نگاه جامعه و خانواده‌ها به اشتغال فرزندان و آینده آن‌ها در حال تغییر است و حالا پدر و مادرها تلاش می کنند تا امکانات و روش‌های بهتری برای تحصیل و اشتغال فرزندان خود فراهم کنند. به صورت مشخص، فکر استعدادیابی و شناخت توانمندی‌های بچه‌ها، موضوعی است که در چند سال گذشته مطرح و بسیاری از خانواده‌ها را به دنبال خود کشانده است.

حالا خانواده‌ها می‌خواهند بدانند که فرزندانشان در چه بخش‌های توانمندی و مهارت دارند و در آینده چه نوع مشاغلی می‌تواند برای آنها مناسب بوده و افراد در آن بخش‌ها موفق باشند. با این وجود، همچنان به دلیل اداره بازار کار ایران به روش سُنتی، انتخاب اول خانواده‌ها برای اشتغال فرزندان کار دولتی و استخدامی است.

به دلیل وجود ناامنی‌ها و مخاطرات اشتغال افراد در بخش خصوصی، بسیاری ترجیح می‌دهند برای جلوگیری از ریسک و هرگونه خطر کردن در آینده، شغلی دولتی به دست بیاورند. این مسئله باعث شده تا با وجود ظرفیت محدود اشتغال در این بخش، صف طولانی و ترافیک درخواست‌های شغلی در بدنه دولت شکل بگیرد.

صف تقاضای کار در بخش دولتی

کارشناسان عقیده دارند در ایران زیرساخت‌ها و ملزومات کافی برای هدایت شغلی افراد وجود ندارد، از اینرو حتی اگر استعدادیابی نیز انجام شود، افراد نسبت به آینده شغلی که انتخاب می‌کنند اطلاع چندانی به دست نخواهند آورد.

در برخی کشورها بانک‌های اطلاعاتی و سایت‌هایی وجود دارد که تمامی مشاغل موجود در جامعه را جمع آوری کرده، ظرفیت‌ها مشخص است، آینده شغلی، وضعت درآمدی و حتی تحلیلی از دورنمای کار نیز قابل دریافت است؛ از اینرو انتخاب شغل آینده و سرمایه گذاری در چنین فضایی قطعا با درصد موفقیت بسیار بیشتری همراه خواهد بود.

مسلم خانی با بیان اینکه اولین و مهم‌ترین گام در یافتن مسیر شغلی برای جوانان نهاد خانواده است گفت: این نهاد به عنوان بزرگترین نهاد آموزشی است که پایه‌های توسعه هر جامعه‌ای محسوب می‌شود را با موضوع کشف استعداد جوانان آشنا کنیم.

این کارشناس عالی کارآفرینی اظهارداشت: ممکن است پرسیده شود که چگونه و از چه راهی باید استعداد فرزندان شناسایی شود؟ آیا از طریق بازی‌هایی که انجام می‌دهد و یا بر اساس مهارت‌ها و تخصص‌های اجتمالی و یا ارتباطات با دوستان؟

خانی ادامه داد: در سایت وزارت کار آمریکا شناسایی استعدادهای افراد به این طریق است که اگر به عنوان نمونه فردی علاقمند است قصاب شود مشاوره‌های با ارزشی ارائه می شود. در اولین گام پراکندگی کل مشاغل قصابی در ایالات ۵۲ گانه آمریکا به شما نشان داده می‌شود. کسانی که در این شغل هستند چقدر درآمد دارند و شرایط احراز این شغل چگونه است.

این کارشناس عالی بازار کار تصریح کرد: بنابراین در این سامانه یک تصویر کلی از شغل قصابی در آمریکا ارائه شده و شما می‌توانید وضعیت درآمدهای نسبی این شغل را بدانید. حال ما به عنوان نهاد خانواده وقتی ما می‌خواهیم فرزندانمان را هدایت کنیم که در چه رشته‌ای درس بخوانند و بعدا به چه شغلی در آینده برسند، این سایت‌ها امکان آشنایی با طیف گسترده‌ای از مشاغل را می‌دهند.

بروز پدیده «مدزدگی» اشتغال

وی افزود: یک از نکات با اهمیت و اطلاعاتی که در اینگونه سایت‌ها ارائه می‌شود دورنمای شغلی است که ما می‌توانیم درباره ۵ تا ۲۰ سال آینده شغلی که انتخاب می‌کنیم اطلاعات مفیدی را به دست بیاوریم. دورنمای شغلی به ما می‌گوید که برخی مشاغل هر روز روند رو به رشد و صعودی طی می‌کنند و تعداد تقاضاها نسبت به آنها در حال افزایش است. در عین حال، در برخی مشاغل مانند موادغذایی روند رشد خطی است و گرایش به آنها رشد چندانی ندارد و در برخی موارد گرایش به مشاغل رو به افول است.

به گفته خانی، بنابراین شما به عنوان یک دانش آموز و یا دانشجو باید اطلاعات کافی داشته باشید نسبت به اینکه در آینده ممکن است چه شغل‌هایی وجود نداشته باشند. اخیرا موضوع مهمی را در قالب تعیین الگوی شغلی بررسی کردیم که مشاغل نو را مورد تاکید قرار می‌دهد.

این کارشناس عالی کارآفرینی افزود: در طراحی مسیر شغلی و بررسی‌های انجام شده به این مسئله توجه شده که ما بنا به شرایط زمانی و مکانی مشاغلی را از دست می‌دهیم و از آنسو برخی مشاغل جدید نیز به وجود می‌آیند؛ بنابراین باید به این مسائل توجه داشته باشیم.

وی خاطرنشان کرد: ما در بازار کار با «مدزدگی شغلی» هم مواجه می‌شویم و به عنوان نمونه در حال حاضر مُد شده که افراد به سمت کسب و کارهایی در حوزه واردات بروند. همچنین در حوزه پوشاک نیز فعالیت شغلی مُد شده است.

این کارشناس عالی کارآفرینی گفت: در کارآفرینی قهری مدل و الگو نداریم و این موضوع در کشورهای کمتر توسعه یافته و یا در حال توسعه دیده می‌شود. از آنسو امروز با دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های متعددی در صدور مجوز کسب و کار مواجه‌ایم.

خانی تصریح کرد: یکی از دلایلی که با تکرار کسب و کارها مواجه می‌شویم و در نهایت آن شغل از رونق می‌افتد این است که مدل هدایت شغلی و طراحی نقشه شغل در کشور وجود ندارد و به این ترتیب صدور مجوزهای کسب و کار جدید هیچ رابطه‌ای با وضعیت و اشباع شدگی آن شغل در بازار کار و اقتصاد ندارد.

این کارشناس عالی بازار کار اظهارداشت: ما در حوزه اقتصاد دچار مشکل هستیم و نتوانسته‌ایم به بخش خصوصی اعتماد کنیم و میدان داری واقعی را به آنها بسپاریم؛ بنابراین مجموعه دُم اقتصاد دولتی ایران بسیار پهن شده است.

وی تصریح کرد: شما امروز به هر بخشی از اقتصاد دست بگذارید و حتی در صدور مجوزهای کسب و کار که ساده‌ترین نوع اقدامات کشورهای توسعه یافته است، باز هم با دولت و حاکمیت مواجه می‌شوید. بنابراین ما اگر بخواهیم نقشه راه کسب‌و کارها را به درستی بچینیم، یکی از الزامات این است که صدور مجوزهای قانونی را به نهادهای تخصصی واگذار کنیم.

این کارشناس عالی کارآفرینی بیان داشت: اگر ما توانستیم الگوهای توسعه کارآفرینی را از نهاد حاکمیت به نهاد ملت منتقل کنیم حتما راه درست را رفته‌ایم. ما اگر توانستیم موضوعی را به بدنه جامعه و نهاد مردم بسپاریم دولت‌ها مجبور خواهند بود خودشان را با آن مطابقت دهند.

به گفته خانی، در الگوی تعیین مسیر شغلی اگر به این باور برسیم که مدل‌های مردم ماندگارتر و کم هزینه‌تر هستند و اگر دولت‌ها بتوانند نقش مردم را بپذیرند و به حاکمیت آنها اعتماد کنند و سپس تصدی گری‌ها را واگذار نماید، بخش بزرگی از کارآفرینی واقعی در کشور اتفاق می‌افتد.

این کارشناس عالی بازار کار اظهارداشت: ایران در حال حاضر در مولفه صدور مجوزهای کسب و کار در بین سایر کشورها کمترین امتیاز را دارد و در بخش واردات و صادرات نیز با تعرفه‌های دولتی مواجه هستیم. شروع کسب و کار نیز در اختیار دولت‌ها است و آنها همه کاره هستند.

مدیران اتوبوسی و پرتابی

وی ادامه داد: اصل شایستگی نیز بسیار حائز اهمیت است. امروز ما در کشورهای توسعه یافته حتی وزر در سایه داریم و افراد برای سال‌های متمادی در مشاغل مختلف آموزش می بینند و کسب تجربه می کنند. ما در الگوی شایسته سالاری «مدیر اتوبوسی» و «مدیر پرتابی» نداریم که یک نفر بتواند از دانشگاه به یکباره بدون طی مراحل کسب تجربه و تخصص به یکباره در پُست مهمی قرار بگیرد.

این کارشناس عالی کارآفرینی گفت: در دنیا بزرگترین سرمایه انسان‌ها هستند و نفت، گاز و منابع به پایان می‌رسند؛ بنابراین در الگوی هدایت مسیر شغلی و مردمی کردن اقتصاد اگر بتوانیم مدل شایستگی را در کشور طراحی کنیم و به عنوان نمونه فردی که می‌خواهد در پسُتی قرار بگیرد، قبل از آن مراحل کسب تخصص را طی کرده باشد، به موفقیت خواهیم رسید.

خانی تاکید کرد: افراد باید از فیلترهای صلاحیت رد شده باشند و در الگوی هدایت مسیر شغلی با مدیرانی مواجه می‌شویم که سلسله مراتب قدرت را طی کرده‌اند و آموزش‌های لازم را دیده‌اند. بر اساس قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه مکلف به کوچک سازی دولت بودیم.

به گفته وی، بررسی وضعیت فکری جامعه درباره شغل به نحوی است که به عنوان نمونه افراد می‌خواهند فرزندانشان در شغلی استخدام شوند با اولویت اشتغال در وزارتخانه‌های دولتی؛ بنابراین بخش خصوصی باید بزرگ شود تا مردم به آنها اعتماد کنند.

این کارشناس عالی بازار کار با تاکید بر اینکه امروز مهم ترین اولویت شغلی برای مردم استخدام در بدنه دولتی است گفت: پس اگر به شرایطی برسیم که در قالب الگوی شایسته سالاری افراد در جایگاه‌های واقعی خود قرار بگیرند آنوقت شاهد نقش آفرینی‌های جدی آنها خواهیم بود.