گرچه از ابتدای سال جاری تا حدودی قیمت‌ها تعدیل شده‌اند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد همچنان انتظارات از رشد سودآوری شرکت‌های سهامی بالا است. نسبت قیمت به درآمد (P/E) که به نوعی بیانگر انتظارات سهامداران از سودآوری آینده است، برای متوسط کل بازار حدود 7 مرتبه است. این در حالی است که بررسی نسبت مزبور برای 321 نماد بورسی نشان می‌دهد نسبت P/E در 206 نماد بالاتر از میانگین کل بازار است. در واقع، هرچند در بخش مهمی از شرکت‌های بزرگ نسبت مزبور پایین است؛ اما در تعداد زیادی از نمادها، رشد قیمت‌ها (صورت کسر) سریع‌تر از رشد سودآوری (مخرج کسر) بوده است. موضوعی که تاکید می‌کند سهامداران همچنان نسبت به آینده سودآوری شرکت‌ها و بهبود فضای اقتصادی امیدوارند. به‌عبارت دقیق‌تر، خریدارانی که در قیمت‌های کنونی وارد این سهام شده‌اند امیدوارند در آینده، رشد سودآوری شرکت‌های موجود در سبد سرمایه‌گذاری‌شان موجب تعدیل نسبت P/E شود، بنابراین سهامداران باید برای خرید دید بلندمدت داشته و از خریدهای هیجانی جلوگیری کنند تا به‌تدریج نسبت مزبور متناسب با انتظارات تعدیل شود.

با نگاهی به وضعیت 321 نماد حاضر در تابلوی معاملات بورس از منظر نسبت متوسط قیمت بر در‌آمد (P/E) می‌توان دریافت در حال حاضر این نسبت در 206 نماد معاملاتی، بالای 7 (متوسط P/E بازار در شرایط کنونی نیز معادل 7 است) است. موضوعی که حکایت از افزایش انتظارات سهامداران به دنبال خوش‌بینی‌های موجود در بازار سهام دارد. انتظاراتی که موجب شده سهامداران امید بیشتری نسبت به رشد سودآوری شرکت‌هایشان داشته باشند. نکته قابل توجه این است که در این میان لزوما توجهی به کیفیت سودهای کسب شده وجود ندارد به‌طوری که در بسیاری موارد افزایش سودآوری عمدتا از طریق فعالیت‌های غیرعملیاتی همچون فروش دارایی‌ها و سود حاصل از سرمایه‌گذاری و سایر فعالیت‌های غیرعملیاتی به‌دست آمده است. نسبت قیمت به درآمد (P/E) یکی از متغیرهای مهم و تاثیرگذار بر قیمت‌گذاری سهام شرکت‌های فعال بازار سهام به شمار می‌رود که بیانگر بازده مورد انتظار از خرید سهام شرکت است. این نسبت که به‌عنوان حلقه واصله میان قیمت و سود هر سهم به شمار می‌رود، یکی از متغیرهایی است که همواره مورد توجه سهامداران قرار دارد. به عبارتی دیگر یکی از پربسامدترین اشتباهاتی که سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای مرتکب می‌شوند، خرید سهام صرفا به اتکای P/E بالا یا پایین است. این در حالی است که ارزشیابی سهام تنها با تکیه بر شاخص‌های ساده‌ای همانند P/E ساده‌انگارانه و نادرست است چرا که تحلیلگران و کارشناسان بازار سهام تحلیل‌های متفاوتی از افزایش یا کاهش این نسبت ارائه می‌کنند. برخی بر این اعتقادند که هر چه نسبت قیمت به درآمد سهام شرکت بیشتر باشد، بازده مورد انتظار از خرید سهام آن کمتر خواهد بود و نمی‌توان انتظار کسب سود از سرمایه‌گذاری‌های خود داشته باشند و برخی نظری عکس دارند.

بر این اساس هر چند محاسبه P/E بسیار ساده است اما تفسیر آن عملا دشوار به‌نظر می‌رسد به‌طوری که در شرایطی این نسبت بسیار گویا و در زمان‌های دیگر کاملا بی‌معنا جلوه می‌کند. این در حالی است که غالب سرمایه‌گذاران این اصطلاح را نادرست به کار می‌گیرند و در تصمیماتشان بیش از حد لازم به آن وزن می‌دهند. به لحاظ نظری، P/E یک سهم به ما می‌گوید که سرمایه‌گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت پرداخت کنند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز گفته می‌شود. به عبارت دیگر اگر P/E یک سهم ۲۰ باشد به این معنی است که سرمایه‌گذاران حاضرند ۲۰ ریال برای هر ریال از سود این سهم (که شرکت تولید می‌کند) بپردازند. با این وجود باید توجه داشت نمی‌توان P/E های دو شرکت کاملا متفاوت را مقایسه کرد.

با بررسی ارزش بازاری و نسبت قیمت به درآمد 321 شرکت موجود در بورس تهران در آخرین روز معاملاتی تیرماه 95 می‌توان این‌گونه استنباط کرد که در حال حاضر و پس از انتشار قسمتی از گزارش‌های سه ماهه شرکت‌ها، از میان ۳۶ صنعت فعال در بورس نسبت پی بر ‌ای 14 صنعت با کاهش و 22 صنعت نیز با افزایش این نسبت همراه شده‌است. بر این اساس از میان 22 صنعتی که نسبت پی بر ‌ای آنها افزایش یافته، گروه قند و شکر با رشد 174 درصدی در جایگاه اول قرار گرفته است و بعد از آن صنعت خودرو و ساخت قطعات افزایش حدود 172 درصدی نسبت پی بر ‌ای را تجربه کرده است. این در حالی است که صنایعی همچون کاشی و سرامیک، منسوجات و حمل‌و‌نقل، انبارداری و ارتباطات در ردیف‌های نخست جدول رتبه‌بندی صنایع از نظر کاهش نسبت پی بر ‌ای قرار گرفته‌اند.

بیشترین P/E بازار در دست خودرویی‌ها

براساس آخرین قیمت‌های موجود برای سهام در پایان تیرماه سال 95، بیشترین نسبت قیمت بر درآمد (P/E) مربوط به یکی از شرکت‌های فعال در حوزه خودرو و ساخت قطعات است. به‌طوری‌که سهام فنرسازی خزر با برآورد سود یک ریالی نسبت قیمت به درآمد 2322 واحدی را به خود اختصاص داده تا از این منظر جایگاه اول بیشترین پی بر ‌ای را در اختیار خود داشته باشد. رتبه دوم نیز به سهام سرمایه‌گذاری نیرو تعلق دارد و نسبت پی بر ‌ای آن با سود پیش‌بینی شده یک ریالی برای سال مالی 95 رقم 1274 واحد است و پس از آن سهام سایپا شیشه با نسبت 1271/ 50 واحدی بیشترین رقم پی بر ‌ای را از آن خود کرده است. در مجموع در حال حاضر تعداد 21 نماد با نسبت پی بر ‌ای بالای صد واحد در تابلوی بورس مورد معامله قرار می‌گیرند و 125 نماد با نسبت پی بر‌ای دو رقمی و بالاتر از 10 واحد در بازار سهام وجود دارند. همچنین طبق آمارهای موجود، بیش از 149 نماد معاملاتی در بازار دارای پی بر ‌ای مثبت و زیر 10 واحد هستند.

یکی دیگر از موارد مورد بررسی در این گزارش میزان سهام شناور شرکت‌ها است. سهام شناور آزاد بخشی از سهام یک شرکت است که در بازار قابل معامله بوده و با اهداف مدیریتی توسط سهامداران کنترل‌کننده نگهداری نمی‌شود. عرضه و تقاضای این بخش از سهام به واسطه دخالت در فرآیند عرضه و تقاضای روزانه، قیمت را تعیین می‌کند و قابلیت نقدشوندگی سهام را فراهم می‌کند. بر‌اساس اطلاعات موجود، بیشترین میزان سهام شناور آزاد به بانک خاورمیانه با داشتن 84 درصد سهام شناور اختصاص یافته است و پس از آن سه شرکت قند ثابت با 71 درصد، فرآورده‌های نسوز آذر با 70 درصد و سرمایه‌گذاری آذربایجان با 66‌درصد سهام شناور، بالاترین حجم سهام شناوری را در این بازار دارا هستند. سیمانی‌های بورس نیز پایین‌ترین سهام شناوری (زیر یک درصد) را دارا هستند.

نگاهی به وضعیت 4 صنعت مهم

خودرویی‌ها: گروه خودرو و ساخت قطعات یکی از گروه‌های بزرگ و فعال بازار سهام است که با داشتن نقش لیدری، در جهت‌گیری و حرکت بازار نقشی مهم و بسیار تاثیر گذار دارد. ارزش این گروه 169,547 میلیارد ریال است که 5 درصد از بازار کل را در اختیار دارد. گروه خودرو و ساخت قطعات 93 میلیون و 62 هزار برگ سهم در بازار دارد و 31شرکت در این گروه مشغول به فعالیت هستند.

77 درصد این گروه متعلق به ۵ شرکت است که به ترتیب شامل شرکت‌های سایپا (خساپا)، ایران خودرو (خودرو)، پارس‌ خودرو (خپارس)، زامیاد (خزامیا) و گروه‌ بهمن‌ (خبهمن) می‌شود. بزرگ‌ترین‌ شرکت در این گروه سایپا است که 42درصد سهام گروه را در اختیار داشته و بیشترین ارزش را از آن خود کرده است. پس از سایپا نیز شرکت ایران خودرو 16 درصد از سهام گروه را دارا است. بر این اساس شاید بتوان این طور برداشت کرد که شرکت‌های سایپا و ایران خودرو لیدرهای این گروه هستند و بیشترین تعداد معاملات در این گروه را در اختیار دارند. این دو شرکت نه تنها در گروه خود لیدر هستند بلکه از لیدرهای مهم و تاثیر گذار بازار نیز بوده که وضعیت معاملات آنان در کل بازار تاثیر قابل توجهی دارد.

در مجموع از میان 31 شرکت حاضر در گروه «خودرو و ساخت قطعات» 3 شرکت در گزارش منتهی به 31 تیرماه سال جاری زیان شناسایی کرده‌اند که به ترتیب شامل سایپا دیزل، ایران‌خودرو دیزل و سایپا آذین می‌شود. 11 شرکت در این گروه نسبت قیمت به درآمد زیر ۱۰ داشته است. در مجموع بالاترین P/E این گروه را فنرسازی زر با برآورد سود یک ریالی، معادل2322 به خود اختصاص داده است. در عین حال 8 شرکت حاضر در این گروه وضعیت خوبی در سودآوری داشته و نسبت سود به دارایی خود را بالای ۱۰درصد شناسایی کرده‌اند و بزرگ‌ترین زیان‌سازی به نسبت دارایی در این گروه مربوط به دو شرکت سایپا دیزل‌، ایران خودرو دیزل است که بالای 50درصد از دارایی خود را زیان ساخته‌اند.

خاکستری‌های بورس: گروه سیمان، آهک و گچ نیز همچون گروه خودرو 31 شرکت را در خود جای داده است. ارزش این گروه 53,501 میلیارد ریال است و با داشتن 25 میلیون و 977 هزار برگه سهم، 2 درصد از بازار را در اختیار گرفته است. سیمان فارس و خوزستان بزرگ‌ترین شرکت حاضر در این گروه است که با دارا بودن 22 درصد از سهام گروه بیشترین ارزش بازاری گروه سیمان، آهک و گچ یعنی 7,605 میلیارد ریال را از آن خود کرده است. از میان 31 شرکت حاضر در گروه سیمان، آهک و گچ، 3 شرکت در گزارش منتهی به 31 تیرماه سال جاری خود زیان شناسایی کرده‌اند که شامل سیمان کردستان، سیمان شرق و سیمان دورود می‌شود و در مقابل سیمان بهبهان به ازای هر سهم خود بیشترین میزان سود را پیش‌بینی کرده است. همچنین 14 شرکت حاضر در این گروه نسبت قیمت به درآمد دو رقمی داشته‌اند که بیشترین میزان P/ E به میزان 87 واحد به شرکت سیمان آرتا اردبیل اختصاص دارد. بزرگ‌ترین زیان‌سازی به نسبت دارایی در این گروه نیز مربوط به سیمان دورود مربوط می‌شود که 37درصد از دارایی خود را زیان کرده است.

شیمیایی‌ها: در گروه محصولات شیمیایی 29‌شرکت قرار گرفته‌اند و ارزش این گروه بیش از 707 میلیارد ریال است. در عین حال شرکت‌های حاضر در این گروه 197 میلیون و 396 هزار برگ سهم در بازار دارند. بزرگ‌ترین شرکت در این صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس است که 25 درصد گروه را در اختیار دارد و در مجموع نیز بیشترین ارزش بازار را به میزان 250 میلیارد و 007 میلیون ریال در میان 321 شرکت موجود از آن خود کرده است. بیشترین میزان P/E این گروه نیز به شرکت پارس پامچال به میزان 774 واحد تعلق گرفته است.

همچنین از میان 29 شرکت حاضر در گروه محصولات شیمیایی، 4 شرکت در گزارش منتهی به 31 تیرماه سال جاری خود زیان شناسایی کرده‌اند که شامل پلی اکریل، پتروشیمی فارابی، مواد الیاف مصنوعی و بین‌المللی محصولات پارس می‌شود و در مقابل گلتاش به ازای هر سهم خود بیشترین میزان سود را پیش‌بینی کرده است. بزرگ‌ترین سود‌سازی به نسبت دارایی در این گروه نیز به سه شرکت پتروشیمی شازند، لعابیران و صنایع پتروشیمی کرمانشاه مربوط است که بالای 20درصد از دارایی‌های خود را سود ساخته‌اند و در مقابل پلی‌اکریل بزرگ‌ترین زیان‌سازی به نسبت دارایی در این گروه را به میزان 55 درصد از آن خود کرده است.

مواد و محصولات دارویی: دارویی‌ها با دارا بودن 27 شرکت و 14 میلیون و 327 هزار سهم در بازار سهام ایران، ارزشی برابر 123 میلیارد و 348‌میلیون ریال به خود اختصاص داده‌اند. داروسازی زهراوی بزرگ‌ترین عضو این گروه بوده و 20 درصد از سهام گروه دارویی را از آن خود کرده است و سرمایه‌گذاری دارویی تامین نیز با ارزشی برابر 20 میلیارد ریال بیشترین میزان ارزش بازار در گروه مواد و محصولات دارویی را به خود اختصاص داده است. در میان 27 شرکت حاضر در گروه مواد و محصولات دارویی، هیچ شرکتی در گزارش منتهی به 31 تیرماه سال 95 خود زیان شناسایی نکرده‌ و بیشترین میزان سود نیز به مواد اولیه داروپخش تعلق دارد که به ازای هر سهم خود 3494 ریال سود پیش‌بینی کرده است. کمترین میزان سود نیز به میزان 62 ریال به ازای هر سهم به پیش‌بینی شرکت داروسازی کوثر مربوط می‌شود. تنها 4 شرکت حاضر در این گروه نسبت قیمت به درآمد دو رقمی داشته‌اند که بیشترین میزان P/E به میزان 80 واحد از آن شرکت داروسازی روز دارو بوده و کیمیدارو کمترین میزان P/E گروه را به میزان 5 واحد از آن خود کرده است. همچنین کمترین میزان سودسازی به نسبت دارایی در این گروه نیز مربوط به داروسازی داملران مربوط می‌شود که نزدیک به 10درصد از دارایی خود را سود ساخته‌ است.