از یک سو بعضی از چهره‌های مطرح شهرستان‌ها با تهران درحال مذاکره هستند و از سوی دیگر برخی برای نایب‌رییسی معامله کرده‌اند. با این حساب اگر اتفاق عجیبی رخ ندهد، مسعود خوانساری پنجمین رییس اتاق بازرگانی خواهد شد. در هفته‌های اخیر انتقادات بی‌شماری به سابقه دولتی خوانساری صورت گرفت اما شاید هیچ‌کس مثل خوانساری به رییس پرافتخار اتاق ایران یعنی محمد نهاوندیان شباهت ندارد. نگاهی به سابقه این دو از مسیر کاملا یکسان میان خوانساری و نهاوندیان خبر می‌دهد.

دو رییس از اتاق تهران

هر چند در دوران خاموشی، نهاوندیان یک دوره در هیات رییسه اتاق بازرگانی ایران حضور داشت اما حضور پررنگ نهاوندیان در اتاق بازرگانی از میانه دوره پنجم و ریاست وی بر اتاق تهران آغاز شد. جدال‌های تمام نشدنی میان خاموشی و بهزادیان منجر به کنار گذاشتن هیات رییسه اتاق تهران شد اما خاموشی نیز مجددا به ریاست اتاق تهران بازنگشت تا گزینه محمد نهاوندیان به عنوان محتمل‌ترین گزینه در اتاق بازرگانی تهران بر کرسی ریاست بنشیند. هر چند که این ریاست نصف دوره بیشتر نبود اما ریاست اتاق تهران به سکوی پرش نهاوندیان بدل شد.

مسعود خوانساری نیز هر چند در اتاق بازرگانی تهران و ایران حضور داشت اما با ریاست اتاق تهران بود که رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفت. وی در زمان انتخابات ریاست اتاق بازرگانی در دوره هفتم رقیب غلامحسین شافعی بود ولی با وجود داشتن حمایت گروه‌های مختلف و منتقد اتاق چندان در میان بدنه اتاق بازرگانی شناخته شده نبود اما امروز تقریبا همه اتاقی‌ها وی را به عنوان رییس اتاق تهران می‌شناسند. وی در دوره قبل رییس کمیسیون حمل و نقل بود و نهاوندیان نیز پیش از ریاست بر اتاق تهران بر کرسی ریاست کمیسیون تجارت جهانی و WTO تکیه زده بود و هر دو این افراد سوابقی کمیسیونی داشتند. هر چند که این تنها وجه شباهت در سابقه قبل از ریاست اتاق تهران آنها نیست.

دو مدیر دولتی سابق

سوابق دولتی نهاوندیان و خوانساری هر دو به بعد از انقلاب اسلامی بازمی‌گردد. با در نظر نگرفتن سابقه نهاوندیان در صدا و سیما، سابقه کار اصلی وی از روابط عمومی وزارت بازرگانی در دولت موقت آغاز شد سپس به سمت‌هایی همچون معاونت هماهنگی و بعد از آن معاونت طرح و برنامه همان وزارتخانه شد. پس از آن نهاوندیان به امریکا رفت و در دانشگاه جورج واشنگتن به تحصیل پرداخت. سمت بعدی وی در سال 72 و معاونت وزارت بازرگانی در زمان وزارت آل‌اسحاق بود.

وی در دوران شریعتمداری هم در این وزارتخانه و در مرکز پژوهش‌های بازرگانی باقی ماند اما از سال ۸۰ تا ۸۴ مشاور اقتصادی سیدمحمد خاتمی، رییس مرکز ملی جهانی شدن و رییس شورای اقتصادی سازمان صدا و سیما شد. در سال 84 جزو ستاد علی لاریجانی بود و برنامه‌های اقتصادی وی را تنظیم کرد. رابطه این دو ادامه پیدا کرد به طوری که زمانی که لاریجانی به سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی انتخاب شده بود و نهاوندیان معاونت اقتصادی او را برعهده گرفت. در نهایت در سال 86 در انتخاباتی تاریخی نهاوندیان موفق به شکست علینقی خاموشی با رای اندکی شد تا شاهد آغاز ریاست وی بر اتاق بازرگانی ایران باشیم.

اما سوابق مسعود خوانساری هم بیشتر به معاونت وزرا مربوط است. مسعود خوانساری پس از انقلاب معاون وزارت کشاورزی از سال ۱۳۵۹ تا پایان جنگ بود. با روی کار آمدن دولت سازندگی اما خوانساری ترجیح داد از وزارت جهاد برود و در این دولت مشاور ریاست سازمان تامین اجتماعی شد. اما نام خوانساری بیشتر در دولت اصلاحات شنیده شد، زمانی که در دولت سیدمحمد خاتمی، معاون وزارت راه و رییس سازمان حمل‌ونقل و راهداری بود. در همان زمان دوست قدیمی و دیرین وی محمدرضا بهزادیان در اتاق تهران و ایران گرد و خاک زیادی به پا کرده بود و خوانساری تلاش داشت از وی حمایت کند. در نهایت، بهزادیان جمعی از دوستان قدیمی خود را به اتاق بازرگانی آورد که خوانساری یکی از آنها بود. چهره‌هایی همچون محسن مهرعلیزاده یا محسن صفایی‌فراهانی از دیگر افرادی بودند که در این دوره به اتاق آمدند.

پیروزی بدون داشتن رای اکثریت

الگوی ریاست خوانساری و نهاوندیان نیز به ‌شدت به یکدیگر شبیه است. هر دو زمانی به کرسی ریاست اتاق بازرگانی تهران رسیدند که رقیبی وجود نداشت و با حداکثر آرا به این سمت دست یافتند. اما نکته جالب میزان آرای آنها در اتاق بازرگانی ایران است. نهاوندیان در شرایط صلح و اجماع به هیچ‌ وجه شانسی برای ریاست نداشت. در آن زمان با کنار گذاشتن بهزادیان رقابت میان محسن مهرعلیزاده، معاون سابق رییس‌جمهور و علینقی خاموشی، رییس قبلی اتاق بازرگانی ایران بود. تا چند روز آخر با وجود تمام شایعات نهاوندیان به کاندیدا بودن وی اعتراف نمی‌کرد.

مهرعلیزاده می‌گوید که 48ساعت قبل از انتخابات نهاوندیان به وی خبر کاندیدا بودن خودش را داد. رای وی به هیچ‌ وجه با رای منسجم طیف سنتی اتاق قابل رقابت نبود. در عین حال اپوزیسیون اتاق یعنی گروه تحول نیز به اندازه کافی برای شکست خاموشی رای نداشتند. در روز انتخابات اما به واسطه شجاع‌الدین بازرگانی شرایط تغییر کرد. بازرگانی از طرف نهاوندیان به تحولی‌ها پیشنهاد کنار کشیدن به نفع نهاوندیان را داد. آنها نیز با علم بر اینکه در این انتخابات شکست خواهند خورد تنها برای رییس نشدن مجدد خاموشی از نهاوندیان حمایت کردند و در جلسه‌یی که هیچگاه جزییات آن اجازه انتشار نیافت، خاموشی در مقابل نهاوندیان شکست خورد.

روند انتخابات پیش رو هم تا حد زیادی شبیه به همین موضوع است. تعداد آرای مسعود خوانساری کمتر از گزینه‌های دیگر به ویژه گزینه شهرستان‌ها بود اما ایجاد چند دستگی در میان شهرستان‌ها و معاملات پشت پرده ورق را به نفع آرای اقلیتی خوانساری چرخاند.

شاید هیچ‌کس انتظار نداشت که در شورای روسا تا این حد اختلاف نظر رخ دهد. با وجود آنکه حسین پیرموذن برای جلوگیری از اختلاف از کاندیدا شدن انصراف داد و حتی در هفته پیش از انتخابات برای استراحت به خارج از کشور سفر کرده اما تعداد زیادی از شهرستان‌ها حاضر به معامله بر سر کرسی نایب‌رییسی شده‌اند. از طرف دیگر غلامحسین شافعی نیز چندان در یارگیری از میان شهرستان‌ها و تشکل‌ها موفق عمل نکرده است تا شرایط به گونه‌یی پیش رود که اگر اتفاق خاصی نیفتد، انتخاب خوانساری قطعی به نظر ‌آید. به نظر می‌رسد در انتخابات پیش رو باز هم یک رییس سابق به یک نایب‌رییس مغلوب خواهد شد و الگویی دقیقا مانند الگوی نهاوندیان تکرار می‌شود.

آیا تهران به حامی رییس می‌رسد؟

در دوره نهاوندیان کسی که بیش از همه به وی برای ریاست اتاق ایران کمک کرد یحیی آل‌اسحاق بود. آل‌اسحاق از دوران وزارت با معاون خود یعنی نهاوندیان رابطه گرمی داشت و حتی در روز انتخابات ریاست نهاوندیان بر اتاق ایران وی برگه‌های تبلیغاتی نهاوندیان را به اتاق آورد.

 

آل‌اسحاق از دوران وزارت با معاون خود یعنی نهاوندیان رابطه گرمی داشت و حتی در روز انتخابات ریاست نهاوندیان بر اتاق ایران وی برگه‌های تبلیغاتی نهاوندیان را به اتاق آورد.

بعد از انتخاب نهاوندیان وی کرسی ریاست را به آل‌اسحاق داد تا برای 6 سال نهاوندیان اتاق ایران و آل‌اسحاق اتاق تهران را ریاست کنند. از هم‌اکنون نیز شایعه ریاست حامی اصلی مسعود خوانساری یعنی پدرام سلطانی بر اتاق تهران بر سر زبان‌ها افتاده است. سلطانی بیش از هر کس در موفقیت خوانساری در انتخابات 18 اسفند 93 ریاست اتاق تهران همچنین نایب‌رییسی وی بر اتاق ایران نقش داشت.

هر چند که خوانساری لیدر جریان ائتلاف برای فردا محسوب می‌شود اما بسیاری سلطانی را رییس در سایه می‌دانند. رابطه این دو از زمان برنامه‌ریزی برای رقابت میان خسروتاج،‌ خوانساری و شافعی بسیار صمیمی شد. حال گفته می‌شود که در صورت پیروزی خوانساری وی از سمت ریاست اتاق تهران استعفا می‌دهد و سلطانی جای وی در این اتاق را خواهد گرفت تا مدل ریاست نهاوندیان مبنی بر همکاری کامل تهران و ایران کامل شود.

خاستگاه نهاوندیان و خوانساری را باید کاملا یکی دانست. هر چند بعضی از سوابق آنها متفاوت است اما شباهت‌های میان این دو بسیار بیش از تفاوت‌های آنهاست. هنوز بسیاری معتقد هستند که نهاوندیان پرنفوذترین شخص در اتاق بازرگانی ایران است و این ‌بار نیز گروهی که بیشترین شانس را برای پیروزی در انتخابات دارند دقیقا به سبک الگوی نهاوندیان بازی می‌کنند.

نهاوندیان جایگزین یک رییس از بخش خصوصی شد و به نظر می‌رسد خوانساری نیز همین کار را خواهد کرد. در حقیقت بعد از 3سال مجددا شاهد بازگشت چهره‌یی شبیه به نهاوندیان به اتاق ایران هستیم.