یکی از افتخارات بانک مرکزی طی سال‌های اخیر به اصطلاح ثبات بازار ارز بود و این بانک در این سال‌ها همواره تلاش می‌کرد که کمترین تنشی در این بازار ایجاد شود تا بلکه نرخ ها چندان دچار تغییر نشوند و بازار به وضعیت فعلی خود همچنان ادامه دهد. البته در نقطه مقابل آن برخی‌ها معتقدند که این بانک مرکزی است که نرخ ارز را تعیین می‌کند و سیاست‌های این بانک تعیین کننده نرخ‌ها در بازارهای چندگانه ارزی کشور است.

در حال حاضر، بانک مرکزی خود را برای یکسان سازی نرخ ارز و به عقیده برخی‌ها آزادسازی نرخ ارز آماده می‌کند. «نرخ ارز تا پایان سال یکسان سازی خواهد شد»، این وعده‌ای است که رئیس کل بانک مرکزی طی سال جاری چندین بار آن را اعلام کرده و برای اجرای آن وعده داده است. حال وی از ابلاغ دستورالعمل و ضوابط اجرایی خرید و فروش ارز توسط بانک‌ها بر اساس ارز آزاد در هفته آینده خبر داده و می‌گوید که این اقدام مهم، گامی در جهت تحقق پیش نیازهای یکسان سازی نرخ ارز محسوب می‌شود.

رئیس کل بانک مرکزی افزود: بر اساس این دستورالعمل، بانک‌ها مجاز می شوند ارز آزاد مشتری را تحویل گرفته و نسبت به خرید و فروش آن اقدام کنند. همچنین صادرکنندگان می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را به بانک بفروشند و یا سپرده گذاری کنند.

یکسان سازی نرخ ارز کلید خورد

این برنامه بانک مرکزی در شرایطی اجرا می‌شود که نگرانی‌ها از افزایش نرخ ارز در بازار دوباره اوج گرفته و خبر آغاز ورود دوباره بانک‌ها در بازار ارز، نگرانی‌هایی را نسبت به افزایش نرخ آن در بازار ایجاد کرده است.

در حال حاضر تمامی بانک‌های کشور در برخی از بخش‌های ارزی نظیر خرید و فروش و تبدیل ارزهای معتبر دنیا و ارزهای عرضه شده در بازار بین بانکی توسط بانک مرکزی با نرخ‌های تعیین شده طبق بخشنامه‌های بانک مرکزی فعال هستند، اما مجاز به خرید و فروش ارز در بازار آزاد نیستند.

البته هم اکنون دست بانک‌ها برای بسیاری از فعالیت‌های ارزی باز است و آنها از فروش ارز مسافرتی تا سپرده گیری سرمایه گذاری ارزی، انتقال موجودی ارزی، سوئیفت، حواله ارزی، ضمانت نامه، اعتبارات اسنادی، فاینانس و ریفاینانس و تسهیلات دهی ارزی را انجام می‌دهند.

چند سال پیش بانک‌ها فعالیت های گسترده تری در بخش ارزی کشور داشتند، اما پس از اینکه قیمت ارز دچار تلاطم‌ها و نوسانات بزرگی در بازار شد، بانک مرکزی وقت محدودیت‌هایی را برای بانک‌ها، صرافی‌ها و کلا نحوه فعالیت های ارزی در بازار بانکی و آزاد ایجاد کرد و بدین ترتیب دست بانک‌ها برای فعالیت‌های ارزی بسته شد. اما حال بانک مرکزی برای اجرای برنامه ارز تک نرخی قصد دارد که دوباره میدان عمل و جولان به بانک‌ها بدهد و آنها را در بازار خرید و فروش ارز وارد کند.

ابلاغیه ویژه ارزی برای بانک‌ها

در سال‌های ۹۰ و ۹۱ بازار ارزی کشور هر آن با اتفاق جدیدی مواجه می‌شد و بانک مرکزی برای رصد بازار ارز اقدامات گسترده‌ای را صورت داد و برای بدست گرفتن بازار ارز، محدودیت‌هایی را اعمال کرد، اما گویا در شرایط فعلی که بازار با قیمت ارز یکسانی مواجه خواهد شد، بانک هم وارد بازی ارزی می‌شوند و در خرید وفروش ارز آزاد دخالت خواهند کرد. 

اما برخی از کارشناسان اقتصادی می‌گویند که هر اقدامی در بازار آزاد باید حساب شده و دقیق باشد، زیرا در شرایط فعلی که بازار خود را برای اجرای برنامه ارز تک نرخی آماده می‌کند، هر اقدام نسنجیده و بدون برنامه و یا شتاب زده می تواند قیمت ها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و باعث شود که دوباره سرمایه‌های سرگردان و پول‌ها وارد بازرا ارز شوند و برنامه بانک مرکزی را با تاخیر مواجه کنند و یا خدشه ای به آن وارد نمایند و باعث چند نرخی شدن دوباره قیمت‌ها در بازار ارز شده و یا اینکه رح مذکور را با شکست مواجه کنند.

آنها می گویند که برای آزادسازی نرخ ارز گرچه لازم است که تمام محدودیت ها برداشته شود و نرخ ها در بازار تعیین شود، اما تجربه نشان داده هرگاه بانک‌ها برای اجرای برنامه ای دست بکار می شوند، تبعاتی هم به دلیل منافعی که آنها همواره به آن می اندیشند، به همراه دارد و این بار هم ممکن است که حتی انتشار این اخبار بازار ارز کشور را تکان دهد و آرامش بازار ارز کشور را پیش از اجرای ارز تک نرخی برهم بریزد.