در جریان این سفر، مدیر مجتمع سنگان از راه‌اندازی تمامی واحدهای صنعتی این پروژه تا ۳ سال آینده خبر داد و گفت: مجتمع سنگان در راستای تحقق اهداف چشم‌انداز فولاد کشور راه‌اندازی شده، اما برای بهره بردن از دستاوردهای عسلویه معدنی کشور نیازمند تامین زیرساخت‌هایی همچون خطوط حمل‌ونقل ریلی و منابع آبی هستیم. توسعه ۶ تا ۷ برابری خطوط حمل‌ونقل ریلی برای جابه‌جایی و ارسال کنسانتره و گندله تولید‌شده این مجتمع به نقاط مختلف کشور و همچنین تامین منابع آبی به میزان ۲۵ تا ۳۰ میلیون متر مکعب در سال ازجمله نیازهای مهم این مجموعه است.

شروع فعالیت معدن از سال ۱۳۵۴

مدیر مجتمع سنگ‌آهن سنگان به خبرنگاران رسانه‌های مختلف که از این مجتمع بازدید می‌کردند در زمینه فعالیت‌های این مجموعه توضیح داد: فعالیت در سنگان از سال ۱۳۵۴ با شناسایی و اکتشاف آغاز شد؛ اما بعد از یک وقفه، اکتشافات معدنی این مجموعه دوباره از سوی شرکت ملی فولاد - از سال ۱۳۶۲ - آغاز شد و تا سال ۱۳۷۲ ادامه پیدا‌کرد. علی صدیقی‌فر تاکید کرد: نتیجه این عملیات، شناسایی ذخیره‌ای حدود ۱/۲ میلیارد تن سنگ‌آهن در۳ ناحیه بود. ناحیه غربی با ۵ آنومالی و ۷۳۰ میلیون تن ذخیره و ناحیه مرکزی با ۲ آنومالی و ۳۲۰ میلیون تن ذخیره به کشف رسید. اما ذخیره ناحیه شرقی با ۵ آنومالی به‌طور قطع بعد از تکمیل اکتشافات ذخیره این ناحیه، به ذخیره ۱میلیارد و ۲۰۰میلیون تنی سنگان افزوده خواهد‌شد. به گفته وی، بخش عمده ذخیره ۱میلیارد و ۲۰۰میلیون تنی، متعلق به ناحیه غربی و مرکزی سنگان است. بنابراین در آینده با اکتشافات تکمیلی در ناحیه شرقی و دیگر بخش‌ها، ذخیره فعلی افزایش خواهد‌یافت. وی در ادامه افزود: در کنار اکتشافات در پهنه ۱۲هزار کیلومتر مربعی سنگان، اکتشافات برای شناسایی ذخایر جدید و مواد معدنی جدید در دستور کار قرار گرفته‌است.

صدیقی‌فر درباره بهره‌برداری از معادن سنگان نیز توضیحاتی ارائه داد و گفت: برای چشم‌انداز معدن سنگان - که به آن عسلویه معدنی و گاهی عسلویه شرق کشور اطلاق می‌شود - در راستای اهداف سند چشم‌انداز و طرح جامع، تولید ۵۵میلیون تن فولاد برای ایجاد موازنه در زنجیره تولید تعریف شده‌است.

روش مستقیم و غیرمسقیم تولید فولاد

مدیر مجتمع سنگان به دو روش مستقیم و غیرمستقیم برای فولادسازی اشاره کرد و گفت: روش غیرمستقیم مانند روش تولید ذوب‌آهن اصفهان است که از کوره‌بلند استفاده می‌کند. روش مستقیم نیز روشی است که فولاد مبارکه اصفهان و بسیاری دیگر از واحدهای فولادسازی، آن را به کار می‌گیرند. در این روش، حلقه‌های متوالی تولید از معدن آغاز شده و به محصول نهایی ختم می‌شود. وی به طرح جامع فولاد کشور اشاره کرد و گفت: در طرح جامع فولاد، وظیفه ایجاد توازن بین زنجیره‌های تولید بر عهده تولیدکنندگان و فعالان این صنعت گذاشته شده تا از این راه بتوانند به هدف نهایی برسند.

به گفته صدیقی‌فر، برای رسیدن به هدف نهایی و تولید ۵۵ میلیون تن فولاد، باید ظرفیت‌های تولید کامل باشند. به‌عنوان مثال در حال حاضر ظرفیت فعلی برای تولید کنسانتره، ۴۳ میلیون تن است و باید به ۸۰ میلیون تن برسد(برای این مقدار کنسانتره ۱۵۰میلیون تن سنگ‌آهن کلوخه لازم است). همچنین ظرفیت تولید گندله‌سازی کشور اکنون ۲۳ میلیون تن است که این بخش نیز باید به ظرفیت ۸۰ میلیون تنی برسد. همچنین برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد به ۵۴میلیون تن آهن اسفنجی نیاز است اما ظرفیت کنونی ایران در این بخش تنها ۲۲ میلیون تن است. بنابراین باید تدبیری برای کامل کردن این ظرفیت‌ها اندیشید.

وی در ادامه به سهم سنگان از زنجیره تولید اشاره کرد و گفت: سهم سنگان از ۸۰ میلیون تن کنسانتره، ۱۷/۵ میلیون تن است. همچنین از ۸۰میلیون تن گندله مورد نیاز برای چشم‌انداز فولاد، سنگان سهم ۱۵میلیون تنی دارد(‌۲/۵میلیون تن کنسانتره مازاد سنگان در فولاد خراسان تبدیل به گندله می‌شود). بنابراین سهم سنگان در تولید کنسانتره ۱۷/۵ میلیون تن و در تولید گندله  ۱۷/۵میلیون تن است که در مجموع سهم ۲۲ درصدی از تولید کل کشور را دارد.

صدیقی‌فر افزود: تولید ۱۷/۵میلیون تن کنسانتره سنگ‌آهن، نیازمند ۴۰ میلیون تن سنگ‌آهن است. در کنار این موضوع، بخشی از نیاز ذوب‌آهن اصفهان به سنگ‌آهن دانه‌بندی نیز از سوی این مجتمع تامین می‌شود. این درحالی است که ظرفیت فعلی استخراج سنگ‌آهن ۱۵ میلیون تن است.

فعالیت در ۳ بخش

به گفته مدیر مجتمع سنگ‌آهن سنگان فعالیت‌های جاری این مجتمع شامل ۳ بخش است. فعالیت معدن در زمینه آماده‌سازی و استخراج سنگ‌آهن است و بخش دیگر به فعالیت واحدهای صنعتی و فرآوری مربوط می‌شود که شامل ۶ کارخانه کنسانتره و ۴ کارخانه گندله‌سازی است. اما مهم‌ترین بخش که پشتیبان ۲ بخش معدن و واحدهای فرآوری است مربوط به زیرساخت‌های سنگان است که به شکل مجزا و مستقل در قالب شرکت زیرساخت‌های شرق کشور از سال گذشته تشکیل شده و فعالیت خود را آغاز کرده‌است.

صدیقی‌فر درباره واحدهای فرآوری نیز این‌گونه توضیح داد: یکی از تکالیفی که هیات وزیران به منظور تحقق اهداف توسعه‌ای فولاد کشور برعهده سازمان ایمیدرو گذاشته، این است که با بهره‌گیری از توان خود و توان بخش خصوصی، تولید ۱۷/۵میلیون کنسانتره و ۱۵میلیون تن گندله در سنگان را در دستور کار خود قرار دهد. این اقدام نیز رخ داده است.

به گفته وی، سازمان ایمیدرو و شرکت اوپال پارسیان، ۲ کارخانه کنسانتره به ظرفیت‌های ۲/۶ و ۲/۴ میلیون تنی برای تولید کنسانتره(در مجموع ۵میلیون تن) و یک واحد تولید گندله با ظرفیت ۵ میلیون تن در دست احداث دارند. البته از این ۳ کارخانه، کارخانه ۲/۶میلیون تنی در حال بهره‌برداری و تولید است. همچنین کارخانه گندله‌سازی با ظرفیت ۵میلیون تن با پیشرفت ۸۴ درصدی در حال احداث است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال، تمامی امور مربوط به راه‌اندازی کارخانه انجام شود و در خرداد سال آینده به بهره‌برداری برسد.

به گفته وی از ظرفیت‌های در نظر گرفته شده برای کنسانتره و گندله، تولید ۵میلیون تن گندله و ۵میلیون تن کنسانتره برعهده شرکت فولاد مبارکه اصفهان است که کارخانه گندله‌سازی از پیشرفت فیزیکی ۹۲درصدی برخوردار است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال به بهره‌برداری برسد. کارخانه کنسانتره‌سازی نیز۳۶درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

سرمایه‌گذاری بخش خصوصی

صدیقی‌فر افزود: شرکت سرمایه‌گذاری توسعه ملی وابسته به بانک ملی نیز در زمینه تکمیل زنجیره تولید فولاد نقش داشته و قرار است تا ۲/۵ میلیون تن کنسانتره و ۲/۵ میلیون تن گندله تولید کند. کارخانه تولید کنسانتره این شرکت پیشرفت فیزیکی ۸۶درصدی داشته و کارخانه گندله‌سازی نیز با ۵۲ درصد پیشرفت فیزیکی در حال احداث است.

وی افزود: فولاد شرق کاوه وابسته به بنیاد جانبازان نیز کارخانه‌های ۲/۵ میلیون تنی گندله و ۲/۵ میلیون تنی کنسانتره را در دست احداث دارد. البته برای احداث کارخانه گندله‌سازی اقدامی نشده اما ساخت کارخانه کنسانتره‌سازی آغاز شده و از رشد ۳۸ درصدی برخوردار است. کارخانه ۲/۵ میلیون تنی کنسانتره فولاد خراسان نیز با رشد ۱۲درصدی در حال احداث است و پیش‌بینی می‌شود در ۶ماه آینده، ۲ واحد گندله‌سازی با ظرفیت ۱۰ میلیون تن و واحد گندله‌سازی فولاد خراسان راه‌اندازی شوند و به بهره‌برداری برسند.

به گفته وی، به‌طور قطع در سال آینده، کارخانه کنسانتره‌سازی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه ملی به بهره‌برداری می‌رسد و امید است با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، در ۳سال آینده کل ۱۰ کارخانه برای تولید  ۱۷/۵ میلیون کنسانتره و ۱۵میلیون تن گندله به بهره‌برداری برسند تا هدف و ماموریت تعریف شده در زمینه تحقق اهداف چشم‌انداز به نتیجه برسد.

۶ واحد تولیدکننده کنسانتره

صدیقی فر گفت: تولید ۱۷/۵ میلیون تن کنسانتره که ۶ واحد تولیدی برای آن در نظر گرفته شده، نیازمند ۳۰ تا ۳۵ میلیون تن سنگ‌آهن کلوخه‌ای است. البته در کنار این موضوع، باید ۵ میلیون تن سنگ‌آهن دانه‌بندی تولید شود؛ بنابراین در مجموع باید ۴۰ میلیون تن سنگ‌آهن استخراج شود. (به‌دست آوردن این میزان سنگ‌آهن، نیازمند عملیات باطله‌برداری به میزان ۱۳۰میلیون تن است.) وی افزود: در شرایط کنونی سالانه ۲۱ تا ۲۲میلیون تن سنگ‌آهن استخراج می‌شود و باید در آینده، این ظرفیت ۳ تا۵  برابر شود. اما این افزایش تولید نیازمند فناوری‌ای است که می‌توان با استفاده از ظرفیت پیمانکاران بخش خصوصی به آن دست پیدا‌کرد.

توجه به زیرساخت‌ها

به گفته وی بیشتر مراحل آماده‌سازی، استخراج و تولید سنگ‌آهن دانه‌بندی برای مجتمع سنگ‌آهن سنگان انجام شده است. در آینده با راه‌اندازی واحد گندله‌سازی، کنسانتره‌های تولید شده به گندله، تبدیل و به واحدهای مربوط ارسال می‌شود. همچنین ۷ واحد خردایش با ظرفیت ۵/۲میلیون تن در سال در این مجتمع احداث شده که هدف و اولویت نخست این واحدها تامین خوراک واحدهای فولادی مانند ذوب‌آهن و سپس صادرات است.

وی درباره اینکه چرا سنگان با وجود داشتن ظرفیت ۳۵ تا ۴۰میلیون تنی برای استخراج سنگ‌آهن، تنها ۲۱میلیون تن تولید دارد نیز پاسخ داد: نگاه ما به ذخایر این معدن، استراتژیک است و تامین خوراک واحدهای فرآوری برای دوره زمانی ۲۵ تا ۳۰ساله در آینده نه‌چندان دور را در نظر دارد. وی با بیان اینکه اعتقادی به خام‌فروشی مواد معدنی در این مجتمع وجود ندارد اظهار کرد: خام فروشی باعث هدررفت منابع ملی می‌شود. اکنون ظرفیت ۵/۲میلیون تنی برای واحدهای خردایش وجود دارد اما میزان تولید کمتر از ظرفیت است و قصد افزایش ظرفیت تولید وجود ندارد. به گونه‌ای که سال گذشته ۲میلیون و ۵۶۰هزار تن تولید داشتیم اما امسال حدود یک‌میلیون و ۸۰۰هزارتن تولید داریم. به گفته صدیقی‌فر، تمرکز این مجتمع بیشتر بر آماده‌سازی است. به گونه‌ای‌که تمام جاده‌های دسترسی به بلوک‌های معدنی، احداث شده که در نوع خود کار بزرگی است. بنابراین به محض فعالیت کارخانه فرآوری، می‌توانیم سنگ‌آهن را استخراج و خوراک کارخانه‌ها را تامین کنیم.

مدیر مجتمع سنگ‌آهن سنگان یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های اصلی این مجتمع را مربوط به زیرساخت‌ها دانست و افزود: توسعه و تولید پایدار، مستلزم تامین زیرساخت‌های مناسب است. بنابراین باید تمام بخش‌ها با یکدیگر همراه شوند. در این میان وظیفه سازمان ایمیدرو و مجتمع سنگان، تعریف و تامین ظرفیت و ایجاد ظرفیت در معدن و فرآوری سنگ‌آهن بود که این ۲ بخش به وظایف خود عمل کرده‌اند. به عنوان مثال ساخت ایستگاه بارگیری ریلی و خط اختصاصی برق یا گاز از سوی این شرکت‌ها انجام شده اما آنچه اتفاق نیفتاده، انجام مسئولیت سایر سازمان‌ها برای ادامه دادن به این دست اقدامات است.

توسعه خطوط ریلی و تامین منابع آبی

به گفته صدیقی‌فر، زمانی‌که ۱۵میلیون گندله از سوی مجتمع سنگان تولید شد، باید به بخش‌های مختلف کشور ارسال شود. اکنون تنها راه‌آهن سنگان به خواف با ظرفیت ۸میلیون تن احداث شده اما ادامه مسیر از خواف به نقاط دیگر کشور دارای خطوط ریلی مناسب نیست. با فعال شدن کارخانه‌های فرآوری، سالانه ۳۱میلیون تن، جابه‌جایی بار خواهیم داشت. این در حالی است که ظرفیت خطوط جاده‌ای و ریلی، تنها بین ۵ تا ۶میلیون تن بوده و باید توسعه ۶ تا ۷ برابری به ویژه توسعه خطوط ریلی در دستور کار قرار گیرد. متاسفانه متوازن با توسعه و پیشرفت فیزیکی در سنگان، توسعه حمل‌ونقل در دست اجرا نیست.

وی به کمبود آب اشاره کرد و گفت: امروز بحران آب و کمبود آن به شدت احساس می‌شود. در این استان، منابع آبی و قابل اتکا، تنها منابع آب زیرزمینی است که آن هم به شدت افت کرده و امروزه تمام دشت‌های منطقه ممنوعه اعلام شده تا آب معدن و صنایع معدنی تامین شود. این در حالی است که سالانه نیازمند ۲۵میلیون متر مکعب آب هستیم که بخش عمده به مصرف صنعت رسیده و بخشی به فضای سبز، توجه به محیط‌زیست و مصرف آشامیدنی تعلق خواهد گرفت.

وی تاکید کرد: باید در دهه‌های گذشته، مسئولان وقت، چنین برنامه و نیازهایی را به درستی به مشاوران خارجی و داخلی ارائه می‌دادند تا از سال‌های پیشین، نسبت به رفع دغدغه‌ها اقداماتی انجام شود. به این دلیل که ارائه دقیق برنامه، مشاور را به سمت تدوین راهکارهای مناسب سوق می‌داد.

صدیقی‌فر در برابر پرسشی مبنی بر راهکار برطرف کردن دغدغه تامین آب گفت: ما پیش‌بینی‌هایی برای استفاده از فناوری‌های جدید به منظور کاهش مصرف آب انجام داده‌ایم. علاوه بر این، برنامه خرید پساب‌های صنعتی از شهرهای اطراف را پیش‌رو داریم، تا در زمان فعالیت کارخانه‌های جدید، آب را تصفیه کنیم و در خطوط تولید به کار گیریم. اما نکته اینجاست که نیاز بلندمدت سنگان، با یاری دستگاه‌های دیگر برطرف خواهد‌شد.

وی با بیان اینکه متاسفانه در بخش کشاورزی و صنعت هم اقدام منسجمی برای کاهش مصرف نشده، افزود: در شرایطی که کشور با چالش تامین آب مواجه است، استفاده از آب‌های جنوب به‌ویژه دریای عمان و انتقال آن به مناطق مختلف ازجمله شمال شرق، یکی از راه‌حل‌هایی است که در بلندمدت می‌توان آن را به کار گرفت. مدیر مجتمع سنگان افزود: براساس برنامه‌های موجود، تا ۳ سال آینده تمامی کارخانه‌ها به بهره‌برداری خواهند رسید. بنابراین نیازمند بهینه‌سازی مصرف آب هستیم.