براساس تعاریف بین‌المللی، گردشگری حلال در واقع همان گردشگری اسلامی است که در آن خدمات و محصولاتی مانند هتل، رستوران، بازار و مکان‌های تفریحی در سفرها، مطابق با احکام شریعت ارائه می‌شوند. گردشگری حلال در واقع مفهوم جدیدی را در توریسم، به‌عنوان مقصد‌ها و سرویس‌های گردشگری برای مسلمانان، تعریف کرده است.

توسعه گردشگری حلال البته در ایران با موافقان و مخالفانی مواجه است. موافقان می‌گویند این نوع گردشگری فرصت خوبی را برای ایران فراهم می‌کند که گردشگران مسلمان را از کشورهای اسلامی و غیراسلامی به خود جذب کند. در همین حال مخالفان معتقدند گردشگری حلال در شرایطی معنا پیدا می‌کند که موردی مقابل آن نیز وجود داشته باشد و گردشگران امکان انتخاب داشته باشند. در عین حال، مدیر اجرایی شورای گردشگری مالزی (MTC)، بر این باور است که پتانسیل‌های ایران برای توسعه در این زمینه بالاست. اما «زل‌کفلی داوود» هم چنین تاکید می‌کند ایران تا تبدیل شدن به یک مقصد مسلم توریسم حلال، فاصله زیادی دارد. داوود که خود اهل یکی از موفق‌ترین مقاصد گردشگری حلال یعنی مالزی است، دو پیشنهاد عمده را برای توسعه گردشگری حلال ایران ارائه می‌کند؛ نخست افزایش تبلیغات موثر برای گردشگری ایران و دوم به‌کارگیری استانداردهای حلال و استفاده از گواهی‌های حلال بودن محصولات و خدمات گردشگری.

او در این گفت‌وگو، جایگاه گردشگری حلال را در ایران ارزیابی و به نقاط ضعف و قوت ایران در جذب گردشگران مسلمان نیز اشاره می‌کند.

جناب آقای زل‏کفلی داوود، پتانسیل ایران برای توسعه گردشگری حلال را چگونه ارزیابی می‏‌کنید؟
ایران پتانسیل‏‌های زیادی در صنعت گردشگری دارد و به‌عنوان یک کشور اسلامی مبتنی بر شریعت، مدیریت و اداره می‏‌شود. این موضوع دلگرمی زیادی برای گردشگران مسلمان ایجاد می‏‌کند؛ زیرا آن‌ها می‏‌توانند بدون نگرانی، از محصولات و خدمات ارائه‏ شده در ایران استفاده کنند. همچنین حدود 99درصد مردم ایران مسلمان هستند و همین موضوع باعث جذب بیشتر گردشگران مسلمان برای دیدن خواهران و برادران مسلمانشان می‏‌شود. از سوی دیگر میراث‏ اسلامی زیادی در ایران وجود دارد و بدون شک همه گردشگران در دنیا علاقه ‏مند به بازدید از این مکان‏‌ها هستند.

به باور شما، ایران در راستای توسعه گردشگری حلال چه اقداماتی را باید صورت دهد؟
در قدم اول ایران باید خودش را به دنیا معرفی کند. اینکه ایران یک کشور مسلمان است، به تنهایی برای توسعه گردشگری حلال و جذب گردشگران مسلمان کافی نیست. بدون یک تبلیغ عظیم در این زمینه هیچ‏کس متوجه نمی‏‌شود که ایران نیز مکان جذابی برای گشت‏‌وگذار است. ایران باید امکانات و جذابیت‏‌هایش را به دنیا نشان‏ دهد؛ حتی اگر این جذابیت در یک تکه سنگ کوچک و خاص در صحرا است، باید به روش‏‌های هوشمندانه به دنیا معرفی شود. درنتیجه این معرفی، مردم جهان تصمیم می‏‌گیرند که از ایران بازدید کنند. اما بی‏شک ایران جذابیت‏هایی فراتر از یک تکه سنگ برای جذب گردشگران دارد. می‏توان گفت معرفی شدن در دنیا کلید موفقیت در توسعه گردشگری ایران است.

وضعیت فعلی گردشگری حلال را در ایران چگونه ارزیابی می‌‏کنید؟
ایران محصولات و خدمات حلال زیادی برای گردشگران به خصوص گردشگران مسلمان دارد؛ اما جهان اسلام از آنها آگاه نیست. به همین دلیل درآمد حاصل از صنعت گردشگری هنوز در ایران در مقایسه با بقیه کشورهای اسلامی مانند مالزی، ترکیه و امارات بسیار کمتر است. طبق شاخص جهانی سفرهای مسلمانان در سال 2015، ایران بعد از کشور کوچک و مسلمان برونئی است؛ کشوری که در جنوب شرقی آسیا قراردارد. براساس مطالعات و آمارهایی که توسط نهاد‏های مختلف مانند مستر‏کارت، شاخص سفرهای جهانی مسلمانان (GMIT) و سازمان جهانی گردشگری(UNWTO) منتشر شده‏است، ایران باید برای پیدا کردن جایگاه مناسب و محبوب در صنعت گردشگری به سختی تلاش کند.

از نظر شما ایران چه ضعف‏هایی دارد که مانع توسعه گردشگری حلال می‏‌شود؟
به نظر من ضعف ایران در صنعت گردشگری حلال، ناشی از ضعف در فروش و تبلیغات است. همان‌طور که می‏‌دانید گردشگری نوعی تجارت است و در تجارت، فروش مهم‌ترین بخش است. اطمینان از فروش، با تبلیغات به ‏دست می‌‏آید. در واقع هرچقدر هم محصولات خوبی تولید شوند، بدون آگاهی دادن به مردم امکان فروش آن پایین خواهد بود. این اتفاق در صنعت گردشگری نیز به همین شکل است، یعنی نمی‏توان بدون تبلیغات در زمینه گردشگری تعداد گردشگران را افزایش داد.

چه راهکارهایی وجود دارند تا ایران بتواند به مقصد گردشگری حلال در منطقه تبدیل شود؟ و چگونه می‏‌توان با محوریت ایران یک کریدور گردشگری حلال در منطقه شکل داد؟
پتانسیل‏‌های زیادی در ایران وجود دارد برای اینکه این کشور به مقصد مهمی در گردشگری حلال در منطقه خاورمیانه تبدیل شود. از طرفی ایران در رقابت با کشورهای توریستی مانند امارات‏ متحده ‏عربی، عربستان سعودی و قطر است. دبی تلاش‏‌های زیادی کرده است تا جایگاه خود را در منطقه به‌عنوان مقصد گردشگری حلال به خصوص در بخش «ماموریت کاری» به دست‏ آورد. عربستان‏ سعودی نیز به دلیل قرار گرفتن شهر‌های مکه و مدینه درآن، هر ساله به طور نسبی تعداد گردشگران ثابتی را دارد. در واقع می‌‏توان گفت این دو کشور جایگاه مخصوص خود را در منطقه دارند. بنابراین اگر ایران بخواهد به‌عنوان یکی از کشورهای مطرح گردشگری حلال در منطقه جایگاهی به ‏دست‏ آورد، باید قطب خاصی را به خود اختصاص دهد و به نظر من آنچه در کشورهای دیگر منطقه وجود ندارد، فراوانی میراث اسلامی در ایران است. ایران با بهره‏ گیری از این ویژگی می‏‌تواند محصولات خاصی را به گردشگران ارائه‏ کند. اما باید این محصولات را با روش‏های درستی ارائه‏ کند تا توجه‏‌های زیادی را به سمت خود جلب کند.

همچنین ایران باید استانداردهای بهتری را برای خدمات اسلامی‏‏اش به مسلمانان پیشنهاد ‏دهد. خدماتی مانند غذای حلال، محل نماز و امکانات خاص گردشگران مسلمان. اگرچه به دلیل اسلامی بودن ایران، گردشگران به صورت پیش‌‏فرض همه چیز را حلال فرض می‏کنند اما باید گواهی استاندارد حلال بودن محصولات و مراکز اقامتی وجود داشته باشد که شک گردشگران را در مورد حلالیت به یقین تبدیل کند. بنابراین، باید در ایران سازمان شناخته شده‌‏ای برای صدور گواهی حلالیت خدمات و امکانات گردشگری وجود داشته‏ باشد. از دیگر سو، استانداردهای گردشگری حلال باید در ایران توسعه پیدا کنند تا در صنایع به‌عنوان مرجع استفاده شود و توسط جامعه جهانی مسلمانان شناخته شده باشد. در واقع اگر «اندازه‏‌گیری استاندارد» و «کیفیت استاندارد» حلال برای خدمات و محصولات وجود نداشته باشد، صنعت حلال نمی‏‌تواند به تنهایی بر پایه انتظارات مشتریان یا گردشگران رشد کند. در نتیجه اگر چنین برنامه‌‏ریزی‏‌هایی وجود نداشته باشد، نمی‌‏توان ایران را به‌عنوان یک قطب حلال در منطقه در نظر گرفت.

آیا به نظر شما ایران اکنون در آسیا به‌عنوان یک مقصد مهم حلال شناخته می‏‌شود؟
در میان کشورهای آسیایی ایران کشوری است که با نام اسلامی و قوانینی منطبق با دین اسلام شناخته می‏‌شود، به همین دلیل اعتماد به اجرای قوانین اسلامی بسیار بالاست و گردشگران مسلمان نسبت به خدمات و امکانات حلال در ایران احساس اطمینان دارند و از این بابت ایران کشور شناخته شده‏‌ای است اما همانطور که تاکید کردم نباید فراموش کرد که وجود گواهی حلال‌بودن محصولات و مراکز اقامتی در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای توریستی اسلامی و غیراسلامی ضروری است.

به نظر شما، خصوصیت بارز ایران به‌عنوان یک مقصد گردشگری چیست؟
ایران با میراث فرهنگی و طبیعتش در جهان شناخته شده‌ ‏است. ایران بیش از هر کشوری در خاورمیانه آثار تاریخی دارد و حدود 21 مکان تاریخی ایران در یونسکو ثبت شده ‏است. بعضی از مکان‏‌های ایران قدمت 2500 ساله دارند؛ مانند پرسپولیس (تخت جمشید) و همچنین بازار تاریخی تبریز. این مقصد‏ها برای گردشگران بسیارجذاب است.

به‌عنوان سوال آخر، چه توصیه‏‌هایی برای توسعه صنعت گردشگری ایران دارید؟
در زمینه توسعه گردشگری، ایران کارهای زیادی می‏‌تواند انجام دهد که مهم‌ترینش تبلیغات است. بازاریابی گردشگری و فروش محصولاتی که در ایران وجود دارند، کار سختی است که نیاز به رسانه‏‌های خاصی دارد؛ رسانه‏‌هایی که به‌صورت حرفه‌‏ای این تبلیغات را انجام دهند. در قدم بعدی ایران نیاز به تقویت زیرساخت‏هایش، مخصوصا درسیستم حمل و‏ نقل دارد. گردشگران باید بتوانند بسیار راحت به تمامی مکان‏‌های دیدنی، درون شهری و حتی درون کشوری سفر‏کنند. درواقع باید شبکه‏‌ای در ایران طراحی شود که تمامی این نقاط را به یکدیگر متصل کند که این شبکه بخشی از سیستم حمل‏ و نقل کشوراست.

مورد بعدی، امکانات اقامتی است. کشوری که می‏‌خواهد پذیرای گردشگران خارجی شود باید هتل‏‌هایی با اتاق‏های کافی برای پذیرایی از آنها داشته باشد، بنابر‏این ساخت هتل‏‌های خوب یکی از اولویت‏‌های مهم در توسعه گردشگری است. همچنین توسعه اقامتگاه‏‏‌هایی که برای گردشگران طبقه متوسط مناسب است نیز باید مورد توجه قرارگیرد. بسیاری از گردشگران ترجیح می‏‌دهند در خانه‏‌های محلی و در خانه مردم مناطق مختلف ایران اقامت کنند تا هم تجربه ناب‏تری به‌دست آورند و هم سفر ارزان‏تری را تجربه کنند. در پایان باید تاکید کنم، برای ارتقای گردشگری حلال، شما نیاز به توسعه صنعت حلال دارید.