در پی این اتفاق شاخص عرضه و تقاضای محصولات پلیمری متفق‌القول مسیر افزایشی را پشت سر گذاشتند؛ به گونه‌ای که عرضه با افزایشی 4هزار و 384 واحدی از رقم 63 هزار و 894 تن به عدد 68 هزار و 278 تن رسیده است. شاخص تقاضا هم با روندی افزایشی به 201 هزار و 979 تن رسید. با وجود این با توجه به آمارهای موجود در تابلوی بورس کالا شاهد آنیم که حجم معاملات در مقایسه با هفته قبل و با توجه به افزایش عرضه و تقاضا کاهش یافته است. به عقیده کارشناسان این بازارها دلیل این امر عدم جذابیت در عرضه‌ها است. به گفته آنها، عرضه گریدهای دیگر در التهاب بازار PVC کم شده و عرضه‌کنندگان نتوانسته‌اند تقاضای بازار را چه از حیث تنوع و چه از حیث مقدار تامین کنند. نکته دیگری که می‌توان در این میان به آن اشاره کرد این است که به‌طور سنتی و از نظر روانی خریداران محصولات به انتظار اعلام قیمت‌های پایه جدید نشسته‌اند و به امید اینکه قیمت‌های پایه جدید با افت همراه باشند دست به معامله نزده و دست نگه داشته‌اند.

اگر به رصد کردن و مقایسه مجموع عرضه در 5 ماه اول سال 94 با 5 ماه اول سال 95 بپردازیم مشاهده می‌کنیم که حجم عرضه محصولات پلیمری، کاهشی برابر با 271 هزار و 256 تن را نسبت به پارسال داشته که این مقدار برای این شاخص مقدار چشمگیری است. این در حالی است که حجم کل تقاضا در 5 ماه اول امسال سه میلیون و 136 هزار تن بوده که در مقایسه با حجم یک میلیون و 992 هزار تنی سال گذشته افزایشی معادل یک میلیون و 144هزار تن را نشان می‌دهد که این امر فقط و فقط باعث افزایش شدید قیمت‌ها در مورد برخی از گریدهای جذاب شده است.

نکته قابل توجه در این میان آن است که حجم تقاضا رشد خوبی را تجربه کرده بود و بر تقاضای خرداد گذشته پیشی گرفته است. از مهم‌ترین دلایل این اتفاق این است که امسال جولان کدهای معاف از مالیات به‌عنوان مهم‌ترین‌ عامل در کنار کاهش حجم عرضه‌ها در برخی گریدهای جذاب باعث شد که تقاضا در خرداد و مخصوصا تیر ماه جهش چشمگیری پیدا کند و از تقاضای مدت مشابه سال گذشته پیشی بگیرد.حجم کل معاملات در 5ماه اول سال 1395 برابر با 957 هزار و 759 تن است که در مقایسه با حجم معاملات 729 هزار تنی در سال 1394 افزایشی در حدود 228 هزار تن را نشان می‌دهد که رقم بسیار خوبی برای صنعت پلاستیک است، زیرا می‌توان گفت حجم معاملات تا حدودی مصرف واقعی مواد پلیمری در صنعت پلاستیک را نشان می‌دهد که خود نشان از بهتر شدن اوضاع مصرف در سال جاری دارد؛ هر چند که نباید نسبت به قاچاق بسیار زیاد محصولات پلیمری به کشورهای همسایه بی‌توجه بود زیرا این مواد به اسم بازار داخل خریداری شده ولی سر از بازار کشورهایی چون افغانستان، پاکستان و عراق در می‌آورد.

روز گذشته قیمت‌های پایه پتروشیمی در شرایطی اعلام شده که بیشتر گریدها جهت‌گیری افزایشی داشتند و همان گونه که انتظار می‌رفت PVC‌ها رکورد‌دار این افزایش بودند؛ به گونه‌ای که همه گریدهای این محصولات افزایش بهای 4/6 درصدی را تجربه کردند (به جز گرید E6834 که افزایشی 2/7 درصدی داشت). تقاضای بالای این محصول در این فصل باعث به وجود آمدن افزایشی در حدود 1000 تومان برای هر گرید از این محصول شده است. با توجه به قیمت‌های پایه اعلام‌شده، بیشترین نزول قیمتی برای پلی‌اتیلن سنگین اکستروژن است که با کاهشی 0/9 درصدی به قیمت 3 هزار و 807 تومان برای هر کیلوگرم رسیده است.

چالش‌های پی‌وی‌سی ادامه دارد

قیمت‌های اعلامی دیروز از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی نشان می‌دهد پی‌وی‌سی که این روزها با بازاری متشنج روبه‌رو‌ است یکی از محصولاتی است که با رشد قیمتی قابل توجهی روبه‌رو‌ شده و این رشد قیمتی التهاب جدیدی را به این بازار منتقل خواهد کرد.فعالان صنعت پتروشیمی می‌گویند: قیمت پی‌وی‌سی در بازار با رشد بالایی روبه‌رو‌ است در حالی که تولید‌کننده بخش پایین‌دستی اولا اجازه ندارد به این میزان قیمت محصولات نهایی خود را افزایش دهد و از طرف دیگر توان جذب کالا را نیز از بورس کالا ندارد و قادر نیست آنچه برای عملیات تولید به آن احتیاج دارد را تامین کند. در نتیجه این دو چالش جدی عملیات تولید در بخش‌های پایین‌دستی متوقف شده یا با اختلال مواجه می‌شود. در این بین بررسی‌ها نشان می‌دهند قیمت این کالا که سال گذشته در رقم 2 هزار و 100 تومان در هر کیلو بود تا 3 هزار و 100 تومان نیز افزایش یافته و این میزان رشد 50 درصدی برای این محصول زنگ خطری جدی برای تولیدکنندگان پایین‌دستی محسوب می‌شود. فعالان این بخش معتقدند در برابر رشد بیش از 50 درصدی قیمت پی‌وی‌سی تنها قادرند 10 تا 15 درصد قیمت محصولات نهایی را افزایش دهند که این میزان در برابر هزینه‌هایی که به آنها تحمیل شده رقم ناچیزی است. در این بین بررسی‌ها نشان می‌دهد در برابر تقاضای بالایی که برای این محصول در بورس کالا تا 10 برابر افزایش یافته است، عرضه نه‌تنها زیاد نشده که حتی کاهش یافته است.

سال گذشته میزان تقاضا برای این محصول 5هزار تن بود اما این رقم در مرداد ماه به 50 هزار تن نیز رسید که البته این موضوع نشان می‌دهد تقاضای فعلی واقعی نیست. در این رابطه متاسفانه باید گفت حداکثر مقدار تقاضای واقعی برای این محصول بیش از 10 هزار تن نیست و شواهد نیز از این موضوع حمایت می‌کنند. به‌عنوان مثال هفته گذشته عرضه 7 هزار تن پی‌وی‌سی سلف با رقابت زیادی همراه نبود که این موضوع نشان می‌دهد عرضه‌های سلف با اقبال قابل توجهی در بین تقاضا‌کنندگان روبه‌رو‌ نیست، چراکه متقاضیانی که برای سفته‌بازی وارد بازار شده‌اند به دنبال کشف سود نقد هستند. از طرف دیگر بورس کالا حاضر است تا رقم 9 هزار و 500 تن عرضه هفتگی را برای تولیدکنندگان پی‌وی‌سی به‌عنوان کف عرضه در نظر بگیرد که این امر نشان می‌دهد با توجه به روند تاریخی حاکم بر عرضه و تقاضا در این بازار، حداکثر تقاضای واقعی در این محصول این رقم شناسایی شده است.به این ترتیب باید گفت شرایط فعلی در بازار پی‌وی‌سی تقریبا به سمت فروکش کردن التهاب در حرکت است و در صورتی که توافق بین تولیدکنندگان این محصول و بورس کالا بر سر عرضه مشخصی به‌عنوان کف عرضه و در عوض برداشته شدن سقف رقابت در معاملات بورس صورت بگیرد، واسطه‌ها به سرعت از بازار خارج شده و این بازار به زودی به آرامش برسد.

در سمت دیگر بازار اما خبرها حکایت از واردات این محصول از سوی برخی مصرف‌کنندگان دارد اما آن‌طور که نشانه‌ها و سیگنال‌های قیمتی بازار حکایت دارند واردات نیز قادر نیست بازار را به تعادل برساند و باید عرضه‌ها را افزایش داد. برخی تولیدکنندگان این محصول به‌صورت ضمنی از مشکلاتی سخن می‌گویند که مانع از عرضه به موقع این محصول به بازار می‌شود با این حال به عقیده آنها اگر تعادل تقاضا در بازار برقرار شود و تقاضای غیرواقعی از بازار رخت ببندد، می‌توان به توازن در معاملات این محصول امیدوار بود.

تعادل دست‌نیافتنی نیست

در این رابطه دکتر حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران گفت: حجم عرضه‌های PVC موجود در شرایط فعلی بازار آن قدر نیست که بتوان برای تنظیم درست و دقیق بازار به آن اتکا کرد و هم اکنون در حال تلاش برای افزایش عرضه‌های نقدی برای تحویل فوری هستیم. به گفته وی عرضه‌های سلف هرچند که برای آینده بازار مفید است اما معاملاتی که بتواند بازار را به سرعت و صورت مستقیم به تعادل برساند همان عرضه‌های نقدی است. هم اکنون تلاش می‌کنیم تا عرضه‌های نقدی شرکت‌های مختلف را به گونه‌ای به بورس کالا سوق دهیم که بتوان در یک تابلو، حجم عرضه و تقاضا را مشاهده کرد تا بازار به یک خودتنظیمی ذاتی برسد هرچند که در نوسان حجم عرضه‌ها، نظم بازار به هم می‌خورد.

وی افزود: برای نیل به این هدف در ابتدا برنامه‌ریزی تولید شرکت‌های عرضه‌کننده جمع‌آوری شده و همچنین حجم تقاضا را نیز بررسی کرده‌ایم. این بررسی‌ها نشان داد تقاضای واقعی و مورد نیاز واحدهای مصرف‌کننده و پایین‌دستی PVC، رقمی بین 10 هزار تا 10هزار و 500 تن است یعنی برای تنظیم مطلوب بازار به این حجم عرضه‌ها نیاز داریم هرچند که در شرایط فعلی چنین رخدادی صورت نمی‌گیرد. مدیر عامل بورس کالا درخصوص رفتار واسطه‌ها در این بازار گفت: با توجه به بررسی‌های میدانی، شواهد موجود و رصد فعالیت‌ها می‌توان این گونه نتیجه گرفت که فعالیت واسطه‌ها در بازار PVC جدی است بنابراین باید فعالیت‌های مخرب را محدود ساخت. جلوگیری از فعالیت کدهای صوری یا تلاش برای خارج شدن کدهای خرید غیرواقعی یکی از این موارد است که هم اکنون در دستور کار قرار دارد.

وی در ادامه افزود: هم‌اکنون دو فرآیند احراز هویت و همچنین احراز صلاحیت در بورس کالا صورت می‌پذیرد و برای مقابله با رفتارهای مخرب هر دو بخش را مورد توجه و پالایش قرار داده‌ایم. همچنین رسما از وزارت صنعت، معدن و تجارت درخواست کرده‌ایم که نظارت بیشتری بر کدها و سهمیه‌های سامانه بهین‌یاب داشته باشد همچنین این رویکرد درخصوص ادارات زیرمجموعه این وزارت در استان‌ها نیز ادامه می‌یابد. به گفته سلطان‌نژاد از طرف دیگر از سازمان حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده نیز در خواست شده که بر روند عرضه شرکت‌های پتروشیمی در بورس کالا نظارت لازم را داشته باشند و این درخواست را مجددا مطرح می‌کنیم. با توجه به جایگاه قانونی نهادهای نظارتی و همچنین ابزارهای قانونی موجود، باز هم این مطالبه مطرح می‌شود که از بعد قانونی، پیگیری حقوقی نیز انجام دهند.

سلطانی‌نژاد در ادامه گفت: برای تنظیم بازار و بهبود وضعیت معاملات که منافع بخش‌های مختلف اقتصاد در کشور را در بر می‌گیرد؛ نیازمند مجموعه‌ای از اقدامات مهندسی شده هستیم که هم بخش عرضه و هم بخش تقاضا را مدیریت کند که در این چارچوب به فعالیت نهادهای نظارتی و نظارت مستمر تا تعادل بازار نیاز خواهد بود. الزام به عرضه شرکت‌های بزرگ در بورس کالای ایران در کنار نظارت بر خریداران دو نکته مهم و لازم برای تقویت بنیادین بازار و تعادل قیمت‌ها خواهد بود.مدیرعامل بورس کالا در پایان افزود: تا جایی که در توان بورس است برای تنظیم بازار و کاهش التهاب اقدام کرده ایم ولی درخصوص مواردی که خارج از توان بورس کالاست نیاز به مداخله دستگاه‌های نظارتی وجود دارد.

از تولید‌کنندگان لوله تا پروفیل‌های درب و پنجره و دیوار پوش و سقف کاذب uPVC و سایر انواع تولید‌کنندگانی که PVC بخش اصلی مواد اولیه آنها را شامل می‌شود، در شرایط فعلی با چالش تامین مواد اولیه مواجهند، چرا‌که این روزها به‌رغم حجم قابل‌توجه تقاضا که در بازار وجود دارد عرضه این محصول در بورس کالا بر یک مسیر ثابت در حرکت است و در برابر در بازار آزاد نیز PVC به کالایی کمیاب بدل شده که کابوس شب و روز تولید‌کنندگان این عرصه را ساخته است. این در حالی است که تا پیش از دولت نهم و دهم ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین‌ تولیدکنندگان PVC در منطقه یکه تازی می‌کرد و قیمت تمام شده این محصول در داخل از چین کمتر و با کیفیتی در سطح اروپا بود.در آن شرایط تولید‌کنندگان به فکر توسعه بوده و هر روز ساخت کارخانه‌ای جدید کلنگ می‌خورد و در یک سیاست بلند‌مدت درست، صادرات مواد خام جای خود را به صادرات با ارزش افزوده می‌داد با این حال طولی نکشید که پای سودجویان به این عرصه باز شد و کل PVC عرضه شده در بورس توسط عده محدودی از دلالان خریداری می‌شد و در بازار سیاه به دست تولید‌کننده می‌رسید و حتی در دوره‌ای PVC در ایران نایاب شده بود و تولید‌کنندگان ردپای PVC پتروشیمی‌های داخلی را در ترکیه یافته و به جرگه وارد‌کنندگان مواد اولیه پیوستند.