با فرمان بانک مرکزی، بانک‌ها این هفته اجازه پیدا می‌کنند که وارد عرصه خرید و فروش ارز با نرخ بازار آزاد شوند و به گفته رئیس کل بانک مرکزی، ارز در پایان امسال تک‌نرخی خواهد شد. بسیاری می‌خواهند بدانند قیمت ارز آیا با تدبیر جدید دولت و بانک مرکزی ارزان‌تر خواهد شد یا نه و هر دلار در بازار آزاد چند قیمت می‌خورد؟

به نقل از روابط عمومی‌بانک مرکزی، ولی اله سیف، رئیس کل بانک مرکزی ازابلاغ دستورالعمل و ضوابط اجرایی خرید و فروش ارز توسط بانکها بر اساس ارز آزاد در هفته آینده خبر داد. به گفته وی، این مهم، گامی‌در جهت تحقق پیش نیازهای یکسان سازی نرخ ارز محسوب می‌شود. وی افزود: بر اساس دستورالعملی که هفته آینده ابلاغ می‌شود، بانک‌ها مجاز می‌شوند ارز آزاد مشتری را تحویل گرفته و نسبت به خرید و فروش آن اقدام کنند. همچنین صادر کنندگان می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را به بانک بفروشند و یا سپرده‌گذاری کنند. وی اطمینان داد که که نرخ ارز تا پایان سال یکسان‌سازی می‌شود.

این خبر درست در زمانی اعلام شده که صرافی‌های سراسر کشور در ساعت پایانی فعالیت خود در روز پنج‌شنبه بودند و ولی‌الله سیف عصر روز پنج‌شنبه این خبر را رسانه‌ای کرد تا به این ترتیب واکنش اولیه بازار آزاد ارز کشور دستکم 48 ساعت به تاخیر بیافتد و از صبح روز یکشنبه و پس از دو روز تعطیلی رسمی، همه چشم انتظارند ببیند آیا قیمت ارزهای پرطرفدار از جمله دلار آمریکا، یورو و درهم امارت در بازار آزاد نوسان شدید را تجربه خواهد کرد یا نه؟

تجربه یکسان‌سازی نرخ ارز پس از اجرای موفق آن در سال 1380 پس از 11 سال در نیمه دوم سال 90 به دلیل افزایش قیمت ارز در بازار آزاد در نتیجه اعمال تحریم‌ها علیه شبکه بانکی و بسته شدن راه‌های رسمی نقل و انتقال ارز از طریق شبکه بانکی شکست خورد و اقتصاد ایران به ویژه در سال‌های 91 و نیمه نخست سال 92 شاهد اوج‌گیری التهاب ارزی و افزایش شکاف نرخ ارز در بازار آزاد و رسمی بود. دولت دهم در ابتدا تلاش کرد تا با تثبیت نرخ ارز و اعلام دلار 1226 تومانی به عنوان نرخ مرجع، مانع از افزایش نرخ ارز شود اما این سیاست به شکست خورد تا اینکه تجربه دوم ارزی رونمایی شد. این بار با راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی و اعلام قیمت ارز مبادله‌ای. سوم مهر سال 1391 با هدف تسریع در اجرای طرح جدید فروش ارز در محل ساختمان شهید اسدالله‌زاده وزارت صنعت، معدن و تجارت افتتاح شد. این مرکز ارز مورد نیاز اولویت‌های سه تا پنج از گروه ده‌گانه واردات کالا دو درصد پایین‌تر از نرخ بازار عرضه شود. البته بعدها مرکز مبادلات ارزی از وزارت صنعت، معدن و تجارت جمع شد و 19 اسفندماه 1391 به ساختمان بانک مرکزی در خیابان فردوسی تهران منتقل شد.

برجام، ارز تک‌نرخی و تکرار وعده‌ها

یکسان‌سازی نرخ ارز یکی از جدی‌ترین وعده‌های دولت یازدهم بوده که انتظار اولیه این بود این وعده با اجرای برجام عملیاتی شود، اما روشن بود تا زمان عادی‌شدن روابط بانکی ایران با دیگر بانک‌ها و افزایش قدرت مانور ارزی بانک مرکزی باید صبر کرد و تعجیل در اجرای سیاست‌های ارزی جدید ممکن است با شکست مواجه شود. سوال اصلی حالا این است که آیا روابط کارگزاری بانک‌های کشور با دیگر بانک‌ها به ویژه بانک‌های بزرگ دنیا به شرایط عادی برگشته و نقل و انتقالات ارزی آسان‌تر شده که بتوان سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز را اجرا کرد؟

رمز موفقیت بانک مرکزی چیست؟

ولی‌الله سیف و همکاران‌اش در بانک مرکزی در حالی قیمت ارز در بازار را رصد می‌کنند که برای اجرای موفق سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز دستکم باید چندگام جدی و مستحکم بردارند. نخستین گام بانک مرکزی این است که با وارد کردن شبکه بانکی به چرخه تجهیز و تخصیص ارز، سهم شبکه بانکی از نقل و انتقال ارز تجاری را به بالاترین سطح ممکن برسانند و سهم و نقش صرافی‌ها به وضعیت قبل از یعنی سال‌های قبل از دونرخی یا چندنرخی شدن ارز تقلیل یابد. به واقع هرچند ورود بانک‌ها به چرخه خرید و فروش ارز به معنای گردش عرضه و تقاضای ارز تجاری در شبکه بانکی است به نحوی که ارز ناشی از صادرات چه ارز ناشی از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی و گازی و چه ارز ناشی از صادرات غیرنفتی توسط شرکت‌های دولتی، خصوصی و غیردولتی با نرخ آزاد و بازار توسط بانک‌ها خرید و فروش شود.

این سیاست باعث خواهد شد تا اعتماد فعالان اقتصادی به نقش و سهم شبکه بانکی از چرخه تجهیز و تخصیص ارز احیا شده و دیگر نیازی به خرید و فروش ارز در بازار آزاد با ریسک بالا نباشد و یا اینکه دیگر فعالان اقتصادی به ویژه صادرکنندگان انگیزه‌ای برای نگه‌داشتن ارزهای خود در خارج از کشور ندارند. به این ترتیب انتظار می‌رود دست بانک مرکزی برای تقویت طرف عرضه ارز از طریق شبکه بانکی افزایش یابد. این یک روی سکه نقشه راهی است که بانک مرکزی دنبال می‌کند اما ...

روی دیگر سکه ارز تک‌نرخی

روی دیگر اجرای سیاست تک‌نرخی شدن ارز، عادی شدن روابط کارگزاری بانک‌های کشور با دیگر بانک‌های جهان است به نحوی که نقل و انتقال ارز تجاری مورد نیاز فعالان اقتصادی کشور و شرکت‌ها و فعالان اقتصادی کشورهای هدف تجاری ایران با هزینه متعارف و بدون دست‌انداز صورت گیرد. موضوعی که البته با گذشته شش ماه از اجرای برجام هنوز محل دغدغه فعالان اقتصادی است و دیپلماسی بانکی طلب می‌کند تا ناهمواری‌ها و موانع موجود بر سر روابط کارگزاری بانکی با بانک‌های دنیا به ویژه بانک‌های معتبر و بزرگ زودتر برطرف شده وشبکه بانکی بتواند به تقاضای ارز تجاری فعالان اقتصادی پاسخ دهد.

نوسان دلار از 3450 تا 3600 تومان

گمانه‌زنی‌ها از آینده قیمت ارز در حالی ادامه دارد که چندی قبل نظرخواهی مرکز پژوهش‌های مجلس از فعالان اقتصادی حکایت از آن داشت که به گفته آنها قیمت احتمالی هر دلار آمریکا پس از یکسان‌سازی نرخ ارز بین 3500 تا 4000 تومان خواهد بود. البته برخی کارشناسان اقتصادی و تحلیل‌گران بازار ارز بر این نظر هستند که احتمال کاهش یافتن نرخ ارز از قیمت کنونی بعید است و روند قیمت ارز با شیب ملایم اما باثباتی ادامه مسیر خواهد داد و قیمت دلار آمریکا به عنوان ارز مبنای تعیین قیمت دیگر ارزها درصورت یکسان‌سازی‌ نرخ ارز، بین 3450 تا 3600 تومان در نوسان خواهد بود و به شرط آنکه بانک مرکزی بتواند بازار را با سیاست ارزی مدیریت شناور اداره کند.