قیمت نفت تا سال2019 در محدوده قیمت‌های فعلی باقی خواهد ماند. علت تاکید داگلاس وست‌وود بر سال2019 این است که این شرکت معتقد است که در این سال تولید نفت از پروژه‌های فراساحلی به اوج خود خواهد رسید. تحلیل‌گران این شرکت لیستی از 15پروژه فراساحلی در مقیاس بزرگ را تهیه کرده‌اند که سه پروژه مهم آن شامل تولید نفت از میدان‌های پارس‌جنوبی ایران، میدان لولا (Lula) در برزیل و میدان سیمین سوس (Tsimin Xux) در مکزیک است. پیش‌بینی می‌شود که این سه میدان در سال2017 در مجموع یک‌میلیون و 617هزار بشکه در روز تولید کنند. این در حالی است که براساس پیش‌بینی EIA مصرف نفت در سال آینده 1میلیون و 500هزار بشکه در روز افزایش پیدا خواهد کرد و به سطح 96میلیون و 780هزار بشکه در روز می‌رسد. درحالی که تخمین‌ها برای تولید نفت حدود 96میلیون و 790هزار بشکه در روز است.

موضوع تولید نفت از میدان پارس‌جنوبی در حالی‌ مطرح می‌شود که عمده تمرکز بر این میدان حول تولید گاز است و کمتر کسی به لایه‌های نفتی این میدان می‌پردازد. خصوصا اینکه پیش‌بینی شرکت داگلاس‌وست‌وود حاکی از تولید بیش از یک میلیون و 600هزار بشکه نفت از سه میدان نفتی فراساحلی ذکر شده است. البته پیش از این صحبت‌هایی از سوی علیرضا ضیغمی مجری طرح مستقل لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی انجام شده‌بود که به نوعی موید پیش‌بینی داگلاس‌ وست‌وود است. به گزارش «تعادل» به نقل از روابط عمومی وزارت نفت، ضیغمی پیش‌بینی کرده‌بود که با تکمیل فاز نخست پروژه لایه نفتی پارس‌جنوبی تا اواخر سال95 بین 20 تا 35هزار بشکه نفت از این میدان برداشت شود.

ضیغمی با اشاره به انجام عملیات لرزه‌نگاری، زمین‌شناسی و مهندسی نفت تصریح کرد: «با توجه به بارگیری روسازه (سکوی) فرآورشی و انتقال آن به خلیج فارس می‌توانیم دکل حفاری را نیز برای انجام امور تکمیلی چاه‌هایی که پیش‌تر حفاری شده است، منتقل کنیم. با توجه به بارگیری روسازه (سکوی) فرآورشی و انتقال آن به خلیج فارس می‌توانیم دکل حفاری را نیز برای انجام امور تکمیلی چاه‌هایی که پیش‌تر حفاری شده است، منتقل کنیم. مجری طرح مستقل لایه‌های نفتی پارس جنوبی ادامه داد: باتوجه به روند موجود، پیش بینی می‌کنیم از اواخر سال٩٥ با تکمیل تاسیسات فرآیندی و فرآورشی، بهره‌برداری از چاه‌های لایه نفتی پارس جنوبی آغاز شده و برداشت نفت از آن صورت بگیرد.

طرح‌ توسعه‌ و بهره‌برداری‌ از لایه‌های‌ نفتی‌ میدان‌ گازی‌ پارس‌ جنوبی‌ که‌ مشترک‌ با کشور همسایه است، بهره‌برداری‌ از نفت‌ این‌ میدان‌ در دو فاز‌ صورت‌ می‌گیرد که در حال حاضر توسعه فاز یک در دست اقدام است. در مرحله‌ نخست این‌ طرح‌، پیش‌بینی‌ می‌شود روزانه ٣٥هزار بشکه نفت تولید شود که پس‌ از اجرای‌ این مرحله‌ و بررسی‌ رفتار میدان‌، در صورت‌ اقتصادی‌ بودن‌، مرحله‌ دوم‌ توسعه‌ میدان‌ نیز اجرا می‌شود.

براساس برآوردهای اولیه نفت درجای لایه نفتی پارس جنوبی حدود هفت میلیارد بشکه تخمین زده شده است. در عین حال تحلیل‌گران داگلاس‌ وست‌وود به این نکته نیز اشاره می‌کنند که بسیاری از پروژه‌های فراساحلی پیش از این لغو شده‌اند. اما نکته در این است که اثرات لغو این پروژه‌ها روی تولید کل تا پیش از 2019 احساس نخواهند شد. اما مشکلی که شرکت‌های اکتشاف و توسعه در آینده باید با آن دست و پنجه نرم کنند افزایش تولید بعد از اخراج 350هزار نیروی کار و کاهش شدید سرمایه‌گذاری‌ها خواهد بود. علاوه بر این باید مشکل تجهیزات تولید نفت که برای سالیان طولانی استفاده‌نشده باقی می‌مانند نیز توجه کرد که ممکن است صنعت نفت و گاز را با بحران دیگری مواجه کند.

به نظر می‌رسد راهی برای برون‌رفت از این چرخه معیوب وجود ندارد. شرکت‌های E&P به 2 دلیل به پروژه‌های نفت فراساحل فعلی خود احتیاج دارند، «نرخ‌های جدید نسبت ذخیره جایگزینی (RRR) » و «قوانین جدید حفاری دریایی»، این دو دلیل را تشکیل می‌دهند. RRR  این پروژه‌ها به لطف کاهش قیمت جهانی نفت خام برای شرکت‌های بزرگ‌ نفتی به کمترین حد در چند سال گذشته رسیده است. در واقع این نرخ برای پروژه‌های نفتی در سال گذشته، در پایین‌ترین سطح پس از سال1952 قرار داشت. این چالشی بسیار مهم و اساسی تلقی می‌شود چراکه نفت و گاز در نهایت منابعی تجدید ناپذیر به حساب می‌آیند. از سوی دیگر، آیین‌نامه‌های جدید از سوی دولت امریکا پروژه‌های جدید حفاری فراساحل را گران‌تر کرده است. این آیین‌نامه که در ماه آوریل ابلاغ شده و به تازگی به روز رسانی شده، ریسک‌های این نوع فعالیت را به سوی حفاران تحمیل کرده است.

در نتیجه این اتفاقات تولید‌کنندگان نفت فراساحل با افزایش هزینه‌های تولید نفت و گاز و همچنین کمبود نیروی کار در سال‌های آینده مواجه خواهند بود. در چنین وضعیتی، تنها دلیل معقول برای فعالیت این دسته از تولیدکنندگان برداشت هر چه بیشتر از دارایی‌هاست. حرص و ولع طولانی مدت در بازار از مهم‌ترین عواقب این اتفاق خواهد بود.