بسیار بیشتر از این ارقام است به‌ویژه اینکه ایران به نسبت کشورهای منطقه سابقه طولانی‌تری در این صنعت دارد اما میزان تولید کشورهای منطقه در مدت‌زمان کوتاهی چند برابر ایران است و کشور ما نتوانسته به اندازه این کشورها در توسعه صنعت آلومینیوم خود موفق باشد. این توسعه از این نظر مهم است که رویکرد جهانی به آلومینیوم روزبه‌روز بیشتر می‌شود و به نوعی این فلز درحال جایگزینی فولاد و مس است و به نوعی تبدیل به شاخص توسعه‌یافتگی می‌شود. اما در این راه یکی از مهم‌ترین موانع حرکت ما به این سمت، کمبود مواد اولیه برای تولید آلومینیوم است که قراضه آلومینیوم می‌تواند به نوعی این کمبود را پوشش دهد. با این حال از ۳ کارخانه عمده تولید آلومینیوم در ایران، تنها کارخانه ایرالکو از فناوری تولید آلومینیوم از قراضه برخوردار است.

کارخانه ایرالکو حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰هزار تن آلومینیوم تولید می‌کند، اما تولید آن با قراضه به حدود ۳۰۰هزار تن می‌رسد. مجید پورعطار، مدیرعامل ایرالکو چندی پیش اعلام کرد، این شرکت به‌زودی برای تولید آلومینیوم ثانویه (بازیافت قراضه) اقدام خواهد کرد که حجم آن معادل کل تولید فعلی این کارخانه هدف‌گذاری شده است. به گفته کارشناسان این صنعت، ضایعاتی که از تولید آلومینیوم به‌دست می‌آید از نظر کیفیتی تفاوتی با آلومینیوم پایه ندارد. از این‌رو می‌توان به سمت تولید آلومینیوم بیشتر با این قراضه‌ها گام برداشت.

آلومینیوم ثانویه مانند آلومینیوم پایه

قراضه‌های آلومینیومی و ضایعاتی که در کارخانه‌های تولیدکننده آلومینیوم به‌دست می‌آید در صنایع مختلف می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. از این ضایعات آلومینیوم در صنعت خودروسازی، بیلت و در و پنجره‌سازی استفاده می‌شود. درباره تفاوت آلومینیوم پایه و ثانویه محمد آشفته آج‌بیشه، مشاور آلومینیوم ایمیدرو عنوان کرد: ضایعاتی که از بدنه آلومینیومی خودروها به‌دست می‌آید «آلیاژی» هستند و همچنین ضایعاتی که از کارخانه‌های تولیدکننده آلومینیوم به‌دست می‌آید، بازیافت شده و تبدیل به آلومینیوم با گرید ۹۷ به بالاتر می‌شود که آلومینیوم «پایه» نامیده می‌شوند. آلومینیوم «ثانویه» در حقیقت همان بازیافت آلومینیوم است که در آلیاژ به کار برده می‌شود.

این آلومینیوم بیشتر در صنایعی مانند بلیت‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد که با آلیاژ ترکیب می‌شود اما در آلومینیوم پایه به‌کار برده نمی‌شود. آشفته آج‌بیشه در ادامه عنوان کرد: ترکیبی از آلومینیوم پایه و آلومینیوم ضایعاتی به‌علاوه آلیاژهای دیگر به آلیاژ محصولی نهایی تبدیل می‌شود که تفاوت چندانی با آلومینیوم اولیه نخواهد داشت. وی با اشاره به اینکه در ایران تنها یک واحد آلومینیومی این بازیافت و ترکیب را انجام می‌دهد، عنوان کرد: البته ترکیب آلومینیوم ثانویه با آلومینیوم پایه در هرمزال و المهدی انجام نمی‌شود و تنها واحدی که این فرآوری را انجام می‌هد، واحد ایرالکو است. مشاور آلومینیوم ایمیدرو در پاسخ به این پرسش که آیا تبدیل یا بازیافت آلومینیوم صرفه اقتصادی دارد، عنوان کرد: مسئله حائز اهمیت در آلومینیوم این موضوع است که در صنعت آلومینیوم از خام‌فروشی رهایی پیدا کنیم، یعنی فرآیند ما در این صنعت باید به سمت محصولات آلیاژی و بازیافتی پیش برود.

آشفته آج‌بیشه در ادامه درباره نحوه قیمت آلومینیوم پایه و بازیافتی عنوان کرد: قیمت بازیافت در کشورهای مختلف، قیمت‌های مختلف خواهد داشت، برای مثال آلومینیوم بازیافتی در کشور ما یک قیمت و در ترکیه یک قیمت دیگر دارد. این درحالی است که آلومینیوم پایه یک قیمت جهانی دارد. وی در ادامه توضیح داد: بنابراین زمانی که قیمت آلومینیوم جهانی در سطح پایینی قرار دارد، ممکن است آلومینیوم ثانویه صرفه اقتصادی نداشته باشد. اما در عوض زمانی که قیمت آلومینیوم پایه بالاست، آلومینیوم ثانویه و ضایعات آن صرفه اقتصادی بیشتری پیدا خواهد کرد. وی در پایان تاکید کرد: در کل ضایعات آلومینیوم و ترکیب آن با آلومینیوم پایه در این صنعت نقش قابل توجه و مهمی دارد.

استفاده ازآلومینیوم ثانویه

مدت‌هاست بسیاری از کشورهای دنیا به سمت و سوی تولید آلومینیوم از قراضه‌ها حرکت کرده‌اند و یکی از دلایل موفقیت صنایع این کشورها استفاده درست از این قراضه‌هاست. اما ایران با موانعی جدی در راه تامین قراضه آلومینیومی نیز روبه‌روست. در این‌باره محمدمهدی مستقیمی، مدیرعامل آلومینیوم جنوب (سالکو) در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: استفاده مستمر از قراضه برای بازیافت، مستلزم داشتن کشوری صنعتی و مصرفی است، در حالی که کشور ما تولیدکننده عمده قراضه آلومینیوم به‌شمار نمی‌رود. به معنای دیگر یا باید کشوری صنعتی بود و به مرور زمان قراضه‌های تولید آلومینیومی انباشته شده را که آن هم نیازمند دانش لازم در این زمینه است، از طریق صنعت بازیافت به چرخه مصرف بازگرداند یا از سرانه مصرف آلومینیوم بالا در کشور برخوردار بود.

بنابراین صنعتی بودن و سرانه مصرفی آلومینیوم از عوامل مستقیم تاثیرگذار بر تولید قراضه‌های آلومینیومی است که خود خوراک لازم را برای توسعه صنعت تولید آلومینیوم ثانویه یا همان بازیافت آلومینیوم فراهم می‌کند. مستقیمی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی دیگر از راه‌های تامین قراضه آلومینیومی برای راه‌اندازی صنعت تولید آلومینیوم ثانویه، واردات قراضه آلومینیومی از سایر کشورهاست که خود نیازمند زیرساخت‌هایی چون توسعه بنادر و اسکله‌های مجهز است. این در حالی است که در ایران با مشکلات واردات قراضه فلزات روبه‌رو هستیم. در کنار موارد یادشده برنامه‌ریزی راهبردی و سیاست‌گذاری در زمینه ایجاد صنعت آلومینیوم ثانویه از نقش بسزایی برخوردار است. متاسفانه در ایران هنوز برنامه مدون و مشخصی در زمینه توسعه این صنعت تدوین نشده، البته شرکت‌هایی مانند ایرالکو به‌طور ضمنی عنوان کرده‌اند که به‌دنبال توسعه صنعت آلومینیوم ثانویه هستند.

مدیرعامل آلومینیوم جنوب (سالکو) در کاربرد آلومینیوم ثانویه در صنایع گفت: در ضایعات و قراضه‌های آلومینیومی میزان قابل توجهی آلومینیوم وجود دارد که با ذوب مجدد و اضافه کردن آلیاژها به آنها قابل استفاده در صنایع مختلف از جمله بیلت‌سازی، خودروسازی، تولید لوازم خانگی و... است. مستقیمی در ادامه تصریح کرد: البته در رابطه با استفاده از آلومینیوم ثانویه در صنعت خودروسازی باید اذعان کرد که هنوز استفاده از آلومینیوم در صنعت خودروسازی ما آن‌گونه که باید جایگاه خود را پیدا نکرده است. وی افزود: این در حالی است که براساس گزارش‌های ارائه شده تا سال۲۰۲۵ میلادی ارزش مصرف آلومینیوم در صنعت خودرو در امریکای شمالی به ۱۰میلیارد پوند و در جهان به ۳۵میلیارد پوند خواهد رسید و در نتیجه صنعت تولید خودروهای سبک به مهم‌ترین بازار جهانی برای صنعت آلومینیوم تبدیل خواهد شد.

قراضه‌های سودآور

مدیرعامل آلومینیوم جنوب (سالکو) در پاسخ به این پرسش که آلومینیوم ثانویه تا چه اندازه موجب افزایش تولید می‌شود، گفت: در پاسخ به این سوال به نمونه‌های مشابه خارجی در زمینه تاثیر استفاده از آلومینیوم ثانویه در افزایش تولید اشاره می‌کنم. در این زمینه می‌توان به کشورهایی چون ترکیه، برزیل، چین و امریکای‌شمالی اشاره کرد. برای مثال امریکای‌شمالی اعلام کرده که با توجه به‌صرفه استفاده از آلومینیوم ثانویه در تولید خودرو، تا سال ۲۰۲۵ میلادی، ۷۵درصد از بدنه تمامی وانت‌های جدید تولیدی خود را از آلومینیوم تولید می‌کند که بخشی از آن به‌واسطه تولید آلومینیوم ثانویه خواهد بود.

مستقیمی افزود: جالب است بدانید که درحال‌حاضر حدود ۴۰درصد از آلومینیوم تولیدی در امریکای‌شمالی از طریق تولید ثانویه به‌دست می‌آید. کشور برزیل نیز یکی از کشورهای پیشرو در زمینه بازیافت آلومینیوم به‌ویژه قوطی‌های آلومینیومی در جهان است. بر اساس گزارش انجمن آلومینیوم برزیل، این کشور تا فوریه ۲۰۱۶ میلادی ۲۸۹۵۰۰ تن قوطی آلومینیوم بازیافت کرده است. این در حالی است که نرخ بازیافت قوطی آلومینیوم این کشور در سال ۲۰۱۴ میلادی به ۹۸/۴ درصد رسید. این موضوع نشان‌دهنده بلوغ و پختگی صنعت احیای آلومینیوم کشور برزیل است. وی در ادامه خاطرنشان کرد: به همین منوال در ترکیه نیز بخش عظیمی از آلومینیوم تولیدی از طریق تولید ثانویه تامین می‌شود و این کشور یکی از واردکنندگان مهم قراضه‌های فلزی ازجمله آلومینیوم است که از آن در تولید آلومینیوم استفاده می‌کند.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که راه‌اندازی صنعت تولید آلومینیوم ثانویه علاوه بر تاثیر مستقیم روی افزایش تولید آلومینیوم و گسترش این صنعت، بر روی افزایش تولیدات وابسته و صنایع پایین‌دستی آلومینیوم نیز تایرگذار خواهد بود. مدیرعامل آلومینیوم جنوب (سالکو) درباره صرفه اقتصادی در آلومینیوم ثانویه عنوان کرد: براساس گزارش‌های ارائه‌شده، در تولید آلومینیوم ثانویه به مراتب نسبت به تولید آلومینیوم اولیه از انرژی کمتری استفاده می‌شود. براساس اعلام انجمن جهانی آلومینیوم، با تولید آلومینیوم به طریق ثانویه می‌توان تا ۹۲درصد در مصرف انرژی صرفه‌جویی کرد. مستقیمی ادامه داد: علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف انرژی، تولید آلومینیوم ثانویه موجب کاهش قابل توجه هزینه‌ها و آلودگی‌های محیط‌زیستی نیز می‌شود، به‌طوری‌که براساس اعلام این انجمن، ۱۰درصد افزایش در تولید آلومینیوم ثانویه موجب کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به میزان ۱۵درصد می‌شود. علاوه بر این تولید آلومینیوم ثانویه برای شرکت‌های تولیدکننده محصولات حاوی آلومینیوم ثانویه نیز موجب افزایش فروش و سوددهی بیشتر خواهد شد. این بدان دلیل است که مصرف‌کنندگان به‌ویژه در کشورهای غربی به‌دنبال خرید از شرکت‌هایی هستند که محصولات آنها براساس با استانداردهای محیط‌زیستی تولید می‌شود.