طی معاملات بورس تهران در هفته گذشته، شاخص کل 334 واحد رشد کرد. این در حالی بود که از اواسط تیر‌ماه سال جاری، شاخص بورس و نمادهای شاخص‌ساز، روندی صعودی به خود گرفته بودند. در این مدت دماسنج بازار سهام بیش از 6 درصد رشد نشان داد و بخش مهمی از ارتفاع از دست رفته‌اش را در سال جاری جبران کرد. بر این اساس زیان متوسط بورس تهران از ابتدای سال جاری تا کنون به 2/5 درصد رسید. به عبارت دقیق‌تر شاخص کل بورس تهران از ابتدای سال جاری تا‌کنون‌ 2/5 درصد از ارتفاع خود را از دست داده است. این در حالی است که پس از آغاز سال 95، شاخص کل تقریبا به‌طور پیوسته از ارتفاع خود کاسته بود و در انتهای خرداد ماه سطح 72 هزار و 500 واحد را نیز تجربه کرده بود. در هفته گذشته حرکت شاخص کل به سمت کانال 79 هزار واحدی ناکام ماند. این نماگر بازار در بیشترین میزان خود در هفته گذشته، سطح 78 هزار و 831 واحد را نیز به چشم دید، اما همان‌طور که انتظار می‌رفت، با توجه به نبود محرک‌های کافی برای رشد بازار، روند رو به رشد شاخص در هفته گذشته متوقف شد.

رونق معاملات در بازار بدهی

در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته آنچه توجهات را به خود جلب می‌کرد، رشد محسوس معاملات اوراق بدهی و با درآمد ثابت بود. ارزش معاملات اوراق بدهی در روز چهارشنبه گذشته بالغ بر 147 میلیارد تومان شد. این در حالی بود که کل ارزش معاملات بورس تهران به زحمت به 300 میلیارد تومان می‌رسید. حافظه فعالان بازار سهام به خوبی به خاطر می‌آورد که در سال 1393 (که ضعیف‌ترین بازدهی بورس در آن رخ داد) ارزش معاملات بازار سهام نسبت به ارزش معاملات اوراق بدهی تا چه حد پایین بود و حتی در برخی روزها ناچیز به نظر می‌رسید. این مساله می‌تواند نشان از آن داشته باشد که به‌رغم افزایش میزان شاخص کل بورس، فعالان بازار هنوز سرمایه‌گذاری در اوراق کم‌ریسک‌تر با نرخ‌های فعلی را جذاب می‌دانند. اگرچه نرخ سود سپرده‌های بانکی به‌طور رسمی کاهش یافته است، اما مشاهدات بازار حاکی از ورود نقدینگی جدید به بازار سهام نیست. نرخ‌های سود حدود 20 درصدی که اوراق بدهی برای صاحبان خود تضمین می‌کنند، نسبت به انتظار سرمایه‌گذاران مطلوب به نظر می‌رسد. در حالی که نرخ تورم در محدوده 10 درصدی قرار دارد و بانک مرکزی در چاپ پول و رشد نقدینگی منضبط عمل می‌کند، نرخ 20 درصدی سود تضمین شده اوراق بدهی جذاب به نظر می‌رسد. روند اخیر معاملات این اوراق نیز این نکته را تایید می‌کند. در این شرایط می‌توان ادعا کرد که فعالان کوچک و بزرگ بازار سهام، مشارکت چشمگیر در معاملات بورس را در برنامه ندارند. پس از آغاز سال 95، ارزش معاملات بورس روندی نزولی به خود گرفت. با وجود رشد شاخص کل در یک ماه اخیر نیز خبری از افزایش قابل ملاحظه معاملات به چشم نمی‌خورد. اما تقاضا برای خرید اوراق بدهی در بدترین حالت کاهش نداشته است.

حمایت حقوقی‌ها ادامه دارد

اگرچه اشخاص حقیقی بورس را در شرایط فعلی چندان برای سرمایه‌گذاری مناسب نمی‌دانند، اما برخی اشخاص حقوقی همچنان بر حمایت از قیمت‌ها اصرار دارند. شاخص بورس از ابتدای تابستان تا کنون بیش از 6 درصد رشد داشته‌است. عمده بار رشد شاخص بر دوش نمادهای شاخص‌سازی از قبیل گروه کانه‌های فلزی، فلزات اساسی، مخابرات و پالایشگاه‌ها قرار داشت. حرکت و رشد قیمت در این نمادها، به دلیل بزرگی و تاثیرگذاری، جز از دست بزرگان بازار بر‌نمی‌آمد. در واقع رشد بازار از ابتدای تابستان، مرهون حمایت‌های همه جانبه اشخاص حقوقی از نمادهای شاخص ساز بود. این در حالی بود که نمادهایی که برای مدت‌ها به‌عنوان پرپتانسیل ترین گروه‌ها در پسابرجام مورد توجه فعالان بازار قرار گرفته بود، در بهترین شرایط در مسیری کم‌نوسان و باثبات قرار گرفته بود. خودرویی‌ها کم فروغ ظاهر شدند و بانکی‌ها به دلیل ابهامات صورت‌های مالی 12 ماهه و عدم برگزاری مجامع، متوقف بودند. از آنجا که این دست گروه‌ها به‌زعم فعالان حقیقی بازار، امکان رشد قیمت را داشتند، می‌توان ادعا کرد که بخش بزرگی از فعالان بازار دست‌کم بخش قابل توجهی از سبد دارایی‌های خود را به این گروه‌ها اختصاص داده بودند. ارزش بالای معاملات در گروه‌های خودرویی، بانکی و سایر گروه‌های وابسته به برجام می‌‌تواند این ادعا را تایید کند. بنابراین از ابتدای تابستان سال جاری و با آغاز رشد قیمت در نمادهای شاخص ساز، شکاف قابل توجهی بین بازدهی شاخص کل و میانگین پرتفوهای بازار شکل گرفت و عکس‌العمل بازار به رشد اخیر شاخص کل چندان مثبت نبود.

از طرف دیگر همان‌طور که اشاره شد، نرخ سود اوراق با درآمد ثابت همچنان جذاب به نظر می‌رسد و لذا دور از انتظار نیست اگر مشارکت حقیقی‌ها در بازار کاهش یابد.اشخاص حقوقی یا به عبارت دقیق‌تر صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت با محوریت صندوق سرمایه‌گذاری گنجینه آرمان‌شهر، صعود اخیر بازار را کلید زدند و با خریدهای هدفدار خود باعث رشد شاخص کل شدند. معاملات هفته گذشته نیز نشان داد که به‌رغم افزایش قیمت ها، خریدهای این صندوق ادامه داشته است. ارزش سبد سهام تحت تملک صندوق سرمایه‌گذاری گنجینه آرمان شهر در هفته گذشته به اندازه 40 میلیارد تومان افزایش یافت که می‌تواند نشانگر انگیزه این صندوق برای ادامه خریدها باشد. اما سوابق بورس و تجربه در این بازار نشان می‌دهد که این دست معاملات نمی‌تواند برای مدت قابل توجهی ادامه داشته باشد. حقوقی‌های بزرگ بازار برای ادامه روند فعلی باید در قیمت‌های بالاتر نیز به‌عنوان خریدار ظاهر شوند و از آنجا که منابع این اشخاص نامتناهی نیست، دیر یا زود این روند به پایان می‌رسد. پس از آن اگر اتفاق جدید و مثبتی در اقتصاد رخ ندهد و تقاضای بازار برای خرید سهام کاهش یابد، سقوط آزاد قیمت‌ها آغاز می‌شود و چیزی جز زیان برای حقوقی‌ها باقی نمی‌ماند. آمار معاملات هفته گذشته نشان می‌دهد که تغییر مالکیت از حقیقی به حقوقی مثبت بوده است. روند خروج فعالان بازار تشدید شده است و منابع جدید تزریق شده به بازار، آینده‌ای جز تبدیل شدن به سودهای شناسایی شده در سبد دارایی‌های فعالان بازار نخواهد داشت.

سهامداران بانکی، همچنان بلاتکلیف

انتظارات برای بازگشت لیدرهای گروه بانکی در هفته گذشته نیز به پایان نرسید. از آنجا‌که تصمیمات لازم برای برگزاری مجامع بانکی در مرداد‌ماه امسال اتخاذ شده بود و جلسه بانک‌ها با مقامات بانک مرکزی منجر به تعیین تکلیف صورت‌های مالی بانک‌ها شده بود، انتظار می‌رفت که هفته گذشته نمادهای بانکی مهم بازگشایی شوند تا سهام بانکی در بازار قابل معامله شود. اما در هفته گذشته نیز پیام ناظر درباره بازگشایی این نمادها منتشر نشد و همه چیز به هفته جاری موکول شد. در این زمینه این نگرانی وجود دارد که تا زمان برگزاری مجمع بانک‌ها، بازگشایی نمادهای بانکی عملی نشود. با توجه به آنکه شرایط برگزاری مجامع بانک‌ها تا حدودی تغییر کرده است، باید اجازه معامله این سهم‌ها تا پیش از برگزاری مجامع وجود داشته باشد. همان‌طور که در گزارش‌های پیشین نیز مطرح شد، یکی از چالش‌های مهم رئیس جدید سازمان بورس، نحوه مدیریت چالش‌های مجامع بانکی است که حالا به نظر می‌رسد ممکن است بیش از آنچه انتظار می‌‌رفت مطول شود.

ناکامی شاخص در فتح کانال 79 هزار واحد

همان طور که اشاره شد، شاخص بورس در هفته گذشته با رشد 334 واحد به سطح 78 هزار و 190 واحد رسید. این در حالی بود که در میانه‌های هفته، دماسنج بازار سطح 78 هزار و 831 واحد را نیز تجربه کرد و تنها چند قدم تا رسیدن به کانال 79 هزار واحدی فاصله داشت. در هفته گذشته نمادهای گروه‌های فلزات اساسی، عرضه یوتیلیتی، چندرشته‌ای صنعتی و بانکی‌ها بیشترین رشد را برای شاخص کل به ارمغان آوردند و در طرف دیگر گروه‌های پالایشی، خودرویی و ماشین‌آلات بیشترین تاثیر منفی را بر دماسنج بازار گذاشتند.

همچنین در هفته گذشته 28 صنعت از صنایع 37 گانه بورسی، با رشد شاخص مواجه شدند و در طرف دیگر نیز 9 صنعت سهامداران خود را با زیان به تعطیلات آخر هفته فرستادند. بیشترین رشد متعلق به گروه‌های زراعت، ساخت دستگاه‌های ارتباطی و محصولات چوبی بود. شاخص این صنایع در هفته گذشته به ترتیب با رشد 15/8، 7/45 و 7/34 درصدی مواجه شدند تا در صدر سودده‌ترین صنایع بازار قرار گیرند. همچنین در طرف دیگر گروه‌های ماشین‌آلات برقی، پالایشگاه‌ها و محصولات کاغذی بیشترین افت هفتگی شاخص صنعتی را ثبت کردند و هریک به ترتیب 3/76، 3/65 و 3/12 درصد به سهامداران خود زیان تحمیل کردند.

از میان گروه‌های بورسی، بیشترین ارزش معاملات در هفته گذشته به ترتیب به گروه‌های خودرو و ساخت قطعات، فرآورده‌های نفتی (پالایشگاه‌ها) و فلزات اساسی اختصاص یافت. همچنین گروه‌های استخراج کانه‌های فلزی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و محصولات شیمیایی در رتبه‌های بعدی ارزش معاملات قرار گرفتند. در هفته گذشته شاخص بازار اول با 100 واحد افزایش به رقم 55349 واحد بالغ شد و شاخص بازار دوم با 1512 واحد افزایش عدد 167269 واحد را تجربه کرد و به ترتیب با 0/2 درصد و 0/9 درصد افزایش نسبت به هفته قبل مواجه شدند. در 5 روز کاری این هفته ارزش کل معاملات سهام و حق‌تقدم به 11139 میلیارد ریال بالغ شد که نسبت به هفته قبل 43 درصد رشد داشت. در ضمن تعداد 4858 میلیون سهم و حق‌تقدم در 382 هزار دفعه مورد معامله قرار گرفت و به ترتیب 26 درصد و 41 درصد افزایش را نسبت به هفته گذشته تجربه کرد. همچنین ارزش معاملات نرمال به 10868میلیارد ریال رسید و حجم معاملات نرمال با 4789 میلیون سهم به ترتیب با 41 درصد و 26درصد افزایش نسبت به هفته گذشته همراه شدند. براین اساس تعداد 2162421 برگه اوراق مشارکت به ارزش 2239 میلیارد ریال معامله شد که به ترتیب 116 و 112 درصد افزایش نسبت به هفته گذشته را نشان می‌دهد.