محمد گرجی‌آرا در ارزیابی مجامع بورسی امسال در پایان فصل مجامع اظهارکرد: به علت وجود رکود شدید در فضای کسب و کار سال 1394، وضعیت مناسبی به لحاظ سودآوری شرکت‌ها وجود نداشت و این عملکرد در مجامع نیز اثر خود را نشان داد و سودآوری و سود تقسیمی شرکت‌ها دچار کاهش شده بود. حتی در گزارش‌های سه‌ماهه سال 1395 نیز این‌ روند تشدید شده است و بسیاری از صنایع بزرگ با کاهش مقداری فروش مواجه بوده‌اند.

مدرس بازار سرمایه و مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری بهگزین افزود: البته تعداد معدودی از شرکت‌ها هم وجود داشتند که مجامع مناسبی را برگزار کردند و توانستند چشم‌انداز مناسبی را هم برای سهامداران خود ترسیم کنند.

ویژگی‌های مجامع 94 کدامند؟

او در رابطه با تفاوت‌های مجامع امسال با سال‌های گذشته ادامه داد: مجامع امسال چند ویژگی داشتند. ابتدا اینکه با توجه به عدم هماهنگی برخی از نهادهای نظارتی و اجرایی برخی از مجامع شرکت‌های بزرگ امسال به تنفس خوردند یا برگزار نشدند که از این جمله می‌توان به اختلاف‌نظر سازمان حسابرسی و بانک مرکزی بر سر تهیه صورت‌های مالی بانک‌ها بر اساس استانداردهای بین‌المللی اشاره کرد.

گرجی‌آرا اظهار کرد: مورد بعدی اعتراضات سهامداران به پاداش هیات‌مدیره شرکت‌ها بود که این اعتراضات که هم‌جهت با جنبش راه افتاده برای جلوگیری از فیش‌های نجومی بوده است، قابل پیش‌بینی بود.

همچنین این کارشناس بازار سهام خاطرنشان کرد: البته دفاعیه مدیران شرکت‌ها هم این بوده است که این پاداش به شخصیت حقوقی منتقل می‌شود که این امر درست است ولی چیزی نزدیک به نیمی از مبلغ دریافتی شخصیت حقوقی معمولاً به عضو حقیقی هیات‌مدیره پاداش داده می‌شود و به این دلیل است که اعضای هیات‌مدیره شرکت‌ها تلاش برای افزایش دریافتی پاداش هیات‌مدیره می‌کنند.

او افزود: از نگاه شرکت‌داری هم می‌توان به این نکته اشاره کرد که درست است که مجموع سود شرکت‌ها در سال 1394 کاهش یافته است ولی شرکت‌های مادر و سهامداران عمده همچنان تمایل به پرداخت مبلغ مشخصی سود داشتند که این امر باعث شده است که در برخی از صنایع درصد تقسیم سود شرکت‌ها در سال 1394 با وجود کاهش مبلغی سود بالاتر برود. این امر از این‌رو اثرگذار خواهد بود که هزینه مالی شرکت‌ها را افزایش داده و موجب می‌شود وضعیت سودآوری شرکت‌ها در سنوات آتی کاهش یابد.

کدام صنایع سود بیشتری تقسیم کردند؟

گرجی‌آرا در رابطه با صنایع بورسی که سود تقسیمی بیشتری توزیع کردند به اقتصادنیوز گفت: از میان صنایعی که رشد تقسیم سود در آنها وجود داشته است تنها می‌توان به صنایع فرآورده‌های نفتی، سرمایه‌گذاری‌های چند‌رشته‌ای، استخراج کانه‌های فلزی و صنعت حمل و نقل و ارتباطات اشاره کرد که در این صنایع نیز مقدار سود کاهش یافته و درصد تقسیم سود افزایش یافته است. ولی در سایر شرکت‌ها و صنایع نیز هم حجم مقداری سود و هم نرخ تقسیم سود با کاهش روبه‌رو بوده است.

او گفت: در شرکت‌هایی که تقسیم سود نیز، بالاتر رفته معمولاً سود چندانی وجود نداشته و الزام تقسیم سود از سوی سهامدار عمده معمولاً باعث شده است که درصد تقسیم سود بالاتر رود و امسال صنایع معدودی سود با کیفیت داشتند.

مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری بهگزین گفت: از جمله صنایعی که امسال رشد سودآوری داشتند می‌توان به صنعت تولید برق و بخار صنایع پتروشیمی اشاره کرد که هم کیفیت و هم نسبت تقسیم سود مناسبی داشتند.

صنایعی که سود ناچیز تقسیم کردند

همچنین گرجی‌آرا در پاسخ به اینکه کدام از صنایع بورسی در مجامع خود سود تقسیمی ناچیز داشتند یا سودی تقسیم نکردند؟ اظهار کرد: پایین‌ترین درصد تقسیم سود به ترتیب مربوط به صنعت خودرو با 33 درصد، بانک‌ها با 47 درصد و شرکت‌های فنی و مهندسی با 50 درصد بوده است و در این صنایع اکثر شرکت‌های بزرگ با تقسیم سود حداقلی مجمع را به اتمام رساندند.

او افزود: در خودروسازی وجود مطالبات معوق و همچنین وجود هزینه بهره بالا موجب شده بود که خودروسازها نتوانند تقسیم سود مناسبی داشته باشند و تقریباً در این صنعت سود عملیاتی تنها کفاف پوشش هزینه بهره آنها را می‌داد و سودی برای تقسیم بین سهامداران نیز باقی نمی‌ماند.

گرجی‌‌آرا در رابطه با صنایع بانکی نیز، افزود: در صنعت بانکداری نیز با توجه به الزامات بانک مرکزی و همچنین وضعیت ذخیره بابت مطالبات غیرعملیاتی آنها در سنوات گذشته که گرفته نشده است در ابلاغیه‌ای جدید بانک مرکزی میزان سود تقسیمی بانک‌ها را کاهش داد.

او گفت: در شرکت‌های فنی مهندسی نیز پایین بودن کیفیت سود با توجه به اینکه فروش آنها به صورت تعهدی است و وصول مطالبات آنها از کارفرماها به ویژه دولت با مشکل همراه است لذا تقسیم سود نیز در آنها نسبت به سایر شرکت‌ها کمتر بوده است.

این کارشناس بازار سهام ادامه داد: مهم‌ترین صنعتی که کاهش سودآوری را به لحاظ مقدار و نرخ تقسیم سود داشته صنعت پتروشیمی است که این صنعت میزان تقسیم سود را با توجه به نرخ‌های جهانی و نرخ خوراک کاهش داده است.

گمراه کردن سهام‌داران بواسطه وعده‌های غیرمتعارف

مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری بهگزین در رابطه با توزیع هدایایی بین سهامداران حاضر در برخی مجامع گفت: متاسفانه در برخی از مجامع که وعده‌های مدیریت یا مصاحبه‌های آنها با آنچه تحقق پیدا کرده است بسیار متفاوت بوده اقدام به ارائه هدایا یا دادن شام و ناهار کرده‌اند. این امر ذهنیت منفی سهامداران و فشار مجامع را کاهش می‌دهد. به عنوان مثال یک شرکت خودروسازی که وعده‌های بسیاری جهت مشارکت با سرمایه‌گذاران خارجی داده بود پس از تحقق پیدا نکردن وعده‌ها و افت قیمت سهم اقدام به برگزاری مجمع به صورت یک فستیوال کردند و متاسفانه سهامداران نیز با این تکنیک‌های مدیریت گمراه می‌شوند.

او افزود: همچنین در برخی از مجامع پس از آنکه برنامه‌های مدیریت اجرا نشده بود و سهامداران معترض بودند مدیران اقدام به ارائه گزارش بدون پشتوانه راجع به طرح‌های غیرواقعی در رابطه با طرح‌های آتی شرکت کردند و متاسفانه این امر در شرکت‌های سرمایه‌گذاری بیشتر دیده شد.

این کارشناس بازار سهام خاطرنشان کرد: در مجامع امسال با توجه به اینکه مشکلات سودآوری شرکت‌ها بسیار بالا بود برخی از شرکت‌های بورسی برای آنکه سهامداران کمتری در مجمع شرکت کنند، اقدام به برگزاری مجمع در محل کارخانه و خارج از تهران کرده‌اند که اقدامی غیرقانونی نیست ولی راهکار محترمانه‌ای نیز برای پوشش ضعف‌های مدیریت شرکت به شمار نمی‌رود.

او در رابطه با واکنش نهادهای نظارتی به این وجود چنین مسالی مطرح کرد: در این زمینه واکنش نهادهای نظارتی چندان کارایی ندارد، چرا که این سهامداران هستند که از عملکرد و خلف وعده مدیران با یک هدیه و پاداش چشم‌پوشی می‌کنند و افزایش آگاهی سهامداران و فرهنگ‌سازی می‌تواند اندکی این موضوع را کنترل کند.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: همچنین در برخی شرکت‌های بزرگ پرسنل شرکت از پیش در سالن مجمع مستقر می‌شوند تا سهامداران خرد نتوانند در سالن اصلی مجمع حضور یابند و سوال بپرسند که این امر می‌تواند با واکنش نماینده سازمان بورس نیز همراه شود.

وجود اخبار نامتقارن در بازار / به سازمان برای نظارت بر انتشار اطلاعات ناشران بورسی نمره قبولی نمی‌دهم

گرجی‌آرا در رابطه با اطلاع‌رسانی و پایش سازمان بورس عنوان کرد: من به شخصه در رابطه با اطلاع‌رسانی سازمان بورس و صحت عملکرد اداره نظارت بر ناشران بورسی در سازمان منتقد هستم.

او گفت: فارغ از بحث مجامع متاسفانه در سالی که گذشت بیشتر شاهد بودیم آخرین سایتی که اخبار شرکت‌های بورسی در آن درج می‌شد سایت رسمی کدال بود و پیش‌اطلاع‌رسانی رسمی سهم با صف خرید مواجه می‌شد و پس از آن سایت‌ها و کانال‌های تلگرامی خبر را تشریح می‌کردند و سپس بر روی کدال اطلاع‌رسانی می‌شد. این نشان از وجود اطلاعات نامتقارن در بازار است که سهامدار خرد را نسبت به بازار ناامید می‌کند.

این فعال بازار سهام گفت: مهم‌ترین مشکلی که در این زمینه وجود دارد نبود ضمانت اجرایی و مسوولیت تضامنی مدیران نسبت به عدم افشای اطلاعات محرمانه است و پیگیری‌های سازمان تنها به درخواست شفاف‌سازی توسط شرکت منجر می‌شود و حتی بعضاً دیده شده در اطلاعیه‌های شفاف‌سازی متنی قرار داده شده است که چیزی که در آینده تحقق پیدا کرده با آن متناقض بوده است.

گرجی‌آرا بیان کرد: همچنین به علت گم ‌شدن جایگاه سازمان بورس در برگزاری مجامع و وجود نهادهای دیگر در بالادست این سازمان عملاً جایگاه نظارتی سازمان در برگزاری دقیق مجامع از بین رفته است.

او ادامه داد: از بابت شفافیت و کیفیت اطلاعات ارسالی به کدال به لحاظ قابلیت تحلیل‌پذیر بودن نیز، متاسفانه حسابرس‌ها و سازمان بورس با شرکت‌ها بسیار مدارا می‌کنند و اطلاعات مفیدی از طریق کدال در بسیاری از شرکت‌ها به سهامداران منتقل نمی‌شود؛ به طور مثال در شرکت‌های فنی و مهندسی و شرکت‌های پالایشی صورت‌های مالی آنها بسیار دستکاری ‌شده و سرفصل‌های مالی به صورت کلی بیان می‌شوند و حاشیه سود فعالیت‌ها و شرایط قراردادها و نحوه نرخ‌گذاری به درستی انتشار داده نمی‌شود.

مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری بهگزین اظهار کرد: این امر باعث می‌شود که تحلیلگران بازار اطلاع درست و دقیقی از فعالیت شرکت نداشته باشند و محملی برای جولان افرادی که تمایل دارند از عدم شفافیت اطلاعات و اطلاع سرمایه‌گذاران حقیقی استفاده کنند، به وجود می‌آید.

او گفت: در مجموع اگر بخواهیم یک جمع‌بندی کلی داشته باشیم بنده نمی‌توانم به عنوان یک تحلیلگر به سازمان برای نظارت بر انتشار اطلاعات ناشران بورسی چه از لحاظ کیفیت و چه از لحاظ زمان‌بندی انتشار نمره قبولی بدهم و معتقدم اکثر همکاران بنده نیز با من موافق هستند.

پیش‌بینی از آینده بازار سهام

گرجی‌آرا در پاسخ به سوال که مشابه سنت بازار سهام می‌توان رونق را در ادامه فصل مجامع شاهد بود؟ اظهار کرد: در بررسی رونق بورس باید به چشم‌انداز آتی اقتصادی پرداخت، با توجه به اینکه گزارش‌های سه‌ماهه شرکت‌ها چندان مطلوب نبوده است لذا بنده معتقدم بسیار سخت است که روند بازار نیز متفاوت از گزارش‌ها باشد.

او گفت: البته این وضعیت با چند نکته قابل تغییر است که در حال حاضر برخی از نشانه‌های آن مشاهده می‌شود. اولی تغییر نرخ‌های جهانی مواد خام است که به نفع اکثر شرکت‌های بورسی است و دیگری خروج از وضعیت رکود در اقتصاد است. که در رابطه با نرخ‌های جهانی تحرک‌هایی اتفاق افتاده است ولی در رابطه با خروج از وضعیت رکودی بنده تا پایان تابستان تغییری را در وضعیت اقتصادی تصور نمی‌کنم.