باقی ماندن میلیون‌ها بیکار در جامعه و همچنین نامتعادل بودن عرضه و تقاضای نیروی کار در کشور باعث ایجاد مشاغلی در کنار بازار رسمی کار می شود که به "مشاغل کاذب" شناخته می شود.

بر پایه این گزارش، هرچقدر بحران بیکاری برای جوانان ادامه داشته باشد بر تعداد مشاغل کاذب چه از نوع معمولی و کم درآمد آن و چه از نوع پردرآمد و لوکس آن افزوده می شود.

در واقع ادامه نابسامانی در بازار کار کشور باعث می شود تا گرایش افراد به انجام مشاغل کاذب افزایش یابد و تعداد بیشتری از بیکاران تمایل داشته باشند که برای فرار از بیکار ماندن، حتی برای یکبار هم که شده شغل کاذبی را تست کنند.

تجربه دلالی

تا همین چندسال پیش بسیاری از مشاغ کاذب و در برخی موارد مزاحم مشاغل رسمی معمولی و دارای پیچیدگی ها و درآمدهای پایینی بوده اند که افراد حاضر در اینگونه مشاغل صرفا برای امرار معاش و تامین مخارج اصلی زندگی به آن گرایش پیدا می کردند.

البته نمی توان در بروز مشاغل کاذب و رواج اشتغال غیررسمی در کشور نقشی برای دولت ها قائل نشد چرا که این دولت ها هستند که باید با تقویت نظارت ها، اشتغال زایی، کارآفرینی و حمایت های همه جانبه از بازار کار کشور؛ زمینه های مناسبی را برای سرمایه گذاری و در نتیجه اشتغال کارجویان فراهم آورند.

ناتوانی دولت ها و یا کم توجهی به این مسائل باعث می شود تا رفته رفته مشاغل کاذب نیز بر مشاغل رسمی غلبه و برتری پیدا کنند تا جایی که آشنا شدن و ورود افراد به این نوع مشاغل باعث کسب درآمدهای بالا و به مراتب بیشتر از مشاغل رسمی کشور می شود.

این مسئله نه تنها باعث کاهش انگیزه نیروهای رسمی و شاغلان قانونی کشور که هم مالیات می پردازند و هم اینکه قوانین کار و بیمه و به صورت کلی مجموعه مقررات کشور را رعایت می کنند می شود؛ بلکه باعث گرایش گروه های بیشتری به این نوع کارها نیز خواهد شد.

تحریک گرایش به شغل کاذب

طی یکی دو سال اخیر بروز نوسانات شدید قیمتی در بازارهای سکه و ارز باعث هجوم دلالان و سودجویان فراوانی به این نوع از فعالیت های واسطه گری و به نوعی شغل لوکس شد که منجر به تحت الشعاع قرار گرفتن اقتصاد کشور نیز شده است.

حمید حاج اسماعیلی در گفتگو با مهر با بیان اینکه به صورت کلی مشاغل کاذب در همه اقتصادها و حتی کشورهای پیشرفته نیز وجود دارد، گفت: نمی توان انتظار داشت که انجام اینگونه مشاغل به صفر برسد، اما می تواند در سایه سیاست های کنترلی دولت ها ساماندهی شود.

نماینده کارگران در هیئت حل اختلاف کارگر و کارفرما، اظهار داشت: در کشورهای جهان سوم و کشور در حال توسعه ای مانند ایران نیز خود دولت ها باعث تشدید بروز اینگونه مشاغل می شوند.

حاج اسماعیلی خاطر نشان کرد: به دلیل اینکه برخی افراد فکر می کنند منافع مناسبی از اقتصاد ندارند و توزیع درآمدها به صورت عادلانه صورت نمی گیرد به این سمت گرایش پیدا می کنند.

تشدید گرایش به مشاغل غیررسمی

این مقام مسئول کارگری کشور، ادامه داد: انجام مشاغل کاذب در یک دهه اخیر رشد فزاینده ای در کشور داشته است و به واسطه گسترش مشاغل خدماتی نیز واسطه گری ها تقویت شده است. تا زمانی که به صنعت و کشاورزی نگاه های جدی تری نشود، نمی توان انتظار بهبود بازار دلالی را داشت.

وی تاکید کرد: تا جایی مشاغل غیررسمی و کاذب در کشور زیاد شده که رفته رفته جای مشاغل رسمی را نیز گرفته است و امروز افراد زیادی هستند که با نام های توزیع، کاسبی و از این روش ها واسطه گری انجام می دهند.

نماینده کارگران در هیئت حل اختلاف کارگر و کارفرما، اظهار داشت: به صورت کلی مشاغل فاقد شناسنامه، بیمه، مالیات و استاندارد و همچنین به دور از اجرای قانون به عنوان مشاغل غیررسمی و کاذب شناخته می شوند.

حاج اسماعیلی گفت: امروز مشاغلی را داریم که بدون داشتن پروانه کار مبادرت به انجام کار اقتصادی می کنند و درآمدهای به مراتب بالاتری از مشاغل رسمی کشور را نیز کسب می کنند!

پدیده مشاغل لوکس کاذب

این مقام مسئول کارگری، اظهار داشت: فعالیت های سودجویانه افرادی که در یکی دو سال اخیر به بازار سکه و ارز هجوم آورده اند می تواند مصداق مشاغل کاذب لوکس باشد که حداقل 10 برابر یک شغل رسمی در آن درآمد کسب می شود.

وی عدم نظارت های درست و نادرست بودن شیوه های سرمایه گذاری در کشور را از دلایل بروز اینگونه مشکلات مقطعی در اقتصاد کشور دانست و بیان داشت: با ناتوانی دولت ها در ایجاد مشاغل مناسب برای کارجویان، به نوعی افراد بیکار به ویژه تحصیل کردگان دانشگاهی از دستیابی به یک شغل مناسب دلسرد می شوند و از این طریق به سمت بازارهای غیررسمی و کسب درآمد کاذب گرایش می یابند.

به گفته حاج اسماعیلی، هم اکنون حداقل بین 3 تا 7 میلیون نفر در بازارهای غیررسمی و مشاغل کاذب فعالیت دارند و از این طریق کسب درآمد می کنند. البته بخشی از این افراد شامل بیکارانی می شوند که برای کسب درآمد و گذران معیشت ممکن است تجربه شغل کاذب را به دست آورند.