در معاملات بورس کالای ایران در روز گذشته شاهد عرضه‌های نسبتا جذاب پلیمرها بودیم که در کنار افزایش قیمت‌های پایه، سیگنالی منطقی در این بازار به شمار می‌آید. این در حالی بود که باز هم اوج تقاضا برای برخی از کالاهای خاص همچون هفته‌های اخیر به ثبت رسیده ولی نگاهی به حجم رقابت‌ها و خودنمایی حجم تقاضا نشان می‌دهد که از التهاب خرید کاسته شده، ولی بخش بزرگی از عرضه‌ها، باز هم با برتری تقاضا به نسبت عرضه مواجه شده و در نهایت، قیمت‌های پایانی آن نیز افزایش یافت. باید به این نکته اشاره کرد که در بازار آزاد التهاب چندانی وجود نداشته و به جز چند گرید خاص، معاملات کم‌رمقی تجربه می‌شود. این نکته در مقایسه با حجم معاملات و رونق خرید برای بخش بزرگی از عرضه‌های بورس کالا، نشان می‌دهد که ابعاد واسطه‌گری در بورس به سمت تضعیف گام برداشته یعنی خریداران اصلی و مصرف‌کنندگان نهایی، جایگاه قدرتمندتری را به خود اختصاص می‌دهند.

این نکته به رغم افزایش قیمت‌های پایه را باید سیگنال مهمی به شمار آورد، زیرا از این پس با شفافیت بیشتری در رینگ پتروشیمی‌ها رو به‌رو خواهیم بود و مصرف‌کنندگان نهایی فرصت خودنمایی بیشتری به دست خواهند آورد. پلی اتیلن‌های ترفتالات بطری، سنگین دورانی، برخی گریدهای PVC، سنگین اکستروژن EX3، پلی پروپیلن‌های نساجی و حتی 0209 از جمله عرضه‌هایی بود که در روز گذشته با رونق خرید و افزایش قیمت‌ها رو‌به‌رو شدند.این در حالی است که زمانی که روند قیمت‌های جهانی یا دلار به شدت افزایشی است در بازار داخل انتظار افزایش نرخ‌های پایه ایجاد می‌شود و همچنین بازار شایعات نیز داغ می‌شود و زمزمه‌ها و پیش‌بینی‌هایی بعضا واقعی و غیر‌واقعی در‌مورد میزان افزایش نرخ در بازار منتشر می‌شود که معمولا نرخ‌های بازار آزاد بیشتر از نرخ بورس کالا رشد خواهند کرد. با این حال دیروز شاهد روندی معکوس در بازار آزاد و بورس کالا بودیم که در این گزارش به بررسی دلایل این روند متناقض هستیم.

کاهش قیمت محصولات در بازار آزاد در روز گذشته باعث شد تمایل خریداران به خرید بیشتر افزایش یابد؛ چراکه اولا این روند را برخلاف رویه بازار می‌بینند و مطمئنند این روند موقتی است و به زودی قیمت‌ها متناسب با پتانسیل‌های افزایش قیمت به مدار صعودی بازخواهند گشت. بنابراین افزایش عطش خرید مواد اولیه برای منتفع شدن از شرایط فعلی را در بازار دیروز شاهد بودیم. به عقیده کارشناسان در چنین شرایطی برخی از تولیدکنندگان هم برای پوشش ریسک افزایش نرخ و تامین مواد اولیه با قیمت پایین برای خرید داوطلب می‌شوند در نتیجه شایعات و به تبعیت از آن تقویت تقاضا که هر دو خروجی مولفه‌های قدرتمندی همچون نرخ دلار و قیمت‌های جهانی بوده‌اند سبب افزایش زیاد قیمت‌ها در بازار آزاد می‌شوند که ممکن است بیش از مقدار واقعی باشد. با این حال یکی از اتفاقاتی که بروز آن دور از ذهن نیست تعدیل مجدد قیمت‌ها بعد از اعلام نرخ‌ها و مشخص شدن حجم عرضه‌ها است که در نتیجه آن همچون روزهای گذشته برای خرید هیجان و عطشی در بازار باقی نمی‌ماند و همین عامل سبب کاهش تقاضا نسبت به روزهای گذشته شده و دارندگان مواد اولیه هم که دارای حاشیه سود خوبی هستند اقدام به رقابت‌های منفی با کاهش قیمت‌های پیشنهادی خود می‌کنند و همین امر سبب ریزش قیمت‌ها می‌شود.

پیش‌تر هم ذکر شد ممکن است کالایی ارزشش در بازار بسیار بیشتر از نرخ واقعی افزایش یافته باشد و با مشخص شدن میزان واقعی افزایش نرخ که از مقدار قبلی کمتر است خود به خود قیمت ریزش پیدا می‌کند. در حال حاضر هم که در فصل سرد سال قرار داریم کشش بازار و مصرف نهایی کمتر از فصول گرم و معتدل است.نکته دیگری که می‌توان به آن توجه کرد این است که بنگاه‌های بزرگ صنایع پایین‌دست این صنعت ماده اولیه خود را از بورس کالا تامین می‌کنند و این درحالی است که بنگاه‌های صنفی کوچک‌تری که نیاز خود را غالبا از بازارهای داخلی و حتی محلی تامین می‌کنند در چنین شرایطی با افزایش قیمت دلار کمرنگ تر می‌شوند. شاید یکی از دلایلی که می‌توان برای این موضوع بیان کرد این باشد که با رسیدن فصل سرد تقاضای این صنف‌ها کم می‌شود و سبب می‌شود عرضه‌ها بیشتر و قیمت‌های داخلی کاهش یابد.مساله دیگر وام 12 هزار میلیاردی است که به بنگاه‌های کوچک و متوسط تعلق گرفته است و با اختصاص بخشی از این رقم به بنگاه‌های کوچک و متوسط بخش پایین‌دستی، آنها این توان را پیدا می‌کنند که برای تامین خوراک و مواد اولیه خود به سراغ بورس کالا بروند و این امر باعث می‌شود به دلیل کمبود متقاضی، قیمت در بازارهای آزاد کاهش یابد.

کف عرضه 35 محصول مشخص شد

در این بین یکی از چالش‌های اصلی در بازار پتروشیمی که با توجه به دو موضوع مهم یعنی افزایش قیمت ارز و تقویت صادرات از یک طرف و افزایش قیمت‌های داخلی از طرف دیگر قابل شناسایی است تغییر در تمایلات عرضه و تقاضا در بازار محصولات پتروشیمی است. کارشناسان می‌گویند افزایش بهای ارز باعث شده تولیدکنندگان بیش از آنکه به بازار داخلی علاقه‌مند باشند به صادرات از خود تمایل نشان دهند. این به آن دلیل است که با افزایش قیمت ارز سود ناشی از صادرات افزایش می‌یابد این در حالی است که وضعیت تقاضا در بازار داخل نیز در مقایسه با گذشته بهبود یافته و به‌خصوص در بخش‌های پایین‌دستی فعالان این بخش معتقدند در صورتی که عرضه به میزان کافی صورت بگیرد، تقاضا داریم. در این میان از مدت‌ها قبل فعالان پایین‌دستی صنعت پتروشیمی در کنار مسوولان بورس کالا و صنایع بالادستی با برگزاری جلساتی به دنبال تعریف کف عرضه محصولات پتروشیمی برای تغذیه مناسب و به موقع بازار بودند که اخبار جدید نشان می‌دهد در این زمینه موفقیت‌هایی نیز حاصل شده است.

روز گذشته رئیس هیات‌مدیره انجمن ملی پلاستیک از تعیین کف عرضه برای 35 گرید پتروشیمی خبر داده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد برخی نگرانی‌ها از نابسامانی در بازار محصولات پتروشیمی تا حد زیادی کاهش یابد. کارشناسان در این رابطه معتقدند تجربه بازار محصولات پلیمری به‌خصوص در گریدهای پی وی سی که در تابستان سال جاری شاهد آن بودیم ناشی از دو عامل مشخص بود؛ نخست پایین بودن عرضه‌ها و نبود الزام خاصی به عرضه سطح مشخصی از محصول و دوم بالا بودن تقاضا ناشی از معاملات دلالی بود. از همان زمان بحث در زمینه تعریف کف عرضه برای شرکت‌های پتروشیمی در دستور کار قرار گرفت و به نظر می‌رسد این تصمیم در حال نهایی شدن است. بر اساس گزارشی که دیروز نیپنا (سایت اطلاع‌رسانی شرکت ملی صنایع پتروشیمی) منتشر کرد رئیس هیات‌مدیره انجمن ملی پلاستیک با اشاره به اینکه تعیین کف عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا، مزایای زیادی برای صنعت پتروشیمی دارد معتقد است مشخص شدن کف عرضه‌ها از سوی شورای رقابت می‌تواند منجر به تامین بهتر نیاز بازار شود.

عباسعلی متوسلیان با بیان اینکه میزان کف عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران از سوی شورای رقابت که با حضور فعالان صنعت پتروشیمی از جمله صنایع بالادستی و پایین‌دستی، نمایندگان شرکت ملی صنایع پتروشیمی و بورس کالا مشخص شد، می‌تواند به تامین نیاز بهتر مصرف‌کنندگان داخلی و همچنین افزایش شفافیت معاملات محصولات پتروشیمی منجر شود.این عضو اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: در حال حاضر کف عرضه محصولات پتروشیمی در شورای رقابت با استناد به آمار عرضه، تقاضا و میزان رقابت‌ها در ۵ ماه ابتدای امسال در حال تعریف شدن است.وی با اشاره به اینکه ایجاد کف عرضه محصولات پتروشیمی می‌تواند سبب برنامه‌ریزی در تولید و بازار پتروشیمی شود، گفت: مصرف‌کنندگان با ایجاد کف عرضه محصولات پتروشیمی می‌توانند با آرامش خاطر بیشتری اقدام به خرید محصولات مورد نیاز خود در بورس کنند.

وی افزود: این موضوع سبب شفافیت در عرضه و تقاضا می‌شود. همچنین نگرانی و التهاب را در بازار پتروشیمی کم کرده و تقاضای خرید را در بورس کالا واقعی‌تر کرده و در مجموع به تنظیم بازار کمک می‌کند.متوسلیان درباره مخالفت برخی افراد به عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا گفت: شورای رقابت پس از بررسی‌های کامل و اخذ نظرات همه دست‌اندرکاران بازار پتروشیمی، رای قطعی خود را به عرضه همه‌جانبه محصولات در بورس کالا صادر کرد. همچنین با تشکیل کارگروه تنظیم بازار پتروشیمی اگر هر نظری درخصوص معاملات در بورس کالا وجود دارد، می‌توان در این کارگروه مطرح کرد و به این ترتیب ادامه برخی جو‌سازی‌ها منطقی نیست.به گفته رئیس هیات‌مدیره انجمن ملی پلاستیک، شورای رقابت، قدرت کافی را برای اجرای مصوبه‌های خود از سوی فعالان صنعت پتروشیمی و مقابله با متخلفان دارد و براین اساس اعمال کف عرضه از سوی پتروشیمی‌ها نیز حتما انجام خواهد شد.