هم‌اکنون تصمیم‌سازان اقتصادی در کشور ضمن اشراف بر ابزارهای نوین مالی - اسلامی، بورس انرژی و سایر نهادهای مشابه را به‌عنوان بستری امن برای داد‌و‌ستد کالا، حامل‌های انرژی و حتی تامین مالی واحدهای تولیدی پذیرفته‌اند که می‌توان از این طرز فکر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سکوهای پرش بورس انرژی در آینده نام برد. تامین مالی امن تولید به موازات سیستم بانکی، ورود سرمایه‌های خرد در اقتصاد کشور به بخش واقعی تولیدی بدون دخالت بانک، افزایش شفافیت فرآیندها، تضمین اصل و سود سپرده‌ها توسط نهادهای مالی، وجود بازاری ثانویه در کنار امکان بازخرید اوراق پیش از سررسید را می‌توان از ویژگی‌های مهم این شیوه تامین مالی به شمار آورد.

روز گذشته شاهد تامین مالی 200 میلیارد تومانی صنعت برق بودیم که در همان زمان مورد معامله قرار گرفته و این حجم تامین مالی در بورس انرژی محقق شد. این حجم تامین مالی که به مصرف سرمایه در گردش نیروگاه خواهد رسید دومین تامین مالی صنعت برق در بورس انرژی و به کمک اوراق سلف استاندارد موازی به شمار می‌آید. این در حالی بود که اولین تامین مالی صنعت برق با ارزش 20 میلیارد تومان محقق شده بود، بنابراین در تامین مالی روز گذشته، شاهد رشد 10 برابری تامین مالی این صنعت بوده‌ایم که می‌تواند زمینه را برای خودنمایی بیشتر فعالان صنعت برق فراهم سازد. در روز گذشته 523 هزار و 471 برگه اوراق مورد داد‌و‌ستد قرار گرفت که هر کدام از این واحدهای سرمایه‌گذاری با ارزش 382‌هزار و 65 تومان عرضه شد که در نهایت حجم مورد نظر یعنی 200 میلیارد تومان را تامین مالی کرد. یکی از مهم‌ترین نکات در این قرارداد را می‌توان حجم خرید اولیه برشمرد تا جایی که هر فرد می‌توانست حتی یک برگه از این اوراق را به قیمت بیش از 382 هزار تومان خریداری کند.

این در حالی است که حداکثر حجم خرید در یک معامله می‌توانست 2000 قرارداد باشد که ارزش 764 میلیون تومان را در بر می‌گرفت. البته هر فرد حقیقی یا حقوقی می‌توانست در چند معامله مجزا، حجم بزرگ تری را خریداری کند. سود این اوراق در سر‌رسید رقمی بین 22 تا 23درصد خواهد بود و همچنین در کنار وجود بازار ثانویه، بازخرید آن پیش از سررسید نیز با سود 21درصدی مورد معامله قرار خواهد گرفت. دکتر سید‌علی حسینی، مدیر عامل بورس انرژی ایران درخصوص عرضه این اوراق گفت: با احتساب عرضه روز چهارشنبه حجم کل تامین مالی حوزه انرژی از طریق این بورس با استفاده از قراردادهای سلف موازی استاندارد به بیش از 10 هزار میلیارد ریال رسیده است. وی افزود: در این عرضه 200 میلیارد تومان ظرف چند ثانیه مورد معامله قرار گرفت که این موضوع نشان از جذابیت بسیار بالای این اوراق برای سرمایه‌گذاران دارد. وی در ادامه افزود: اشخاص حقیقی و حقوقی که دارای کد معاملاتی بورس انرژی هستند طی دوره معاملات ثانویه از طریق کارگزاری‎های دارای مجوز فعالیت در بورس انرژی، می‌توانند نسبت به خرید و فروش این اوراق اقدام کنند.

مهندس محمدحسین عسگری مدیر عملیات بازار بورس انرژی ایران نیز درخصوص آینده عرضه‌های اوراق سلف موازی استاندارد در بورس انرژی به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: پس از این عرضه، عرضه‌های بیشتری از اوراق سلف موازی استاندارد سایر شرکت‌ها نیز در راه است و پس از طی مراحل مقرراتی از جمله تودیع تضامین و وثایق، مورد عرضه قرار خواهند گرفت. وی افزود: هم اکنون 3 قرارداد سلف موازی استاندارد برای تامین مالی نیروگاه‌های شهید منتظری، سیکل ترکیبی ارومیه و شریعتی در حوزه برق و اوراق سلف موازی استاندارد گاز مایع پتروشیمی بندر امام و سلف موازی استاندارد نفت خام میدان نفتی سروک آذر به‌عنوان یکی از میدان‌های مشترک با عراق در مراحل ثبت، سپرده‌گذاری و تودیع وثایق و تضامین قرار دارد و این پتانسیل وجود دارد که تا پایان سال در بورس انرژی مورد عرضه و دادوستد قرار گیرند. مدیر عملیات بازار بورس انرژی درخصوص کالاهای جدید قابل عرضه در بورس انرژی گفت: با توجه به پذیرش رافینیت پالایش نفت کرمانشاه به زودی عرضه این کالا نیز از طریق بازار فیزیکی بورس انرژی ایران انجام می‌پذیرد.

خودنمایی گام‌به‌گام ابزارهای مالی

هرچه می‌گذرد با برجسته تر شدن اهمیت ابزارهای مالی جدید در بورس‌های کالایی شاهد هستیم که جایگاه این قبیل اوراق در حال تقویت شدن است تا جایی که بخش‌های دولتی نیز این رویکرد را مسیری برای تامین مالی خود برگزیده‌اند. شرایط سخت تامین مالی از طرف سیستم بانکی، محدود بدون منابع مالی در بانک‌ها، آشنایی به شیوه انتشار اوراق سلف استاندارد و وجود جذابیت خرید در بورس‌های کالایی را می‌توان از دلایلی برشمرد که رونق انتشار این اوراق را چند برابر کرده است، بنابراین می‌توان به ادامه عرضه امن این اوراق باز هم امیدوار بود.

از سوی دیگر پتانسیل تامین مالی شرکت‌های مختلف، امکان حضور سرمایه‌های خرد در این شیوه تامین مالی با سود منطقی و حتی سودی بیشتر از سود بانکی، امکان بازخرید قبل از سررسید و همچنین وجود بازارهای ثانویه را می‌توان از ویژگی‌های مهم این شیوه تامین مالی به شمار آورد که جذابیت بالایی را به همراه داشته است. این در حالی است که سرمایه‌های سرگردان بسیاری در اقتصاد کشور وجود دارند که حتی نام این شیوه تامین مالی را هم نشنیده‌اند، بنابراین در صورت آموزش، عرضه بیشتر و همچنین تسهیل شرایط خرید یا پذیره نویسی، می‌توان بهره‌وری این شیوه تامین مالی را چند برابر وضعیت فعلی تصور کرد.

در هر حال هم اکنون تمامی اقشار جامعه به سادگی نمی‌توانند این اوراق را خریداری کنند یا از کدهای مورد نیاز برخوردار نبوده یا از آگاهی و اطمینان کافی برخوردار نیستند. در مقابل سپرده‌گذاری در بانک‌ها به سهولت انجام شده و پس از توافق بر سر سودی مشخص، انجام می‌پذیرد. این موارد نشان می‌دهد که از یکسو به سهولت بیشتر داد و ستد این اوراق نیاز داریم و از سوی دیگر شاید زمان آن فرارسیده باشد که این قبیل معاملات حتی به شعب بانک‌ها و شرکت‌های کارگزاری تسری پیدا کند. در پایان ذکر این مطلب ضروری است که فاصله گرفتن بخش‌های تولیدی از سیستم‌های بانکی و ورود آنها به بازار بورس، خود نکته قوت بزرگی به شمار می‌رود که در کنار افزایش شفافیت فرآیندهای تولیدی، نهادهای مالی را نیز به‌عنوان یکی از بسترهای توسعه اقتصادی در ایران تقویت خواهد کرد.