اما با گذر زمان و آگاهی از اهمیت بخش معدن، توجه و دقت بیشتری برای بهره‌برداری از معادن در دستور کار قرار گرفت و مزایای نسبی برای کارگران معدن تعریف شد تا انگیزه‌ای برای حضور و کار در معدن داشته باشند. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای معدن‌خیز جهان برنامه‌ها و هدف‌های گسترده‌ای برای معادن خود در نظر گرفته و در چندسال اخیر تاحدودی توانسته به این اهداف دست یابد.

با این حال گاهی شاهدیم برخی مصوبه‌های قانونی باعث می‌شود انگیزه فعالان معدنی به ویژه کارگران معدن کاهش پیدا کند. این در حالی است که بخش معدن ایران متاثر از بازار جهانی و صنایع داخلی در رکود به سر می‌برد و نیازمند ایجاد انگیزه و تشویق برای ادامه حیات است. در هفته گذشته خبری درباره تغییر سخت و زیان‌آور بودن شغل گروهی از کارگران معدنی مطرح شد.

بر اساس این خبر قرار است از این پس تمام کارگران معادن روباز جزو مشاغل دارای ماهیت سخت و زیانبار نباشند. این درحالی است که فعالیت در معادن چه روباز و چه زیرزمینی، جزو کارهای زیان‌آور به شمار آمده و جداکردن نوع فعالیت کارگران از یکدیگر تنها باعث از بین رفتن انگیزه برای ادامه کار در معادن آنهم در شرایط رکود بخش معدن خواهد بود.

تفکیک میزان سختی کار

میرعلی شیرافکن، عضو کارگری شورای‌عالی حفاظت فنی چندی پیش گفته بود: براساس مصوبه این شورا قرار است در سخت‌و زیان‌آور تلقی شدن مشاغل آن گروه از کارگران معادن که فعالیت حرفه‌ای آنها روی سطح زمین است، تغییراتی ایجاد شود. حال میزان تاثیر این موضوع بر امنیت شغلی کارگران معدن که همواره با مشکلات و سختی‌های بسیاری روبه‌رو هستند و شاید امکان تفکیک آنها از یکدیگر وجود نداشته باشد، مسئله‌ای است که باید بررسی شود.

افشین حسینی، بازرس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران در گفت‌وگو با صمت درباره این موضوع گفت: کارگران معدن مدام درگیر کارهای سخت و زیان‌آور هستند و ممکن است تحت‌تاثیر هر نوع ماده معدنی قرار گرفته و تهدید شوند.
به گفته حسینی، محیط کار در معادن با بسیاری از مشاغل دیگر متفاوت است. به عنوان مثال نوع فعالیت کارگران معدنی هیچگاه مانند کارگران یک کارخانه صنعتی نیست و از آنجایی‌که معادن همواره در مناطق کمتر توسعه یافته و دور از محیط‌های شهری هستند که امکانات رفاهی نیز در آنجا وجود ندارد در نتیجه همه اینها در کنار هم گواه برسختی و زیان‌آور بودن محیط و ماهیت فعالیت معدنی خواهد بود (فرقی هم ندارد معدن روباز باشد یا زیرزمینی).

بر اساس اطلاعات و آمار موجود در قانون مشاغل سخت و زیان‌آور، تمامی مشاغل مشمول شرایط سخت و زیان‌آور به۲ گروه «مشاغلی با ماهیت سخت و زیان‌آور» و «مشاغلی با محیط سخت و زیان‌آور» تقسیم‌بندی می‌شود. به این ترتیب کارفرمایان مشمول گروه دوم موظفند هرچه سریع‌تر با بکارگیری تمهیدات فنی، بهداشتی و ایمنی از شدت عوامل سخت و زیان‌آور بکاهند.

کار معدنچی سخت است

به گفته عضو کارگری شورای‌عالی حفاظت فنی، در این شورا همچنین مطرح شد پیش از این بسیاری از مشاغل مربوط به بخش معدن از جمله مشاغلی که محل کار آنها در سطح زمین بوده در زمره مشاغلی با ماهیت سخت و زیان‌آور تلقی می‌شدند اما بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد شمار قابل‌توجهی از افراد در حالی تنها به دلیل داشتن سابقه کار در معادن خود را به صورت پیش از موعد بازنشسته کرده‌اند که شغل آنها به هیچ وجه در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور قرار نداشته است. حال با توجه به شرایط سخت و دشواری که معدنکاران در معادن دارند آیا بازهم می‌توان استفاده از شرایط وضع شده در قانون را سوءاستفاده دانست و گفت ماهیت کار آنها سخت و زیان‌آور نیست؟

در این زمینه بازرس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران در ادامه گفت: کار معدنچی چه روی زمین و چه زیرزمین زیان‌آور است. به عنوان مثال چندی پیش در یکی از معادن استان زنجان که بهره‌برداران در آن مشغول کار بودند رگه‌هایی از رادیو اکتیو پیدا شد که نتیجه‌اش توقف فعالیت معدن بود.

حسینی در ادامه اظهار کرد: بنابراین هر ماده معدنی اثرات خاص خود را بر معدنچی می‌گذارد. حال این اثر می‌تواند از طریق ماده معدنی به کارگر منتقل شود یا اینکه از طریق کار با ماشین‌آلات معدنی خطراتی متوجه آنها شود. اگر بخواهیم نسبتی بین ماهیت و محیط سخت و زیان‌آور تعیین کنیم، امکان‌پذیر نیست.

وی افزود: محیط کار معادن در بیشتر موارد سخت بوده و در قانون به این موضوع توجه شده است. به همین دلیل برخی از کارگران معدن بعد از۲۵ سال، برخی ۲۰ سال یا ۱۵ سال بازنشسته می‌شوند. حسینی که از نزدیک با معدن و معدنکاری سروکار دارد درباره اینکه قرار است با مصوبه جدید، برخی از کارگران معدن دیگر مشمول قانون سخت و زیان‌آور نشوند، اظهار کرد: در شرایط کنونی و حاکم بر بخش معدن، کمتر کسی برای فعالیت در معدن تمایل دارد زیرا بیشتر معادن در مناطق محروم هستند و حتی در شعاع ۲۰۰کیلومتری شهرهای بزرگ نمی‌توان هیچ معدنی را دید. حال فرض کنید یک مهندس معدن بخواهد برای فعالیت در معدنی که از نظر ماهیت و محیطی سخت و زیان‌آور است اقدام کند؛ بنابراین باید انگیزه‌ای برای این فعالیت داشته باشد و با عملیاتی شدن این قانون در عمل انگیزه حضور در معدن را از دست می‌دهد.

بازرس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن بر این باور است برای رشد و توسعه در هر صنعتی به ویژه معدن و معدنکاری به عنوان یکی از مزیت‌های نسبی اقتصادی کشور، باید انگیزه لازم و اقدامات تشویقی در دستور کار قرار گیرد. حال اگر این اتفاق رخ نداده و تنها به ابزارهای تنبیهی تکیه کنیم یا به دنبال جریان‌های سلبی باشیم، در نتیجه باید مدت زمان زیادی را برای فعال شدن معادن صرف کنیم.

وی درباره اینکه ممکن است سوءاستفاده‌ای از این قانون شود، گفت: نوع سوءاستفاده از این موضوع نیز جای تامل دارد. به عنوان مثال ممکن است فعال معدن مورد نظر که در محیط شهری مشغول به کار است بیمه خود را از محل فعالیت کارگران معدن رد کند که این موضوع نیز می‌تواند با ابزار بازرسی کنترل شود. بنابراین اجرای این مصوبه تنها باعث از بین رفتن انگیزه کارگران معدنی خواهد شد.

طولانی شدن مدت زمان کار

موضوع دیگری که درباره این مصوبه باید به آن توجه شود بحث بیمه و پرکردن سال‌هایی است که یک معدنکار موظف است برای بازنشستگی بگذراند. سختی‌های کار در معدن را اگر به چشم دیده باشید، به طور قطع از قبول کردنش امتناع خواهید کرد. کارشناس رسمی دادگستری در امور بیمه نیز درباره مصوبه اعلام شده از سوی شورای حفاظت عالی در تغییر سخت و زیان‌آور بودن حرفه گروهی از کارگران معدن به صمت گفت: قانونگذار باید از نظر مدت زمان کارکرد کارگران فعال در محیط سخت و زیان‌آور با آنهایی که در محیط‌های مناسب کار می‌کنند برای مدت بازنشستگی تفاوت قائل شود. در هر صورت چنانچه کارگرانی که مشمول قانون مشاغل سخت و زیان‌آور تا زمان تصویب قانون جدید بوده‌اند از مزایای قانونی برای بازنشستگی می‌توانند استفاده کنند چراکه قانون به عقب برنمی‌گردد و عطف به ماسبق نمی‌شود.

به گفته علیرضا مهرآبادی، احترام به قوانین وضع شده تکلیف هر شخص است و به محض تصویب و اجرایی شدن باید همه به قانون احترام بگذارند. اما لازم است همیشه برای تغییر یک قانون، آیین‌نامه و... چالش‌های ایجاد شده را بررسی و برای رفع چالش‌ها راه‌حل‌های مناسب ارائه کرد.

وی افزود: چنانچه این تغییرات با کارشناسی و در نظر گرفتن تمام زاویه‌ها همراه باشد، اثربخشی و دلگرمی بیشتر برای کارگرانی که درواقع جزو طبقه شغلی سخت و زیان‌آور بوده و اطمینان پیدا می‌کنند حقی از آنها ضایع نشده، ایجاد و آنها را مطمئن می‌کند در مدت ۲۰ سال کار مستمر یا ۲۵ سال کار غیرمستمر پیش از موعد بازنشسته می‌شوند و می‌توانند از مزایای آن استفاده می‌کنند.

وی افزود: تغییر عوامل سخت و زیان‌آور آن دسته از افرادی که شغل آنها سخت و زیان‌آور است امری بسیار کارشناسی و پسندیده است و حمایت از آن افرادی است که درواقع در محیط کار باعث تحلیل قوای جسمانی به دلیل نوع کار و محیط کار ایجاد شده‌اند که این مسائل در قوانین باید دیده شود و کارگران بتوانند از مزایای آن استفاده کنند.

مهرآبادی گفت: در تدوین یا تغییر قوانین و مقررات، آنچه مورد توجه است اصلاح روش‌های قبلی و به معنای دیگر انجام کار کارشناسی روی نواقص قوانین بوده که اگر قوانین وضع شده از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار گیرد می‌تواند اثربخش باشد. این کارشناس رسمی دادگستری در امور بیمه افزود: از طرفی چنانچه کارفرمایان ملزم به رعایت مسائل ایمنی و بهداشتی و بکار بستن تمامی ابزارها برای رفع آنها شوند می‌تواند تا حدودی از میزان و صدمات عوامل کار سخت و زیان‌آور بکاهند.

بنابراین به‌طور خلاصه چنانچه قوانین وضع شده از شفافیت خوب و مناسبی برخوردار باشد و امکان هر گونه تفسیری را برای کارفرمایان و کارگران باقی نگذارد و کارفرمایان هم امکانات لازم را برای برطرف کردن شرایط نامناسب فراهم آورند می‌توان رضایتمندی بیشتری برای کارگران این بخش به‌وجود آورد.