از جمله این مبادی می‌توان به بازارچه‌های مرزی اشاره کرد. بازارچه‌هایی که به منظور تسهیل تجارت در شهرهای مرزی و رفع نیاز مرزنشینان دو طرف ایجاد شد، اما این روزها برخی از کارشناسان اعتقاد دارند نه تنها هدف تعریف شده برای راه‌اندازی این بازارچه‌ها میسر نشده، بلکه امتیازهای داده شده به ذی‌نفعان، شرایط واردات کالا از مبادی فرعی و همچنین ایجاد شائبه «شبه قاچاق » را نیز فراهم کرده است. آمار منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد در سال 94 نسبت به سال 93، کاهش حجم تجارت خارجی را در بازارچه‌های مرزی شاهد بوده‌ایم.

میزان صادرات کالا در بازارچه‌های مرزی در سال 94 بیش از 269 میلیون دلار بوده که سهم ارزشی آن از مجموع صادرات در مدت زمان مذکور معادل 76 صدم درصد است. این در حالی است که درسال 93 میزان صادرات از این مبادی بیش از 458 میلیون دلار بوده که سهمی معادل 1/25 درصد را از مجموع صادرات سال 93 داشته است. آمار منتشر شده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد، صادرات کالا در مرزهای اقتصادی از طریق 21 بازارچه مرزی شامل بازارچه مرزی میلک، بازارچه ماهیرود، بازارچه میرجاوه، بازارچه پرویزخان، بازارچه دوغارون، بازارچه کیله سردشت، بازارچه شوشمی، بازارچه باجگیران، بازارچه کوهک-سراوان، بازارچه مرزی ریمدان، بازارچه رازی-خوی، بازارچه مهران، بازارچه صنم بلاغی، بازارچه دوکوهانه، بازارچه سیرانبند، بازارچه ساری سو، بازارچه مرزی جالق، بازارچه گلورده، بازارچه پیشین بازارچه، پیرانشهر-تمرچین و بازارچه یزدان انجام شده است. این در حالی است که در سال 94 از این تعداد 5 بازارچه مرزی از جمله «بازارچه مرزی جالق، بازارچه گلورده، بازارچه پیشین، بازارچه پیرانشهر-تمرچین، بازارچه یزدان» منفعل بوده و هیچ‌گونه صادراتی از این مسیرها انجام نپذیرفته است. همچنین میزان واردات کالا از بازارچه‌های مرزی در سال 94 بیش از 26 میلیون دلار بوده که سهم آن از کل واردات در این سال، معادل 0/06 درصد است. در حالی که در سال 93 بیش از 77 میلیون دلار کالا از این مبادی به کشور وارد شده و سهم ارزشی این بازارچه‌ها از کل واردات سال 93 معادل 0/15 درصد است. این میزان واردات از 15 بازارچه مرزی صورت گرفته که 4 بازارچه در سال 94 منفعل بوده‌اند.

صادرات در بازارچه‌های مرزی

مطابق آمار منتشر شده، بیشترین حجم صادرات در سال 94 در «بازارچه میلک» گزارش شده که به لحاظ ارزشی 108 میلیون و 463 هزار دلار بوده است که البته در مقایسه با سال 93 با افت 1/61 درصدی مواجه بوده است. گزارش پیش رو نشان می‌دهد، میزان صادرات از «بازارچه میلک» در سال 94بالغ بر 117 میلیون و 567 هزار کیلوگرم به ارزش 108 میلیون و 463 هزار دلار گزارش شده که در مقایسه با سال 93 که 151 میلیون و 663 هزار کیلوگرم به ارزش 110 میلیون و 236 هزار دلار بوده، نشان از افت 61/ 1 درصدی دارد. مطابق آمارها، میزان صادرات از «بازارچه مرزی ماهیرود» در سال 94، به لحاظ وزنی 300 میلیون و 746 هزار کیلوگرم به ارزش 44 میلیون و 653 هزار دلار گزارش شده که در مقایسه با سال 93 نشان از رشد 93 درصدی دارد. به‌طوری که میزان صادرات در این بازارچه مرزی در سال 93 به لحاظ وزنی 157 میلیون و 29 هزار کیلوگرم به ارزش 23 میلیون دلار بوده است.

همچنین حجم صادرات از «بازارچه میرجاوه» در سال 94 به لحاظ وزنی 93 میلیون و 419 هزار کیلوگرم به ارزش 37 میلیون و 285 هزار دلار گزارش شده که در مقایسه با سال 93، با افت نزدیک به 51 درصدی مواجه بوده است. چرا که میزان صادرات در این بازارچه مرزی در سال 93، به لحاظ وزنی 149 میلیون و 653 هزار کیلوگرم به ارزش 75 میلیون و 845 هزار دلار گزارش شده است. «بازارچه پرویزخان» یکی دیگر از بازارچه‌های مرزی کشور است که در سال 94 میزان صادرات از آن به لحاظ وزنی 59 میلیون و 129 هزار کیلوگرم به ارزش 23 میلیون و 122 هزار دلار عنوان شده است که در مقایسه با سال 93 افت بیش از 46 درصدی را شاهد هستیم. به‌طوری که حجم صادرات در سال 93 در این بازارچه مرزی، 82 میلیون و 326 هزار کیلوگرم به ارزش 43 میلیون و 276 هزار دلار گزارش شده است. همچنین مطابق آمارها، در سال 94بالغ بر 35 میلیون و 369 هزار کیلوگرم به ارزش 13 میلیون و 929 هزار دلار از طریق «بازارچه دوغارون» کالا صادر شده که در مقایسه با سال 93 که میزان صادرات به لحاظ وزنی 63 میلیون و 244 هزار کیلوگرم به ارزش 28 میلیون و 657 هزار دلار بوده است، نشان از افت 51 درصدی دارد.

بازارچه‌های منفعل صادراتی در سال 94

از سوی دیگر براساس آمار منتشر شده، در سال 94 پنج بازارچه مرزی از جمله «بازارچه مرزی جالق، بازارچه گلورده، بازارچه پیشین، بازارچه پیرانشهر-تمرچین، بازارچه یزدان» منفعل بوده و هیچ گونه صادراتی از این مسیرها انجام نشده است که در مقایسه با سال 93، شاهد افت 100 درصدی صادرات در این بازارچه‌های مرزی هستیم. این در حالی است که در سال 93 بازارچه‌های نامبرده فعال و صادرات از این مسیرها امکان‌پذیر بوده است. به‌طوری که در سال 93 در «بازارچه مرزی جالق» به لحاظ وزنی 4 میلیون و 145 هزار کیلوگرم به ارزش 5 میلیون و 994 هزار دلار صادرات صورت گرفته است. براساس آمار، در «بازارچه گلورده» در مدت مذکور، 39 میلیون و 248 هزار کیلوگرم به ارزش 23 میلیون و 645 هزار دلار صادرات انجام شده است. همچنین حجم صادرات در «بازارچه پیشین» در سال 93 به لحاظ وزنی 11میلیون و 142 هزار کیلوگرم به ارزش 9 میلیون و 294 هزار دلار گزارش شده است. در مدت مذکور، 943 هزار کیلوگرم به لحاظ وزنی و با ارزش 533 هزار دلار صادرات از طریق «بازارچه پیرانشهر-تمرچین» صادرات انجام شده است. درنهایت مطابق آمار گمرک در سال 93، در «بازارچه مرزی یزدان» به لحاظ وزنی 50 میلیون و 582 هزار کیلوگرم کالا به ارزش 3 میلیون و 133 هزار دلار صادرات انجام شده است.

واردات از بازارچه‌های مرزی

15 بازارچه مرزی در ایران به واردات کالا می‌پردازند. آمار منتشرشده نشان می‌دهد که 4 بازارچه میلک، کوهک-سراوان، پیشین و پیرانشهر-تمرچین در سال 94 شاهد ورود کالا از آن سوی مرزها نبوده‌اند. اما بازارچه شوشمی که در سال 93 منفعل بوده، در سال 94 فعال شده است. براساس این گزارش، 5 بازارچه پرویزخان، ریمدان، رازی-خوی، ساری سو و میرجاوه، بیشترین واردات کالا را در سال 94 در میان بازارچه‌های مرزی از آن خودکرده‌اند. در سال 94 از بازارچه پرویزخان بیش از 21 میلیون کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 20 میلیون دلار به کشور وارد شده است. این در حالی است که در سال 93 شاهد ورود حدود 29 میلیون کیلوگرم کالا به ارزش حدود 31 میلیون دلار به ایران بوده‌ایم. همچنین در سال 94، بازارچه مرزی ریمدان با واردات حدود یک میلیون و 300 هزار کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 2 میلیون و 400 هزار دلار مواجه بود. درحالی که آمار منتشر شده نشان می‌دهد در سال 93 حدود 3 میلیون کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 4 میلیون دلار از این بازارچه وارد کشور شده است. بازارچه رازی-خوی از دیگر بازارچه‌های فعال درخصوص واردات در سال 94 است که در این سال حدود یک میلیون و 500 هزار کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 2 میلیون دلار از این مبدا به ایران وارد شده است. این بازارچه در سال 93 مبدایی برای ورود بیش از 2 میلیون کیلوگرم کالا به ارزش حدود 5 میلیون دلار بوده است.

«بازارچه ساری‌سو» در سال 94 چهارمین بازارچه مرزی به لحاظ حجم ورود کالا است. بر این اساس، حدود 158 هزار کیلوگرم به ارزش حدود 574 هزار دلار کالا از این مبدا وارد کشور شده است. این در حالی است که این بازارچه در سال 93 شاهد ورود حدود 4 میلیون کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 12 میلیون دلار بوده است. از بازارچه میرجاوه نیز در سال 94 بیش از 98 هزار کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 182 هزار دلار به ایران وارد شده که درسال 93 واردات کالا از این بازارچه بیش از 6 میلیون کیلوگرم به ارزش بیش از 13 میلیون دلار بوده است.

بازارچه‌های منفعل در واردات در سال 94

«بازارچه میلک» در سال 93 شاهد ورود حدود 328 هزار کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 756 هزار دلار بوده که در سال 94 از این بازارچه هیچ کالایی وارد کشور نشده است. همچنین بازارچه کوهک-سراوان نیز در سال 93مبدایی برای ورود حدود 198 هزار کیلوگرم کالا به ارزش 457 هزار دلار بوده که در سال 94 منفعل شده است. «بازارچه پیشین» نیز از دیگر بازارچه‌های غیرفعال در سال 94 بوده که در سال 93 حدود 5 میلیون کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 9 میلیون دلار از این مرز اقتصادی به کشور وارد شده است. از دیگر بازارچه‌های منفعل در امر واردات در سال 94، «بازارچه پیرانشهر-تمرچین» است که در سال 93 این بازارچه شاهد ورود بیش از 98 هزار کیلوگرم کالا به ارزش بیش از 312 هزار دلار بوده است.