از آنجایی که انسان‌ها تمایل دارند برای موقعیت‌های اضطراری مالی آمادگی داشته باشند، پس‌انداز کردن را به‌عنوان یک عمل عقلانی و صحیح می‌دانند؛ اما فرآیند پس‌انداز کردن، به دلایل متعددی به موانعی بر می‌خورد و به سرانجام مطلوب نمی‌رسد. این موانع می‌تواند شامل وسوسه، بیش از حد فکر کردن، دافعه نسبت به اقدامی جدید در زندگی،‌ ترس ناتوانی در تامین هزینه‌های جاری یا درک نکردن ارزش پس‌انداز باشد که البته تمامی این دلایل، ریشه در بیش از حد فکر کردن انسان به این مقوله چند وجهی و پیچیده دارد. لذا با استفاده از یک برنامه‌ریزی دقیق یا یک سیستم نرم‌افزاری یا دستی از پیش تعیین شده، می‌توان این موانع را دور زد. استفاده از چنین سیستم‌هایی شما را قادر می‌سازد که به‌صورتی اثربخش و هدفمند، پس‌انداز قابل‌توجهی داشته باشید و مدیریت دقیقی روی پس‌اندازهای خود اعمال کنید.

برای اینکه بتوانید در مسیر پس‌انداز کردن موفق عمل کنید لازم است در گام نخست عادات خود را تغییر دهید و این جمله کلیشه‌ای که هیچوقت از زبان‌ها نمی‌افتد: (قدیم‌ها چیزها خیلی ارزانتر بود») را فراموش کنید. تورم روی ارزش پولی که به زحمت درآورده‌اید بی‌تاثیر نیست. درست است، قبلا با هزار تومان خیلی چیزها می‌شد خرید اما مردم معمولا فراموش می‌کنند که ارزش پولشان بستگی به دورانی دارد که در آن زندگی می‌کنند. درست است که سی سال پیش میتوانستید با هزار تومان کلی چیز بخرید، اما حواستان باشد که آن روزها هم درآمدتان خیلی کمتر از الانتان بود. مثلا اگر یک چیز در سال ۱۹۶۰ یک دلار برایتان تمام می‌شد. امروز باید برای آن حداقل ۶ دلار بپردازید. تازه این در مورد دلار است، در مورد پول ایران که وضع بسیار متفاوت است. صرفنظر از دورانی که در آن زندگی می‌کنید، لازم است که با راه‌های اصلی پس‌انداز پول آشنا شوید که پدرها و پدربزرگ‌های شما برای رسیدن به زندگی بهتر از آن استفاده می‌کردند.

الفبای پس‌انداز

اکثر والدین معمولا در مورد اینکه توانسته‌اند شرایط تحصیلات مناسب را برای فرزندانشان فراهم کنند، به خود می‌بالند. اما متاسفانه آنها فراموش می‌کنند تا راه و روش پس‌انداز کردن پول را هم به فرزندانشان آموزش دهند. این روزها راه و روش‌های پس‌انداز پول بسیارند. در همین راستا بیشتر افراد می‌دانند برای پس‌انداز پول باید کارهایی نظیر بردن ناهار به محل کار، بودجه‌بندی و روی آوردن به کوپن‌ها را انجام دهند. مشکل از آنجا شروع می‌شود که بسیاری نیز این کارها را انجام می‌دهند اما همچنان نتوانسته‌اند پس‌اندازی داشته باشند.چند تکنیک ساده برای پس‌انداز وجود دارد که می‌توانید به فرزندانتان آموزش دهید. این نکته را به ذهن بسپارید که هیچوقت برای پس‌انداز کردن پول دیر نیست.

۱- واقعیت را بررسی کنید

قبل از خرید هر چیز گرانقیمت و بزرگ، اطمینان پیدا کنید که این خرید را از روی احساس انجام نمی‌دهید. مردم عادت دارند که خریدهای غیر‌ضروری را فقط از روی هوس انجام دهند و نه در واقع از روی نیاز. توصیه ما این است که قبل از هر خرید، خوب موقعیت خود را بررسی کنید و واقع‌بین باشید.

۲- قیمت‌ها را مقایسه کنید

کارشناسان اقتصاد خانواده توصیه می‌کنند که قبل از هر خرید، همه جا را ببینید. اگر با دیدن یک چیز در یک فروشگاه سریعا دست به خرید آن بزنید ممکن است سرتان را کلاه بگذارند. سوال کردن از فروشگاه‌های دیگر و پرس‌وجوی قیمت چندان زحمتی هم نمی‌برد. اگر وقت کافی برای پرس‌وجوی قیمت ندارید، توصیه می‌کنیم که همه جزئیات را از یک فروشنده سوال کنید و بعد با فروشگاه‌های دیگر برای چک کردن و مقایسه قیمت‌ها تماس بگیرید. وقتی ارزانترین فروشگاه را پیدا کردید، دست به خرید بزنید.

۳- تخفیف بگیرید

بعضی افراد خجالت می‌کشند یا بیش از آن مغرور هستند که بخواهند سر قیمت چیزی با فروشنده چانه بزنند. اما جالب است بدانید که پولدارترین مردم همیشه بیش از سایرین هنگام خرید چانه می‌زنند و همین دلیل ثروتمند بودن آنها را می‌رساند. چون آنها ارزش پولی را که به زحمت به دست آورده‌اند می‌دانند و هیچوقت آن را الکی دور نمی‌اندازند.

4- همه حقوقتان را خرج نکنید

کار را با نگه‌داشتن میزان حتی خیلی کمی از حقوقتان شروع کنید. سعی کنید هر ماه ۱۰ تا ۲۰ درصد از حقوق دریافتی خود را کنار بگذارید، اما اگر نتوانستید آنقدر هم پس‌انداز کنید باز نگران نباشید. مهم این است که پیوسته مقداری هرچند هم کم را پس‌انداز کنید.

5- تعداد برداشت از حساب خود را کمتر کنید

هر وقت که با استفاده از دفترچه حسابتان، پولی برداشت می‌کنید، یک نرخ اضافی هزینه می‌کنید. مخصوصا اگر برداشت را در بانک خودتان هم انجام ندهید، این هزینه بیشتر خواهد شد. پس به جای برداشت‌های مختلف، هزینه یک هفته خود را برآورد کرده و همان میزان پول از حساب برداشت کنید و هر مقدار که آخر هفته از آن پول باقی ماند را به پس‌انداز خود اضافه کنید.

6- حواستان به پولتان باشد

به خوبی مراقب دخل و خرجتان باشید. ببینید پولتان را کجا خرج می‌کنید. آن دسته از افرادی که می‌دانند پولشان را بابت چه خرج میکنند، معمولا کمتر خرج کرده و بیشتر پس‌انداز می‌کنند. با یادداشت کردن همه خرج و مخارجتان، هیچوقت بیش از بودجه‌تان خرج نخواهید کرد. ضمن آنکه وقتی پولی به‌دست آوردید، در همان ابتدا تا جایی که می‌توانید مبلغی از این پول را کنار بگذارید. این پول متعلق به شماست و وقتی این پول را کنار گذاشتید باید فرض کنید اصلا وجود ندارد. فرقی نمی‌کند این پول از شغل اصلی شما به‌دست بیاید، سود سهام باشد یا از یک معامله کوچک یا از هر طریق دیگر… زمانی که پول بدست‌تان رسید باید بصورتی سخت‌گیرانه درصدی مشخص از این مبلغ را بردارید و دور از دسترس خودتان در جایی پس‌انداز کنید. برداشتن مبلغ از روی درآمد در زمانی که درآمد به‌دست‌تان رسیده، دو مزیت دارد؛ اول اینکه از خرج شدن بیهوده پول شما جلوگیری می‌شود و دوم اینکه با انجام مداوم این کار و مشاهده افزایش موجودی این پس‌انداز، انگیزه شما برای پس‌انداز بیشتر افزایش می‌یابد. (مانند ثروتمندترین مرد بابل که با انداختن هر سکه در کیسه همراهش، رفته‌رفته وزن آن سنگین‌تر می‌شد و شخص انگیزه و انرژی بیشتری برای کسب سکه‌های بیشتر به‌دست می‌آورد) این روش را انجام بدهید حتی اگر در ابتدا بتوانید چندده‌هزار تومان کنار بگذارید.

7- کمتر سراغ وام‌های کوتاه‌مدت بروید

پولی که صرف سود وام می‌شود، پولی است که می‌تواند پس‌انداز شود. تا آنجا که می‌توانید سعی کنید کمتر سراغ وام گرفتن بروید، به‌خصوص وام‌های کوتاه‌مدت مثل وام دانشجویی، وام ماشین و امثال اینها.

8- برنامه‌ریزی منظم پس‌انداز داشته باشید

به ندرت پیش می‌آید که کسی پس‌انداز را جزو برنامه منظم زندگی خود قرار دهد. اما توصیه کارشناسان اقتصاد خانواده به شما این است که سعی کنید هر ماه، هر چقدر که می‌توانید، حتی ۲۰،۰۰۰ تومان هم که شده است، اما به‌طور مداوم و منظم پس‌انداز کنید. برای این امر هم لازم است که مقدار واقعی دارایی‌های خودتان را محاسبه کنید. تا ندانید کجا هستید و به کجا می‌خواهید بروید، طی کردن مسیر بیهوده است. دقیقا مشخص کنید اگر دارایی‌های فعلی‌تان از قبیل پول نقد، وسیله نقلیه، سرمایه‌گذاری‌ها و … را همین الان بفروشید، چقدر پول نقد خواهید داشت. بعد از این کار، هدف مالی خودتان را برای ماه‌ها و سال‌های آینده تعیین کنید. توصیه می‌کنیم هدف شما واقع‌بینانه و به اندازه‌ کافی بلندپروازانه باشد تا وقتی به آن فکر می‌کنید انرژی بگیرید و برای ادامه راه انگیزه پیدا کنید.

9-همین امروز شروع کنید

شما هیچ وقت نمی‌دانید که در آینده چه اتفاقی می‌افتد و چه زمانی به مقداری پول ضروری احتیاج پیدا می‌کنید. ۱۵ سال آینده که فرزندان‌تان می‌خواهند به دانشگاه بروند، چه می‌شود؟ آیا از پسِ خرج و مخارج دانشگاه آنها برمی‌آیید؟ اگر کارتان را از دست بدهید چه؟ به خاطر همین است که پس‌انداز کردن پول به یکی از مهم‌ترین مسائل زندگی تبدیل می‌شود. چون هیچکس نمی‌داند روز مبادا کی است و چه اتفاقی برایش می‌افتد!

10- یک حساب بانکی اصلی داشته باشید.

سالیان سال باور عمومی بر این بوده که تقسیم پول در حساب‌های متعدد بانکی، فرد را تشویق به پس‌انداز کردن می‌کند. اما با توجه به تحقیقات جدید این باور تغییر کرده است. کارشناسان اقتصاد خانواده توصیه می‌کنند افرادی که تنها دارای یک حساب اصلی هستند نسبت به سایرین بیشتر به پس‌انداز کردن روی‌ می‌آورند. چراکه اساسا افراد به‌دنبال بهانه‌ای برای خرج تراشی هستند که داشتن حساب‌های متعدد باعث می‌شود ابهام کافی برای آسان کردن این امر در اختیار فرد قرار گیرد.

11- از قرمزهای خاص بپرهیزید.

بر اساس مطالعات منتشر شده در ژورنال تحقیقات مصرف‌کننده سال ۲۰۱۲، رنگ قرمز می‌تواند مصرف‌کننده را به پرداخت پول بیشتر نسبت به آنچه که در نظر داشته است ترغیب کند. مطالعات روی حراجی‌های سایت eBay تفاوت بارز میزان تمایل مشتریان به خرید کالاهایی که با رنگ قرمز نوشته شده‌اند نسبت به آبی‌ها نشان داد. آنها به این نتیجه رسیدند که رنگ قرمز هیجان را بالا برده و به همان میزان تعداد پیشنهاد‌ها را برای حراجی افزایش می‌دهد. یافته‌ها حاکی از آن است که برخورد تصادفی به یک وب‌سایت با پس زمینه قرمز یا فروشگاهی با نمای قرمز می‌تواند تمایل به پرداخت را افزایش دهد.

به همین دلیل توصیه می‌شود که در چنین فروشگاه‌هایی با دقت بیشتری به میزان پولی که می‌خواهید بپردازید دقت کنید. در عین حال فروشگاه‌های بزرگی که انواع محصولات را برای فروش عرضه می‌کنند برای صرفه جویی در وقت بسیار مناسب هستند. رامسی، که در این مقوله صاحب نظر است، می‌گوید: با وجودی که این فروشگاه‌های بزرگ امتیازات فراوانی دارند ولی مشکل اینجاست که وقتی در پی خرید مورد مشخص و از پیش تعیین شده خود هستید ناخودآگاه چشمتان به انواع و اقسام محصولات مثل تنقلات مختلف و خرت و پرت‌های غیر‌ضروری می‌خورد و تا بجنبید می‌بینید چند تا از آنها را در چرخ خرید گذاشته‌اید و به طرف صندوق می‌روید. رامسی توصیه می‌کند قبل از خروج از خانه به قصد خرید، لیستی از مایحتاج ضروری خود را تهیه کنید. او می‌گوید: «من خودم از این روش استفاده می‌کنم و هرگز چیزی بیش از لیست مورد نظرم نمی‌خرم.»

12- کهنسالی خود را مجسم کنید.

آیا می‌خواهید برای بازنشستگی خود پس‌انداز داشته باشید؟ طبق تحقیقات منتشر شده در ژورنال تحقیقات بازاریابی راز این امر آن است که تصویر کهنسالی خود را در ذهنتان مجسم کنید (موی خاکستری، چین و چروک و …).در این تحقیق محققان به یک گروه از افراد تصویر کنونی فرد و به گروه دوم تصویر ساختگی از فرد در سن ۷۰ سالگی را ارائه دادند. آنگاه به شرکت‌کنندگان گفته شد تصور کنند؛ در‌صورتی‌که ۱۰۰۰ دلار به آنها داده ‌شود، آنها پول را در کدام مورد خرج خواهند کرد: ۱- خرید کالایی زیبا برای فردی خاص، ۲-سرمایه‌گذاری در صندوق بازنشستگی،‌ ۳- طراحی یک موقعیت عجیب و سرگرم‌کننده، ۴-گذاشتن در حساب. افرادی که تصویر خود را در سن ۷۰ سالگی دیده بودند ۲ برابر سایرین تمایل به پس‌انداز پول در صندوق بازنشستگی نشان دادند.

13- برای مخارج خود حد و مرز قائل شوید

رامسی می‌گوید: «بودجه‌ای را برای یک ماه خود تعیین کنید. سپس این مبلغ را در یک پاکت بگذارید. وقتی پاکت خالی شد، باید خرج کردن را متوقف کنید.» برنامه‌ریزی شما باید به‌گونه‌ای باشد که مبلغ مورد نظر در انتهای زمان تعیین شده تمام شود. توجه داشته باشید که اگر در انتهای زمان مذکور پولی برایتان باقی مانده بود، می‌توانید آن را پس‌انداز کنید.