این درحالی است که با وجود افزایش قیمت زغال سنگ در بازار جهانی شاهدیم نرخ محصولات تولید شده در کشور به‌طور تقریبی ۵۰درصد قیمت جهانی و از سوی دیگر قیمت تمام‌شده زغال‌سنگ در ایران بسیار بالا است. نتیجه تمام موارد یادشده، تعطیلی تعداد زیادی از معادن کشور بوده است. در حال حاضر اتفاقات رخ داده در کشورهای بزرگ تولیدکننده زغال‌سنگ جهان باعث افزایش قابل توجه قیمت زغال‌سنگ شده است. کارشناسان و فعالان حوزه زغال‌سنگ نیز بر این باورند که اگر استراتژی مدون و از پیش‌تعیین‌شده‌ای برای زغال‌سنگ در کشور تهیه شده و متولی مشخصی برای معادن زغال‌سنگ در نظر گرفته شود، وضعیت معادن بهبود خواهد یافت.

دغدغه دولت از قیمت تمام‌شده زغال‌سنگ

یکی از راهکارهای اساسی برای بهبود شرایط معادن زغال‌سنگ کشور، افزایش و ارتقای سطح دانش و فناوری است که در معادن به کار گرفته می‌شود. از طرفی توجه و حمایت دولت به این صنعت، تا حدود بسیاری می‌تواند مشکلات زغال‌سنگی‌ها را کاهش داده و زمینه را برای کاهش قیمت تمام شده محصول نهایی فراهم کند.

معاون طرح‌های توسعه معدن و صنایع معدنی ایمیدرو در این‌باره گفت: ارتقای سطح دانش و فناوری معدنکاران و کمک و حمایت از آنها به منظور استفاده از تجهیزات مکانیزه و بهره‌وری بالا از ظرفیت‌های معدنی، می‌تواند قیمت تمام شده را در معادن زغال‌سنگ پایین آورده و ارزش‌افزوده تولید را بالا ببرد.

به گزارش معدن‌نامه، جمشید ملارحمان با بیان این مطلب اظهار کرد: درباره اینکه چرا معادن زغال‌سنگ ایران فرماندهی واحد ندارد، اگر منظور از فرماندهی مالکیت واحد است، طبیعی است زیرا با توجه به واگذاری معادن زغال‌سنگ در راستای اصل۴۴ قانون اساسی و خصوصی‌سازی آنها است.

اما اگر منظور از فرماندهی اعمال سیاست حاکمیتی و نظارت بر تولید بر اساس استانداردهای فنی است، نداشتن فرماندهی واحدها موضوعیت نخواهد داشت و براساس قانون معادن وزارت صنعت، معدن و تجارت وظیفه نظارت بر حسن عملیات استخراج و فرآوری در معادن را عهده‌دار است. اما تا چه اندازه دولت به این صنعت ورود پیدا کرده و استراتژی جامع زغال‌سنگ را تهیه و تدوین کرده، این خود یک سوال است. به گفته وی لازم است دولت استراتژی مشابهی برای زغال‌سنگ و توسعه معادن و صنایع معدنی کشور اعم از اکتشاف تا انتهای زنجیره تولید و فرآوری داشته باشد. زیرا وظیفه دولت ورود به فعالیت‌های معدنی اعم از اکتشاف، زیرساخت توسعه‌ای، پژوهش، ساخت و توسعه فناوری‌های نوین و حمایت همه‌جانبه از بخش‌های مختلف معدنی است.

معاون طرح‌های توسعه معدن و صنایع معدنی ایمیدرو درباره اکتشافات زغال‌سنگ در راستای افزایش ذخایر کشور نیز گفت: شناخت منابع و ظرفیت‌های معدنی ضرورت دارد؛ بنابراین باید توسعه اکتشاف زغال‌سنگ نیز با توجه به اهمیت آن در صنایع فولاد و صنایع معدنی در مناطق مستعد با اولویت اکتشاف در مناطقی که احتمال اکتشاف ذخایر مناسب با استخراج مکانیزه وجود دارد، در دستور کار قرار گیرد.

ملارحمان با تاکید بر اینکه یکی از دغدغه‌های کنونی معادن زغال‌سنگ گرانی زغال‌سنگ داخلی نسبت به زغال‌سنگ خارجی است، در ادامه افزود: دلیل بالا بودن هزینه‌های استخراج در معادن به موارد متعددی همچون نداشتن مهارت و توانایی فنی، شرایط زمین‌شناسی و ساختارهای پیچیده تکنوتیکی معادن، تجهیزات فرسوده و قدیمی، استفاده نکردن از فناوری‌های نو، توجه نکردن به تولید مکانیزه و بهره‌ور و ضخامت کم لایه‌های زغال‌سنگ در مقایسه با سایر مناطق دنیا باز می‌شود که باعث افزایش قیمت تمام شده می‌شود.

تعیین قیمت و سیاست‌گذاری

سیاستگذاری برای زغال‌سنگ به شدت احساس می‌شود زیرا ادامه کار با قیمت‌های تمام‌شده بالا نسبت به بازار جهانی، تنها منجر به تعطیلی معادن داخلی خواهد شد. اکنون قیمت جهانی این کانی رو به افزایش است؛ حال اگر ایران برای کاهش قیمت تمام‌شده محصولاتش گام بردارد در نتیجه، فعالیت معادن زغال‌سنگ اقتصادی خواهد شد.

کارشناس طرح توسعه زغال‌سنگ طبس درباره وضعیت زغال‌سنگ کشور و اینکه چه راهکاری برای بهبود قیمت تمام‌شده زغال‌سنگ کشور می‌توان در پیش گرفت، گفت: آخرین اتفاقی که در بخش زغال‌سنگ کشور رخ داد تشکیل جلسه کمیته پشتیبانی زغال‌سنگ با وزیر صنعت، معدن و تجارت و معاونت معدنی وزارتخانه بود که در آن قرار شد سیاستگذاری‌هایی برای تعیین قیمت زغال‌سنگ کشور با حضور تامین‌کنندگان زغال‌سنگ، پیمانکاران معادن زغال‌سنگ و شرکت ذوب‌آهن اصفهان به‌عنوان بزرگترین خریدار زغال‌سنگ کشور انجام شود.

خسرو فعالیان در ادامه گفت: حدود یک ماه پیش زمان برگزاری این جلسه، قیمت زغال‌سنگ کک‌شو جهانی حدود ۹۰ دلار بود. اما در هفته‌های گذشته به دلیل اتفاقات رخ داده در استرالیا مانند خارج شدن واگن حمل زغال‌سنگ از ریل و ریزش برخی معادن و افزایش تقاضای چین برای زغال‌سنگ کک‌شو باعث افزایش قیمت این محصول شد. تا جایی که اکنون قیمت زغال‌سنگ کک شو حدود ۲۰۷دلار است؛ بنابراین قیمت زغال‌سنگ در ایران با احتساب تنی ۲۰۷ دلار برای زغال‌سنگ کک‌شو، باید حدود ۷۰۰هزار تومان باشد. در حالی‌که زغال‌سنگ کنسانتره امروزه در ایران با رقمی حدود ۳۶۰هزار تومان؛ یعنی نصف این قیمت خرید و فروش می‌شود.

وی ادامه داد: با در نظر گرفتن این ارقام، قیمت تمام شده زغال‌سنگ در معادن ایران اقتصادی نیست. از طرفی قیمت‌های جدید زغال‌سنگ در فصل چهارم جهانی بازار جهانی به گونه‌ای است که شاهد نقصان در تجارت زغال‌سنگ کک‌شو هستیم. به گفته کارشناس طرح توسعه زغال‌سنگ طبس اکنون چینی‌ها به دنبال تامین نیاز زغال‌سنگ خود از بازار ایران هستند. این درحالی‌است که از یکسو متولی مشخصی برای زغال‌سنگ کشور به منظور تدوین رویه مناسب برای قیمت‌گذاری وجود ندارد و تنها مصرف‌کننده جدی این محصول ذوب‌آهن است. گفتنی است این شرکت نیز به دلیل بدهی‌های گذشته دچار مشکلات جدی شده؛ در نتیجه قیمت‌گذاری به درستی انجام نمی‌شود.

فعالیان افزود: به نظر می‌رسد تولیدکنندگان زغال‌سنگ خیلی به‌صورت جدی وارد بازار صادراتی زغال‌سنگ نشده و مجبور هستند به تنها مصرف‌کننده داخلی یعنی ذوب‌آهن محصولات‌شان را بفروشند. اکنون با افزایش قیمت زغال‌سنگ جهانی نیز این شرکت عکس‌العملی نشان نداده و خود به‌دنبال بهره‌برداری از معادن خود در طبس بوده و به جمع‌آوری زغال‌سنگ کنسانتره موجود در کشور پرداخته است.

به گفته وی زغال‌سنگ از معدن با قیمت پایین خریداری می‌شود؛ به همین دلیل تنها کاری که معدنکاران در سال‌های گذشته انجام دادند این بوده که یا معادن را تعطیل کرده یا هزینه ایمنی و حقوق مزایای خود را کاهش داده‌اند زیرا امکان کاهش هزینه برای مواد اولیه وجود ندارد.

به‌عنوان مثال قیمت هر تن چوب که برای نگهداری کارگاه استخراجی به کار می‌رود ۵۰۰هزار تومان است که امکان کاهش قیمت این محصول وجود ندارد. فعالیان افزود: اگر کسی قرار است در میدان تامین زغال‌سنگ کشور باقی بماند، به ناچار باید از راه‌هایی همچون استفاده از کارگران قدیمی(بازنشسته) روی بیاورد یا اینکه پرداخت هزینه‌های جانبی را پرداخت نکند. این درحالی‌است که کاهش تجهیزات و لوازم انفرادی و... خسارت‌های جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت.

کارشناس طرح توسعه زغال‌سنگ طبس معتقد است اگر به‌طور جدی قیمت‌های جهانی را دنبال کنیم، معادن کشور تامین مالی خواهند شد و در نتیجه خود را تجهیز خواهند کرد بتوانند ظرفیت تولیدشان را بالا مبرند و قیمت تمام‌شده خود را کاهش دهند. از همه این موارد مهم‌تر این است که نیاز داخلی کشور نیز به زغال‌سنگ تامین خواهند کرد.

تاثیر قیمت جهانی بر سود و زیان ایران

زغال‌سنگ در ایران به‌طور عمده از سوی شرکت ذوب‌آهن اصفهان در کوره بلند مصرف می‌شود اما تغییرات قیمت زغال‌سنگ جهانی ابعادی گسترده‌تر از آن چیزی که در گام نخست به نظر می‌رسد، دارد. ۳ شرکت سهامی در بورس ایران با نمادهای «کشرق، کطبس، کپرور» در زنجیره تولید زغال‌سنگ حضور دارند، هرچند که ماهیت فعالیت آنها تا حدودی با هم متفاوت است.

زغال‌سنگ تا پیش از رشد شتابان قیمت‌های جهانی بر اساس یک توافقنامه در ابتدای هر سال تعیین قیمت می‌شد اما هم‌اکنون ایمیدرو مصوبه‌ای دارد مبنی بر فرموله شدن قیمت زغال‌سنگ در ایران به شکلی که قیمت زغال‌سنگ استرالیا به همراه هزینه حمل و تعرفه‌ها ملاک قیمت‌گذاری محصول شرکت‌های ایرانی خواهد بود و این موضوع منجر به افزایش محسوس در نرخ‌های فروش داخلی شده که از یک طرف تولیدکنندگان را منتفع می‌کند و از سوی دیگر هزینه مصرف‌کنندگان را افزایش می‌دهد.
اما کاربرد زغال‌سنگ به اینجا ختم نمی‌شود و داستان تغییرات قیمت زغال‌سنگ ابعاد وسیع‌تری دارد.

در آسیای شرقی کشورهای تولیدکننده اوره به‌صورت مستقیم از زغال‌سنگ برای تولید این کالا بهره می‌برند همچنین رشد قیمت زغال‌سنگ، بهای تمام‌شده فولاد را به میزان بسیار قابل‌توجهی افزایش می‌دهد نتیجه اینکه تحرکات آینده قیمت زغال‌سنگ بر بازار سرمایه تاثیرگذار خواهد بود.