یکسان‌سازی نرخ ارز از جمله وعده های بانک‌مرکزی طی سه سال گذشته بوده‌است؛ وعده‌ای که با پایان آخرین سال فعالیت دولت، اجرای آن بیشتر از هر زمان دیگری محل تردید است و اختلاف نظر درباره شیوه اجرای آن رو به افزایش.

مریم یعقوبی: چند وقتی بود که ولی‌اله سیف در اظهاراتش اصرار داشت «نرخ ارز واقعی است»؛ اصراری که به نظر می‌رسید از احتمال تعویق یکسان‌سازی نرخ ارز تا سال آینده نشأت می‌گیرد.

در واقع رئیس کل بانک مرکزی با علم به اینکه ممکن است یکسان سازی نرخ ارز به سال آینده موکول شود، سعی داشت این پیام را به فعالان اقتصادی بدهد که نرخ فعلی هم واقعی است. اما در جریان بازدید از نمایشگاه مطبوعات آقای رئیس‌کل سکانس دیگری از این فضاسازی را به نمایش گذاشت زمانی که گفت «یکسان سازی در واقع اکنون هم در حال اجرا است».

وی درباره اینکه تک نرخی شدن ارز چه شرایطی خواهد داشت و آیا به یکباره صورت می‌گیرد گفت « اینکه قرار باشد نرخ ارز به صورت یکباره و دفعتاً یکسان‌سازی شود، قطعاً چنین ساز و کاری را مد نظر نداریم. در حقیقت یکسان‌سازی نرخ ارز از همین الان در حال انجام است. اینکه چه زمانی تمام شود و یکسان‌سازی صورت بگیرد، بسته به ارتباطات بین‌المللی دارد».

علی دیواندری رئیس پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی هم که دست بر قضا دیروز برای بازدید از نمایشگاه مطبوعات به مصلای تهران آمده بود، در این باره نظر متفاوتی دارد؛ به عقیده وی «اگر شرایط فراهم شود و اوضاع و احوال مناسب باشد بانک مرکزی تک نرخی شدن ارز را انجام می‌دهد زیرا ثبات اقتصادی بعد از تک نرخی شدن، برای کشور بسیار مهم است.»

وی ترجیح داد درباره پیش بینی زمان تک نرخی شدن ارز سکوت کند و تنها به گفتن همین جمله اکتفا کرد که «زمان آن را نمی‌توان پیش‌بینی کرد؛ امکان آن تا آخر سال مشخص نیست».

رئیس پژوهشکده پولی و بانکی همچنین تاکید کرد «اگر شرایط و الزامات این کار فراهم نشود ممکن است تا پایان امسال به سرانجام نرسد و به تاخیر بیفتد».

به نظر می‌رسد آنچه ذهن رئیس پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی را مشغول کرده، نه تنها شیوه اجرای یکسان سازی بلکه عواقب آن است. دیواندری بخوبی می داند، افزایش قیمت ها یکی از پیامدهای یکسان سازی ارز خواهد بود دستکم در کوتاه مدت. به همین خاطر هم از احتمال تأخیر آن سخن گفته است. دیواندری می داند گرانی، هزینه ای نیست که دولت در ماه های نزدیک به انتخابات زیربار آن برود.

پیامدهای تک نرخی سازی

یوسف حسن پور کارسالاری رییس پژوهشکده مطالعات اقتصادی و توان رقابتی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی از جمله کارشناسانی است که بی پرده‌تر درباره پیامدهای یکسازی نرخ ارز سخن می‌گوید؛ وی معتقد است «دولت و بانک مرکزی نمی‌توانند در صورت یکسان سازی نرخ ارز، روند افزایش قیمت را کنترل کنند و قطعا شاهد جهش‌های قابل توجهی در قیمت ارز خواهیم بود».

وجود نقدینگی فراوان و بالا بودن احتمال رونق دوباره رفتارهای سفته بازانه از جمله مواردی است که حسن پور را نگران ناتوانی بانک مرکزی در مدیریت نرخ ارز پس از یکسان سازی کرده است.

 این کارشناس اقتصادی بر مبنای همین نگرانی و احتمال اصرار دارد باید برای حمایت از بخش هایی که بیشترین آسیب را در صورت افزایش نرخ ارز آسیب می بینند، بسته های حمایتی تعریف کند؛ اقدامی که تا کنون نشانه ای از انجام آن مشاهده نمی شود.

به گفته حسن ‌پور «افزایش قیمت ارز قطعاً هزینه تمام شده کالاهای وارداتی را در خودرو بالا می‌برد و نیاز خودروسازها به منابع مالی هم افزایش پیدا می‌کند و سراغ بانک‌ها می‌روند. این در حالی است که بانک‌ها به علت مشکلات ساختاری و کمبود منابع، عملاً امکان افزایش تأمین مالی را ندارند. نتیجه این اتفاق قطعاً افزایش قیمت خودرو خواهد بود البته در صورتی که شورای رقابت اجازه این افزایش را بدهد. در صورت افزایش قیمت اما بدون شک تقاضا از حد فعلی هم کمتر خواهد شد یعنی خودروسازها چاره‌ای جز کاهش بیشتر ظرفیت تولید ندارند. چنین شرایطی در همه جای دنیا یعنی اخراج نیروی انسانی برای کاهش هزینه‌ها ولی دو خودروساز بزرگ ایران به دلایل مختلف امکان و اجازه تعدیل نیرو در سطح گسترده ندارند خصوصاً در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال آینده. مجموع این تأثیر و تأثرها به تعمیق رکود در صنعت خودرو و به تبع آن افزایش رکود در تمامی بخش‌های صنعت منجر خواهد شد که قطعاً نقطه منفی بزرگی برای کارنامه دولت در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم بحساب خواهد آمد».

بخش خصوصی ایران نظر دیگری دارد

در همین حال اما به نظر می‌رسد بخش خصوصی کشور نظر دیگری درباره نرخ ارز دارد؛ مسعود خوانساری رئیس اتاق بازرگانی تهران در نشست اخیر این نهاد با اشاره به اینکه یکسان سازی و واقعی شدن نرخ ارز باید هرچه سریع‌تر اجرا شود، گفته است: «یکسان‌سازی نرخ ارز باید هر چه سریع‌تر انجام شود و از واجبات است ضمن آنکه هم موضوع تک نرخی شدن و هم موضوع واقعی شدن نرخ ارز باید هرچه سریعتر به اجرا برسد».

 وی همچنین تأکید دارد «این دو سیاست باید همزمان اجرایی شود، اگر دولت فقط ارز را تک نرخی کند و باز هم به صورت دستوری قیمت را پایین نگه دارد به نتیجه نهایی نخواهیم رسید زیرا این دو سیاست درکنار یکدیگر می‌تواند راهگشای بخش خصوصی باشد».

خوانساری دولت را در اجرای یکسان‌سازی مصمم می‌داند اما در عین حال تعویق مکرر این اقدام برای او هم سؤال ایجاد کرده‌است و می‌گوید«بخش خصوصی تاکید دارد هرچه سریع‌تر این سیاست اجرایی شود».